Ekosistem Madde Döngüsü

Ekosistem Madde Döngüsü nedir
Ekosistem Madde Döngüsü Konu anlatımı
Ekosistem Madde Döngüsü lise

Ekosistem, birbiriyle ilişkili canlı ve cansız unsurlardan oluşur Ekosistem, bu unsurlar arsındaki madde ve enerji dolaşımı ile kendini besler ve yeniler Madde döngüsü ve enerji dolaşımı ile hava,su,toprak,tümör ve öteki canlılar aralarında kesintisiz bir alış veriş olurBu alış veriş yeryüzünün doğal zenginliklerinin her zaman kullanılabilmesine ve yaşamın sürmesine olasılık sağlar
GIDA ZİNCİRİ
Ekosistemdeki enerjinin birincil kaynağı güneştir Dünyadaki tüm canlılar yaşamlarını sürdürebilmek için enerjiye gereksinim duyarlar Canlılar arası ilişkinin temelinde besin bulunur Ekosistemdeki madde ve enerji nakli organizmalar arasında görülen besin zinciri aracılığıyla olur



Beslenme zinciri ekosistemdeki canlılardan birinin diğerini beslenme olarak alması sonucu oluşan bir zincirleme olaydır Imalatçı ve tüketici canlılar aralarında bir zincirin halkaları şeklindeki gıda ilişkisine besin zinciri denir Bütün canlıların kullandığı enerjinin esas kaynağı güneş enerjisi olup besin zinciri bu enerjinin canlıdan canlıya aktarılmasını sağlar Ot Gibi Yaşama tarafından üretilen enerji önce ot oburlara oradan da etoburlara geçer Doğada var olan enerji, beslenme ilişkileri ve diğer ekolojik ilişkilerle, biçim ve yer değiştirerek kesintisiz yenilenir, katiyen kaybolmaz Beslenme zincirleri fotosentez yapılmasıyla başlar ve artıkların çürütülmesiyle biter



1 halka – Üreticiler(Fotosentezle organik beslenme üretirler, güneş enerjisini ilk olarak kullanırlar)
2 halka – Otçullar(Üreticilerin depoladığı enerjiyi birinci derece tüketici olarak kullanırlar)
3 halka – Etçiller(Üreticilerin depoladığı enerjiyi ikinci derece tüketici olarak kullanırlar)
4 halka – Yırtıcılar Üreticilerin depoladığı enerjiyi üçüncü derece alıcı olarak kullanırlar)
5 halka – Çürükçüller Ölmüş bitki ve hayvan artıklarının yapısındaki organik maddeleri parçalayarak toprağa karışmasını karşılayan canlılara indirgeyici (ayrıştırıcı) denir ( Ölen canlıları ve kalıntılarını ayrıştırarak beslenirler Çoğalan beslenme ve enerjinin fazlası, toprakta birikerek eski kalıntı yakıtların oluşmasına niçin olur)

ENERJİ PİRAMİDİ:
Besin zincirinin her bir halkasındaki canlıların birey sayılarının karşılaştırılmasıyla enerji piramidi oluşur böylece enerji piramidinin birincil katında üreticiler ve son katında yırtıcı canlılar bulunur Çürükçüller her bir katla ilişki halindedir



Bu piramitlerin temel amacı yankı sistemdeki enerji akışını daha somut olarak görebilmektir Bu Nedenle farklı alanlara yönlendirilmiş yankı sistemleri bir birleriyle karşılaştıracak bir model elde edilmiş olur (Faklı ekosistemleri birbiri ile karşılaştırmak nedeniyle düzenlenirler)



Kara ekosistemlerinde genelde piramit 3 ya da 4 basamaklıdır Ama su ekosistemlerinde piramit 4 ya da 5 basamaklı olabilirÇünkü denizlerde üreticiler başlıca mikroskobik fitoplanktonlardan oluşur Fitoplanktonlar ot çok yemek yiyen balıklara, ot çok yemek yiyen balıklar da daha büyük et obur balıklara yem olur


Üst enerji piramidi her basamağın yılda metre kare başına enerji üretimini ve metabolik enerji kaybını özetlemektedir Mesela üreticilerin toplam net enerji üretimi 1000 Kilokalorimetrekareyıl iken,ot oburların 100 K Cal m2yıl, et oburların 10 K Cal m2yıl olur Son besin düzeyindeki ayrıca etobur keza de otçullarda (omnivorlar) ise 1 Kcal m2sene ’dır Yani 4basamakta üretim 1 K Cal m2sene ‘a düşmektedir ancak bu da her basamakta ortalama %90 enerji kaybı olduğunu gösterir

