Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
ELEKTRİKLENME ÇEŞİTLERİ VE ELEKTRİK YÜKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ
Elektrikle ilgili birincil açıklanmış bilgiler, milattan önceki yıllara kadar uzanır Filozof Thales çuha parçasına sürtünmüş kehribarın küçük cisimleri çektiğinden laf etmiştir Rönesans dönemine dek bu olayın nedeni açıklanamamıştır Daha sonraki yıllarda yapılan deneyler kehribardan başka bazı maddelerinde aynı davranışı gösterdiğini ortaya koymuştur Bugün bu olaylar maddenin elektrikli yapısı ile açıklanmaktadır
Elektriklenme çeşitleri 4 gruba ayrılır Bunlar;
• Sürtünme İle elektriklenme
• Elektroskop
• Dokunma ile elektriklenme
• Etki ile elektriklenme
A) Sürtünme ile elektriklenme
Saçlarınızı temizken taradığınızda tarakla saçlarınız arasında elektriklenme olur Kazağınızı çıkartırken bir takım çıtırtılar duymuş ve kıvılcım atlaması görmüş olmalıyız Petrol tankeri ardındaki yere sürtünen bir zincir dikkatimizi çekmiştir Çünkü bitmiş görüldüğü gibi burada da elektriklenme olmuştur Sürtünme ile elektriklenmeyi bir deneyle açıklayalım
Deney:
1 Bir kağıt parçasını ufak kırpıntılara ayıralım
2 Sırça çubuğu ve ebonit çubuğu, ipek ve yünlü kumaşa ayrı olarak kağıt kırpıntılarına yaklaştıralım
3 Cam çubuğu ipekli kumaşa, ebonit çubuğa yün kumaşa sürterek kağıt kırpıntılara her tarafta yaklaştırdığımızda bir elektriklenme meydana kazanç Sürtme ile elektriklenen ebonit çubuğun kağıt kırpıntılarını çektiğini görürüz
Sırça, plastik ,ebonit, kehribar gibi cisimler ipekli veya yün parçasına sürtündüğünde hafif cisimleri çekme özelliği kazanırlar Bu şekilde ortaya meydana çıkan elektrik yüklerine durgun(statik) elektrik, bu özelliği kazanan cisimlere de ‘elektriklenmiş cisimler ’ denir
Herhangi bir şekilde bir madde üstünde toplanmış olan elektrik yüküne sakin(sabit) elektrik denir Madde üç yolla sakin elektrikle yüklenebilir
1 Sürtme ile
2 Dokunma ile
3 Tesir ile
Elektrik yüklü iki cam çubuğun, yüklü iki ebonit çubuğun birbirini ittiğini, oysa yülü cam çubukla ebonit çubuğun birbirini çektiğini görürüz o halde cam ve ebonit çubuğun yükleri bambaşka olmalıdır Buda bize iki ayrı yükün olduğunu gösterir Biri sırça çubukta olan elektrik türü, diğeri plastik veya ebonit çubukta oluşan elektrik türüdür Elektrikle ilgili birincil deneyleri yapan Benjamin Franklın sürtme sonucu sırça çubukta oluşan elektrik yüküne artı (+) ebonit çubukta oluşan elektrik yüküne olumsuz () elektrik yükü adını vermiştir
Sürtünme ile elektriklenen diğer maddeler de ya camdaki gibi artı yada ebonitteki gibi olumsuz yükle yüklenir Benzer beze sürterek yüklenmiş iki can çubuğun yada iki ebonit çubuğun birbirini itmesi, benzer tür elektrikle yüklü cisimlerin birbirini ittiğini gösterir öte yandan yüklü ebonit ve cam çubukların birbirini çekmesi ters yükle yüklü cisimlerin birbirini çektiğini belirtir neticede; Benzer işaretli yükle yüklenmiş cisimler birbirlerini iter, ters işaretli yükle yüklenmiş cisimlerde birbirlerini çeker
