Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Bu yazımızın konusu “El alem ne der?” Yıllar önce Stanford Üniversitesi’nin bodrum katını hapishaneye çevirerek uygulanan “Zimbardo” isimli deneyden bahsederek yazıma giriş yapmak isterim.
Deneyde katılımcılar “gardiyan” ve “mahkum” olmak üzere ikiye ayrılırlar ve bir süre sonra oynadıkları roller gerçeğe dönüşür, mahkumlar hapishaneden çıkamayacaklarını düşünmeye başlar gardiyanlar ise deneyin de ötesine geçerek mahkumlar üzerinde tam anlamıyla kontrol sahibi olurlar.
Deney psikoloji alanında çığır açsa da etik problemlerden dolayı 1 hafta sonunda durdurulur. Deney, bireyselliğin elden alınması, boyun eğme, güç ve otorite unsurlarını değerlendirirken; içinde yaşadığımız toplumun da yarı açık bir cezaevi olabileceğini bize düşündürür
Zimbardo deneyine yakından bakarsak günlük yaşantımızda da bilmeden deneyin belli kısımlarını tekrarladığımızı görürürüz. Toplum da bir nokta da bizim gardiyanımız olabilir. El alem ne der burada devreye girer. “iş bulamazsan işsiz derler” “evlenmezsen evde kalırsın” vb. gibi örnekler toplumun da bizim üzerimizde söz sahibi olduğu algısı doğurabilir.
Benlik saygımızı ve kendilik değerimizi koruyarak, gerçekten içimizden geldiği gibi düşüncelerimizi savunmak ve isteklerimizi gerçekleştirmek kimimiz için oldukça zor gözükse de el alemin bizim yaşantımızı ve isteklerimizi bilemeyeceği ve herkesin seçim yapabilme konusunda özgür olduğunun bilincinde olması gerekir.
Başkasını yargılama hakkının biz de olduğunu düşündüğümüz anlarda “Benim ayakkabımı giy ve gittiğim yollardan geç” sözünü hatırlamalı ve tüm bireylerin farklı düşünebilme ve eylem de bulunabilme konusunda özgür olduğunu unutmamalıyız. Başkasının görüşlerine yapılan devamlı müdahale kişisel alan ve özgürce seçim yapıp, seçiminin sorumluluğunu alma kavramlarıyla çelişir.
Bu baskıyı çocukluktan itibaren yaptığımızda; kendini tam olarak ifade edemeyen, otoriteye koşulsuzca boyun eğen ya da otorite ile devamlı çatışan tam olarak “büyüyememiş” ya da buna “izin verilmemiş” yetişkinler yaratmış oluruz. “El alem ne der” Zimbardo deneyini bize hatırlatan duvarlar gibidir. Türkiye’de sosyolojik olarak bu durumun var olması psikolojik olarak da bireyleri olumsuz yönde etkilemektedir.
