Ekonomistler Uyardı: Faiz Artışı Yetmez!

Fed faiz artırımı piyasaların her köşesine yayılacak yetmeyecek dünyanın her köşesine yayılacak. Uzmanlar faiz artışının yetmeyeceğini söylüyor.

Eski Fed üyelerine nazaran Fed'in en büyük kusuru ne?

Fed nereden başlayacak ya da başlamalı? 


Bilanço küçültülmeli



İngiltere Merkez Bankası (BoE) eski idare konseyi üyesi ve MIT Sloan School of Management Milletlerarası İktisat Profesörü Kristin Forbes, Financial Times için kaleme aldığı makalesinde Dünya'da Hilal Sarı'nın aktardığına nazaran, başta ABD Merkez Bankası (Fed) olmak üzere merkez bankalarının bilançolarını tekrar küçültmeye başlaması gerektiğini savunuyor.

Krizlerde merkez bankaları bilançolarını büyüterek mali genişlemeye sarfiyat. Lakin uzmanlara nazaran bilhassa de enflasyonun bu kadar yükseldiği bir güzelleşme devrinde vadesi gelen tahvil ve kağıtlar ihraç eden kurumlara iade edip, parası geri alınmalı ve yeni alımlar yapılmayarak bilanço küçültülmeli.

İktisat düzgünse neden bilanço küçülmüyor?



İktisat profesörü ve eski BoE üyesi Forbes bu mevzuda yalnız değil. Eski Fed çalışanı ve Cornerstone Macro’dan siyaset araştırmaları yöneticisi Roberto Perli de “Fed’in iktisat bu kadar uygun durumdayken bilançosunu hala neden küçültmediğini legalleştirmek giderek zorlaşıyor” diyor.

Geçmişteki mali genişleme devirlerinde bu işin normali tam bir güzelleşme gerçekleşmesini beklemek, sonrasında varlık alım programlarını sonlandırmak, sonrasında en az birkaç defa faiz artırımına gitmek ve düzgünleşme hala devam ediyorsa, enflasyon gayeye yaklaşıyorsa “nicel sıkılaşma” olarak da bilinen bilanço küçültme evresine geçmekti. Lakin Kristin Forbes’a nazaran bu metot yalnızca enflasyonun düşük olduğu ve istihdam piyasasının çok yavaş güzelleştiği durumlarda mantıklı ve günümüz şartları bundan farklı.

Enflasyon maksatların üzerinde!



Forbes, birinci olarak enflasyonun gayelerin üzerinde olduğunu ve trendin üzerinde büyümelerin muhtemelen devam edeceğini, bu nedenle de Fed’in süratli bir sıkılaşmaya gitmek zorunda kalacağını söylüyor. Ve geçen krizin bilakis Forbes’a nazaran Fed’in birden fazla sıkılaşma enstrümanı kullanacak alanı var. Nakdî sıkılaşma (bilançonun küçültülmesi) Forbes’a nazaran Fed’in faizleri birkaç defa yükseltmesine de pürüz olmamalı.

Bilanço faizlere de alan tanıyabilir!



Forbes’un ikinci argümanı ise bilanço küçültme yoluyla yapılacak bir sıkılaşmanın Fed’e faizleri daha kademeli artırma imkanı tanıyacak olması. Bu da iktisadın kırılgan segmentlerine hazırlanmak için daha fazla müddet tanır. Bundan bir yıl evvel piyasalarda beklentilerin birinci faiz artışının Nisan 2024’te yapılması olduğunu aktaran Forbes, şu an 2022’de en az 3 faiz artışı beklendiğini hatırlatıyor. Ayrıyeten enflasyon beklentileri aşmaya devam ederse daha fazlasına da gereksinim duyulabilir. Hane halklarının ve küçük şirketlerin kredi maliyetlerindeki artıştan daha fazla etkilendiğini aktaran Forbes, “Bilanço aracılığıyla sıkılaşmanın kısa vadeli borçlanma faizine tesiri daha az” diyor.