B) Elektroskop
Elektroskop bir cismin yüklü olup olmadığını, yüklü ise yükümün cinsini bulmak için kullanılan araçtır Bu vasıta sırça kap içinde duran metal çubuğun ucuna asılmış iki metal yaprak ve öteki ucunda metal bir küreden (ya da levha) oluşmuştur Elektroskop yüksüzken metal yapraklar kapalıdır Herhangi bir yolla elektroskopu yükleyecek olursak yapraklardaki aynı tür yükler birbirlerini iteceklerinden yapraklar açılır Elektroskoptaki ağırlık miktarı arttırılırsa yapraklar daha çok açılır Olumsuz yükle yüklenmiş bir elektroskopun topuzuna parmağımızla dokunursak negatif yükler vücudumuz üzerinden toprağa akar, elektroskop nötr haline gelir ve yaprakları en ince ayrıntısına kadar kapanır Pozitif yüklü elektroskopa parmağımızla dokunursak olumsuz yükler topraktan elektroskopa geçer ve yapraklar kapanır Bu olaya elektroskopun boşalması denir
C) Dokunma ile elektriklenme
Sürtünme ile elektriklenmede sürtülen cisimlerden birimden sökülen elektronlar diğerine geçerek ona negatif yüklenmesini sağlarken elektronu sökülen cisimde artı yükle yüklenir Bunu bir deneyle açıklayalım
Deney:
1 Ebonit çubuğu yünlü kumaş parçasına sürtüp nötr elektroskopun topuzuna dokunduralım
2 Ebonit çubuğu elektroskopun topuzundan uzaklaştıralım
3 Elektroskopun yapraklarını gözleyelim
Yüklü bir cismi nötre bir elektroskopun topuzuna dokundurduğumuzda yaprakların açıldığını gözleriz Bunun nedeni olumsuz yüklü ebonit çubuktan elektroskopa ağırlık (elektron) geçişi olması ve yaprakların aynı yükle yüklenerek birbirlerini itmesidir
Ebonit çubuk uzaklaştırıldığında yaprakların açık kalması, dokunma ile elektriklenmenin daimi olduğunu gösterirElektrikle yüklü bir karoser, nötr başka bir cisme dokundurulursa yüklü cisimdeki pozitif elektronların bir kısmı, nötr cisme geçerek onu da negatif yükle yükler Kendisinde ise aynı arz negatif önem azalması olur Toplam yükte değiştirme olmaz Bu cisimler birbirlerinden ayrıldıklarında herikiside negatif yükle yüklenmiş olur Bu şekilde dokunma sonucu oluşan yükler kalıcıdır
Yüklü bir cismin yükü yada nötr diğer bir cisme dokundurulunca tartma alışverişi olur Cisimler özdeş ise toplam yükü eşit olarak paylaşırlar Öbür büyüklükte iseler toplam yükü büyüklükleri ile orantılı olarak paylaşırlar Dokunma öncesi cisimlerdeki toplam ağırlık, dokunmadan sonraki toplam yüke eşittir
D) Tesir ile elektriklenme
Elektrikle yülü ebonit yada sırça çubuk minik kağıt parçalarına veya elektrik sarkacındaki küreye yaklaştırıldığında bunları çeker Bu durum cisimlerin sürtme yada dokunma olmadan da birbirlerini etkilediklerini gösterir
Iletken bir cismin, yüklü bir ceset yardımıyla dokunmadan elektrikle yüklenmesine ‘tesir ile elektriklenme ’ veya ‘elektrostatik indüksiyon ’ denir Tesir ile elektriklenmede yüklü cisimle nötr beden birbirine dokunmadığından arasında elektron alışverişi olmaz Yalnız nötr cismin elektronlarının yerleri değişir Yüklü vücut uzaklaştırılırsa elektronlar tekrar eski yerlerine döner Bu şekilde karoser yine nötr haline gelir
