Ekonomide sonbahar rüzgârları esiyor

Türkiye iktisadında bu hafta üç makroekonomik gösterge açıklandı. Büyüme, enflasyon ve dış ticaret dataları, yılsonuna kadar iktisadın gidişatının nasıl olacağına ait bir işaret niteliğinde.

TÜİK ve Ticaret Bakanlığı’nın açıkladığı bilgilere nazaran iktisat ağustos ayında yüzde 1,5 küçüldü, Tüketici Fiyat Endeksi yüzde 15,01 artış gösterdi.

Dış ticaret açığı da 2 milyar 376 milyon dolar seviyesine geriledi. Kişi başına düşen gelir 8 bin dolar düzeyine, yani 2009 yılının gerisine düştü. Sayıları pahalandıran iktisat muharriri Aslı Aydın, açıklanan bilgilerin iktisattaki küçülmenin boyutlarına işaret ettiğine ve satın alma gücünün eridiğine dikkat çekti.

KRİZ GİDEREK ŞİDDETLENECEK



Makroekonomik üç göstergeyi ele alan Aydın, kriz tesirlerinin giderek şiddetleneceğinin altını çizdi. Aydın, “Hem global hem de iç dinamikler bakımından Türkiye güçlü bir sürece girdi ve bu süreç kriz dinamiklerini daha da şiddetlendiriyor. İktisat, dış ticaret ve enflasyon datalarını alt alta koyduğumuzda üretim, yatırım ve toplam iç talepte önemli bir yavaşlamanın devam ettiği izleniyor. 2018’in son çeyreğinden itibaren Türkiye iktisadı küçülüyor. Bu küçülmenin şiddetinin 2019’un ikinci çeyreğinde yavaşladığını görebiliriz, ancak bu iktisadın her çeyrek daha da küçüldüğü, toplum olarak daha fakirleştiğimiz gerçeğini değiştirmiyor” dedi.

Bilhassa 10 yıl evvelki kriz düzeyine geri dönen yatırımlara, tabana yanlışsız ilerleyen özel tüketime ve endüstrideki gidişata dikkat edilmesi gerektiğini vurgulayan Aydın, “Genel olarak iç talepteki düşüşü dış ticaret bilgilerinden izleyebiliyoruz. Bu ithalatta daralmaya, münasebetiyle üretimde daralmaya yansıyor. Başka taraftan ise kelam konusu periyotta dış dünyanın talebi arttı, yani ihracat arttı. İkisini birleştirdiğinizde, bu dış ticaret açığında daralmayı ortaya koyuyor. Enflasyonda da bu gerileyen talebin rolü ve ayrıyeten ağustos ayındaki baz tesiri tesirli oldu. Çünkü yıllık olarak tabir ettiğimiz enflasyon, bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran hesaplanıyor. 2018’in ağustos ayındaki fiyat düzeyi yüksek olduğu için burada 2019’da yaşanan artış da izafi olarak düşük kalıyor” tabirlerini kullandı. 

AMAÇLARI TUTMADIKÇA "REFORM" DİYOR



Öte yandan eylülde açıklanması beklenen üç yıllık Yeni İktisat Programı’nın (YEP) detayları merak konusu; çünkü Hazine ve Maliye Bakanı damat Berat Albayrak’ın vazifeye başladığı günden bugüne açıkladığı hiçbir iktisat paketinde maksatlar gerçekleşmedi. YEP’le 2020-2022 periyoduna ait enflasyon, istihdam, büyüme, ihracat, cari açık üzere temel makro göstergeler belirlenmiş olacak.

Ekonomik paketlerin yapısal bir değişim yaratmadığı sürece işe yaramayacağını ve bugüne kadar da tesirli olmadığını tabir eden Aydın, “Kriz sürecine set çekilmek isteniyorsa önemli yapısal değişimler gerekli. Yapısal ıslahat üzere sözler kullanılıyor. Bu adımların bizi bir adım ileri götürmesini bekleyemeyiz; zira sistemin reforme edilecek hiçbir tarafının olmadığı epey net. Üzerinde bulunduğumuz yer eğri, adaletsiz ve çarpık bir taban olduğu için üzerine inşa edeceğiniz her bina da çökmeye mahkûm olacaktır. Bizim bu yeri yine inşa etmemiz gerekiyor” dedi.

PPK 12 EYLÜL’DE TOPLANIYOR

Aydın ayrıyeten, enflasyonun açıklanması ile dolarda yaşanan rahatlamanın kalıcı olmasının beklenemeyeceğini, 12 Eylül’deki Merkez Bankası Para Siyaseti Şurası (PPK) toplantısının ise piyasalarda kısıtlı bir tesir yaratabileceğini belirtti. PPK, temmuz ayı toplantısında bir hafta vadeli repo ihale faiz oranını (politika faizi) 425 baz puan düşürerek yüzde 24’ten yüzde 19,75’e çekmişti.

Havva Gümüşkaya/Birgün