Sert düzeltmenin önüne konut bölümüyle geçilebilir mi?



Nakdî sıkılaşmanın orta ve uzun vadeli tahvil getiri eğrisi (yatırımcıların kısa ve uzun vadeli devlet tahvillerine olan talebi ortasındaki farkı gösteren bir eğridir bu) üzerinde çok daha büyük bir tesiri olacağını söyleyen Forbes konut fiyatlarının rekorlar kırdığı ABD’de bu metodun konut bölümüne yönelik teşviği azaltarak pazarı daha yönetilebilir hale getireceğini ve daha sonra çok daha sert bir düzeltme yaşanması riskini azaltır. Forbes Fed’in 2,6 trilyon dolar pahasındaki mortgage takviyeli varlıklarını azaltmayı önceliklendirebileceğini de ekliyor.

Merkez bankalarının bağımsız olduğu nasıl vurgulanır?



Fed’in bilançosunu küçültmeye başlaması Forbes’a nazaran çok değerli bir ileti da verir: Nakdî genişlemenin (QE) mali açıkları kalıcı olarak finanse etmeyeceğini yahut varlık alımlarının sonsuza dek piyasa likiditesini desteklemeyeceğini teyit etmiş olur. Bu da merkez bankalarının bağımsız olduklarını vurgular.

Fed'in büyük yanlışı neydi?



Kolay Para’nın Lordları kitabında Kansas Fed Kansas Eski lideri Thomas Hoening’in mali genişleme ile “Fed’in nasıl büyük bir yanılgı yaptığı ve ABD iktisadının tabiatını nasıl değiştirdiği” ele alınıyor. 2010 yılında FOMC’nin mali genişleme kararında tek karşı oy kullanan bankacı bu sürecin çok büyük yanılgı olduğunu düşünen merkez bankacılarından.

Fed’in 2010 yılında 2,3 trilyon dolar olan bilançosu 2020 itibariyle 7 trilyon dolara ulaştı. Pandemide ise 2 trilyon daha artarak 9 trilyon dolara yaklaştı. Hoening’e nazaran Fed bu gibisi görülmemiş nakdî genişleme ile eşitsizliği artırdı ve Wall Street’te daha riskli bir yatırımcı halini teşvik etmiş oldu.

Piyasaların her köşesine yayılacak!



İktisat Profesörü Forbes, bilanço küçültülmesi gerektiren çok güçlü nedenler saymasına karşın bu sürecin kimi riskler de barındırdığını kabul ediyor. Öncelikle bu merkez bankalarının kurallar kitabında değerli bir değişiklik manasına geliyor, o nedenle irtibatı keskin bir piyasa düzeltmesi yaşanmaması için çok âlâ yapılmalı. Ayrıyeten yakın devirde yapılan araştırmalar QE’nin nasıl işlediğini anlamamıza yardımcı olsa da, nakdî sıkılaşmanın tesirlerini tartabilecek karşılaştırılabilir ölçütler yok. Bu nedenle bilanço küçültmesi de başta tesirlerinin anlaşılması için kademeli olarak başlatılmalı. Yoksa Fed’in 2019’da son krizdeki alımlarını azaltmaya başlamasından iki yıl kadar sonra bilançosunu küçültmeye çalışması sonucu yaşanan repo krizindeki üzere kısa vadeli borçlanma maliyetlerinde çok süratli yükselişler görülebilir.

Fed o vakit yangını söndürmek için repo piyasasına milyarlarca dolar akıtmış ve bir dizi yeni aylık alım yapmak zorunda kalmıştı. Şayet Fed bilançosundan tahvil satmaya başlarsa - gerçek faiz olarak da bilinen - tahvil getirilerinin - yükselmesi bekleniyor. Bu da finans piyasalarının her bir köşesine nüfus edebilecek bir durum. Faiz beklentileri ve enflasyonla şekillenen tahvil getirilerindeki yükseliş şimdiden teknoloji paylarında büyük satış getirdi.