Her enerji dönüşümünde bu örneğe yaklaşık %90 oranında enerji kaybı olmakta, o beslenme düzeyine ulaşan enerjinin ama %10 u bir sonraki gıda düzeyine aktarılabilmektedir Aktarılabilen bu enerjiye kullanılabilir enerji denirGeri kalan enerji bundan böyle kullanılamayacak bir enerji şekline dönüşür Bu enerji düşük sıcaklıktaki ısı enerjisidir:Güneşten alınan ışık enerjisi 1 kattan yukarıya dürüst besinler içerisinde aktarılmaktadır
Enerji piramidinde, aşağıdan yukarıya içten her kattaki;
– Canlı sayısı azalır,
– Tür sayısı azalır,
– Toplam besin ve enerji miktarı azalır,
– Vücutta biriken bundan böyle oranı artar, biçiminde değişmeler görülür
NOT: Enerji piramidin her bir katındaki gida ve enerjinin bir kısmı canlının yaşamında kullanılırken ambar edilen miktarı sonraki katlara aktarılır
Besin Zinciri ve Enerji Piramidinin Bozulması;
Doğal ortamlardaki fazla değerdeki olumsuz değişme ve gelişmeler ekosistemlerdeki canlı yaşamını ve düzenini bozar Salgın hastalıklar, fazla avlanmalar, iklim şartlarının değişmesi, kuraklıklar, don, sel, yer sarsıntısı, kasırga, kimyasal biyolojik ve nükleer kirlenmeler gida zincirinin işleyişini bozar

ENERJİ AKIŞI:
Güneş ekosistemlerin tek enerji kaynağıdır Bazı canlılar doğal enerjiden faydalanarak ürettikleri maddeleri besin zinciri aracılığıyla diğer canlılara belirlemek suretiyle enerji akışını sağlarlar Canlılar hayatsal faaliyetlerini sürdürebilmek için enerjiye gereksinim duyarlar Ihtiyaç duyulan bu enerji organik besinlerin parçalanması sonucu açığa çıkar Dolayısıyla canlılarda beslenme aktarımına alt olarak enerji akışı da gerçekleşmiş olur



Enerji piramitlerinde bir seviyeden diğerine geçişte enerji kaybı yaşanmaktadır Enerji piramidinin en daha aşağı basamağında enerji en fazladır Çoğunlukla bir basamaktan diğerine geçişte, enerjinin %90`ı kaybolurken, %10 kadarı bir sonraki gıda düzeyine aktarılmaktadır
Enerji akışı iki aşamada gerçekleşir
— Birinci aşamada yeşil bitki örtüsü güneş enerjisini fotosentez yoluyla kimyasal enerjiye çevirerek besinsel ürünlerde depolar Bitki dokularında organik madde olarak depolanan bu enerjinin bir kısmı, bitkilerin yaşamları için kullanılır, öteki kısmı gıda aracılığıyla ot obur hayvanların vücuduna geçer
—İkinci aşamada ise hayvanlar bu bitkileri ve birbirlerini yiyerek gerekli enerjiyi sağlarlar,
A—Otçullar da besin aracılığıyla aldıkları bu enerjinin bir kısmı kendi yaşamları için enerji biçiminde kullanılır; kalan kısmını depolar ve otobur hayvanları yiyen etobur hayvanlara aktarılır
B—Etçillerde ot oburları ve birbirlerini yiyerek bu depolanmış organik maddeyi enerji üretimi, yükselme, gelişme ve üretimi için kullanır



— Gida zincirinin son halkasını ayrıştırıcılar (parçalayıcılar) oluşturur Ekosistemlerin çoğunda enerjinin önemli bir kısmı ayrıştırıcılar kadar kullanılır Bunlar canlı artıkların (karoser, dışkı vb) ayrıştırarak organik maddeleri, mineralleri ayrıştırarak inorganik maddelere dönüştürürler ve her tarafta toprağa iade ederler Bu İnorganik maddeler ve minerallerde yeşil ot gibi yaşama tarafından alınarak her yerde organik maddelere çevrilirler

—Bu Nedenle, son tüketicilere dürüst sürekli ve tek yönlü bir enerji akışı sağlanır Zincirin her bağlantısı yiyecek düzeyi olarak bilinir Bu Nedenle tabiattaki madde döngüsü devam eder İnsan çoğunlukla besin zincirinin son halkasıdır Irk bitki yedikleri zaman birincil tüketicilerin gıda düzeyine tabi olurken, et yedikleri vakit ikincil alıcı olurlar

Tabiatta birçok küçük gida zinciri birbiri içine geçmiş durumdadır İç içe geçmiş gida zincirlerinin tümüne beslenme ağı denirBeslenme zinciri veya gida ağını yaratıcı canlılar aralarında bir denge vardır Herhangi bir basamaktaki bir metamorfoz hayvan popülâsyonları arasındaki dengeyi bozar ve herhangi bir basamaktaki değişimi onun üzerindeki veya onunla beslenen basamağı etkiler, değişimlere hatta açlıktan ölüme sebep olur Örneğin; fareler ortadan kalktığında bunla beslenen yılan, tilki çakal, yırtıcı kuşlar, baykuş gibi hayvanlar açlıktan ölür Veya tersi bir durumda, ortamdaki yılın, tilki, çakal yırtıcı kuşlar, baykuş gibi hayvanlar ortamdan kaldırılırsa köyler ve kentler fare istilasına uğrar (Üç sene önceki Samsun ve Muğla ’daki sıçan istilası gibi) Fare ve sıçanların çoğalmasıyla tarladaki sebzeye, meyveye verilen hasar arttığı gibi, veba, kuduz, tularemi, beyin zarı iltihaplanması, kolera, kanamalı sarılık gibi birçok hastalıkların yayılmasına sebep olur *