Elektrikli bir cismin nötr geçirgen bir cismi çekmesi
alıntı *
Elektrikle ilgili birincil açıklanmış bilgiler, milattan önceki yıllara kadar uzanır Filozof Thales çuha parçasına sürtünmüş kehribarın küçük cisimleri çektiğinden laf etmiştir Rönesans dönemine dek bu olayın nedeni açıklanamamıştır Daha sonraki yıllarda yapılan deneyler kehribardan başka bazı maddelerinde aynı davranışı gösterdiğini ortaya koymuştur Bugün bu olaylar maddenin elektrikli yapısı ile açıklanmaktadır
Elektriklenme çeşitleri 4 gruba ayrılır Bunlar;
• Sürtünme İle elektriklenme
• Elektroskop
• Dokunma ile elektriklenme
• Etki ile elektriklenme
A) Sürtünme ile elektriklenme
Saçlarınızı temizken taradığınızda tarakla saçlarınız arasında elektriklenme olur Kazağınızı çıkartırken bir takım çıtırtılar duymuş ve kıvılcım atlaması görmüş olmalıyız Petrol tankeri ardındaki yere sürtünen bir zincir dikkatimizi çekmiştir Çünkü bitmiş görüldüğü gibi burada da elektriklenme olmuştur Sürtünme ile elektriklenmeyi bir deneyle açıklayalım
Deney:
1 Bir kağıt parçasını ufak kırpıntılara ayıralım
2 Sırça çubuğu ve ebonit çubuğu, ipek ve yünlü kumaşa ayrı olarak kağıt kırpıntılarına yaklaştıralım
3 Cam çubuğu ipekli kumaşa, ebonit çubuğa yün kumaşa sürterek kağıt kırpıntılara her tarafta yaklaştırdığımızda bir elektriklenme meydana kazanç Sürtme ile elektriklenen ebonit çubuğun kağıt kırpıntılarını çektiğini görürüz
Sırça, plastik ,ebonit, kehribar gibi cisimler ipekli veya yün parçasına sürtündüğünde hafif cisimleri çekme özelliği kazanırlar Bu şekilde ortaya meydana çıkan elektrik yüklerine durgun(statik) elektrik, bu özelliği kazanan cisimlere de ‘elektriklenmiş cisimler ’ denir
Herhangi bir şekilde bir madde üstünde toplanmış olan elektrik yüküne sakin(sabit) elektrik denir Madde üç yolla sakin elektrikle yüklenebilir
1 Sürtme ile
2 Dokunma ile
3 Tesir ile
Elektrik yüklü iki cam çubuğun, yüklü iki ebonit çubuğun birbirini ittiğini, oysa yülü cam çubukla ebonit çubuğun birbirini çektiğini görürüz o halde cam ve ebonit çubuğun yükleri bambaşka olmalıdır Buda bize iki ayrı yükün olduğunu gösterir Biri sırça çubukta olan elektrik türü, diğeri plastik veya ebonit çubukta oluşan elektrik türüdür Elektrikle ilgili birincil deneyleri yapan Benjamin Franklın sürtme sonucu sırça çubukta oluşan elektrik yüküne artı (+) ebonit çubukta oluşan elektrik yüküne olumsuz () elektrik yükü adını vermiştir
Sürtünme ile elektriklenen diğer maddeler de ya camdaki gibi artı yada ebonitteki gibi olumsuz yükle yüklenir Benzer beze sürterek yüklenmiş iki can çubuğun yada iki ebonit çubuğun birbirini itmesi, benzer tür elektrikle yüklü cisimlerin birbirini ittiğini gösterir öte yandan yüklü ebonit ve cam çubukların birbirini çekmesi ters yükle yüklü cisimlerin birbirini çektiğini belirtir neticede; Benzer işaretli yükle yüklenmiş cisimler birbirlerini iter, ters işaretli yükle yüklenmiş cisimlerde birbirlerini çeker
B) Elektroskop
Elektroskop bir cismin yüklü olup olmadığını, yüklü ise yükümün cinsini bulmak için kullanılan araçtır Bu vasıta sırça kap içinde duran metal çubuğun ucuna asılmış iki metal yaprak ve öteki ucunda metal bir küreden (ya da levha) oluşmuştur Elektroskop yüksüzken metal yapraklar kapalıdır Herhangi bir yolla elektroskopu yükleyecek olursak yapraklardaki aynı tür yükler birbirlerini iteceklerinden yapraklar açılır Elektroskoptaki ağırlık miktarı arttırılırsa yapraklar daha çok açılır Olumsuz yükle yüklenmiş bir elektroskopun topuzuna parmağımızla dokunursak negatif yükler vücudumuz üzerinden toprağa akar, elektroskop nötr haline gelir ve yaprakları en ince ayrıntısına kadar kapanır Pozitif yüklü elektroskopa parmağımızla dokunursak olumsuz yükler topraktan elektroskopa geçer ve yapraklar kapanır Bu olaya elektroskopun boşalması denir
C) Dokunma ile elektriklenme
Sürtünme ile elektriklenmede sürtülen cisimlerden birimden sökülen elektronlar diğerine geçerek ona negatif yüklenmesini sağlarken elektronu sökülen cisimde artı yükle yüklenir Bunu bir deneyle açıklayalım
Deney:
1 Ebonit çubuğu yünlü kumaş parçasına sürtüp nötr elektroskopun topuzuna dokunduralım
2 Ebonit çubuğu elektroskopun topuzundan uzaklaştıralım
3 Elektroskopun yapraklarını gözleyelim
Yüklü bir cismi nötre bir elektroskopun topuzuna dokundurduğumuzda yaprakların açıldığını gözleriz Bunun nedeni olumsuz yüklü ebonit çubuktan elektroskopa ağırlık (elektron) geçişi olması ve yaprakların aynı yükle yüklenerek birbirlerini itmesidir
Ebonit çubuk uzaklaştırıldığında yaprakların açık kalması, dokunma ile elektriklenmenin daimi olduğunu gösterirElektrikle yüklü bir karoser, nötr başka bir cisme dokundurulursa yüklü cisimdeki pozitif elektronların bir kısmı, nötr cisme geçerek onu da negatif yükle yükler Kendisinde ise aynı arz negatif önem azalması olur Toplam yükte değiştirme olmaz Bu cisimler birbirlerinden ayrıldıklarında herikiside negatif yükle yüklenmiş olur Bu şekilde dokunma sonucu oluşan yükler kalıcıdır
Yüklü bir cismin yükü yada nötr diğer bir cisme dokundurulunca tartma alışverişi olur Cisimler özdeş ise toplam yükü eşit olarak paylaşırlar Öbür büyüklükte iseler toplam yükü büyüklükleri ile orantılı olarak paylaşırlar Dokunma öncesi cisimlerdeki toplam ağırlık, dokunmadan sonraki toplam yüke eşittir
D) Tesir ile elektriklenme
Elektrikle yülü ebonit yada sırça çubuk minik kağıt parçalarına veya elektrik sarkacındaki küreye yaklaştırıldığında bunları çeker Bu durum cisimlerin sürtme yada dokunma olmadan da birbirlerini etkilediklerini gösterir
Iletken bir cismin, yüklü bir ceset yardımıyla dokunmadan elektrikle yüklenmesine ‘tesir ile elektriklenme ’ veya ‘elektrostatik indüksiyon ’ denir Tesir ile elektriklenmede yüklü cisimle nötr beden birbirine dokunmadığından arasında elektron alışverişi olmaz Yalnız nötr cismin elektronlarının yerleri değişir Yüklü vücut uzaklaştırılırsa elektronlar tekrar eski yerlerine döner Bu şekilde karoser yine nötr haline gelir
Elektrikli bir cismin nötr geçirgen bir cismi çekmesi
alıntı *
