Emevi devleti hakkında bilgi

EMEVİ DEVLETİ


Emeviler, Dort Halife Donemi ’nden (632661) sonra Musluman Arap devletine egemen olan hanedandır Hz Ali ’nin 661 ’de oldurulmesinden sonra başa gecen Emeviler, 750 ’de Abbasiler tarafından yıkılıncaya değin hukum surduler


Tarih

Emevi hanedanın kurucusu Muaviye, Mekkeli Kureyş kabilesine bağlı Umeyye ailesinden geliyordu Emeviler, ailenin adından dolayı Beni Umeyye olarak da anılır Muaviye, Hz Omer doneminde 641'de Şam valisi olmuş ve Suriye'yi denetimi altına almıştı Muaviye, 656 ’da başa gecen Hz Ali'nin halifeliğini tanımadı ve onu ucuncu halife Hz Osman'ın oldurulmesinden sorumlu tuttu Hz Ali, Şam valiliğine bir başkasını atayınca da cekişme savaşa donuştu Muaviye, Sıffin Savaşı'nda (657) yenilmek uzere olan askerlerinin mızraklarına Kuran yapraklarını taktırdı ve boylece Hz Ali'nin ordusunu durdurdu Halifelik sorununu savaşla değil hakeme başvurarak cozmeyi onerdi Ne var ki Muaviye ’nin hakemi Hz Ali ’nin hakemini ikna ederek Muaviye ’yi halife ilan etti Hz Ali bu sonucu kabul etmemekle birlikte denetimindeki toprakları yavaş yavaş yitirdi ve bir sure sonra da olduruldu


Muaviye, Hz Ali'nin 661'de oldurulmesinden sonra halifeliğini ilan etti ve boylece Emevi yonetimi başladı Muaviye, halifeliğini tanımayanları sert bir bicimde bastırdı ve ic karışıklıklara son verdi Ardından yeni fetihlere girişti


Emevi egemenliğini doğuda Hindistan sınırına, batıda Kuzey Afrika'ya, oradan da Guney İspanya'ya kadar yaydı Yeni kurulan donanmayla 669678 arasında Bizans ’ın başkenti Konstantinopolis'i (İstanbul) ele gecirmek icin seferler duzenlendi, ama başarılı olamadı Muaviye 680 ’de olduğunde ardında guclu bir devlet bıraktı Halifeliği dinsel onderliğin yanı sıra tam bir siyasal onderliğe donuşturdu Halifelik merkezini de kutsal topraklardaki Mekke ’den Şam ’a taşıdı Artık halife bir kurul tarafından secilmiyor, babadan oğula geciyordu Nitekim Muaviye ’nin yerine oğlu I Yezid halife oldu


I Yezid tahta cıktığında yeni bir halifelik sorunuyla karşı karşıya kaldı Hz Ali'nin kucuk oğlu Huseyin, halifeliğin kendi hakkı olduğunu ileri surdu ve Yezid'in halifeliğini tanımadı Yezid sorunu askeri yontemlerle cozmeye karar verdi ve Huseyin ile yandaşlarını 681 ’de Kerbela'da kıyıma uğrattı Bu olay, İslam tarihindeki Sunni ve AleviŞii mezhep ayrılığını da kesinleştirdi I Yezid, yaklaşık uc yıl iktidarda kaldı, ama İslam tarihine en acımasız hukumdarlardan biri olarak gecti I Yezid'in olumunden sonra 683 ’te oğlu II Muaviye halife oldu II Muaviye ’nin iktidarı yalnızca bir yıl surdu II Muaviye ve onceki iki hukumdar, Ebu Sufyan ’ın soyundan geldikleri icin Sufyaniler olarak anılır


Emevi Camii

II Muaviye ’den sonra 684'te I Mervan halife olarak Emevi Devleti ’nde Mervaniler donemini başlattı Emeviler en parlak donemini I Mervan ’ın oğlu Abdulmelik doneminde (685705) yaşadı Bu donemde Irak ve İran'daki ayaklanmalar bastırıldı Hindistan ve Orta Asya'da yeni fetihlerle devletin sınırları genişletildi Suleyman ’ın halifeliği sırasında Bizans İmparatoru III Leon'un 717'de Emevi ordusunu ağır bir yenilgiye uğratması, Emevi Devleti ’nin gerileme doneminin başlangıcı oldu Araplar arasında kabile catışmaları yeniden başladı ve Mevalidenen, Arap olmayan Muslumanların merkezi yonetime karşı hoşnutsuzlukları arttı 707720 arasında halifelik eden Omer'in başlattığı yenileşme hareketleri de kalıcı bir sonuc getirmedi Hişam doneminde (724743), 732'de İspanya uzerinden Fransa'yı fethe girişen Emevi ordusu Poitiers'de (Puvatya) durduruldu Emeviler Anadolu'da Bizans ’a karşı ustunluklerini de yitirdiler Orta Asya'da Turkler, Kuzey Afrika'da Berberiler Emevi egemenliğine başkaldırdılar


Son Emevi Halifesi II Mervan doneminde (744750) Abbasiler denetiminde gelişen muhalefet Emevi egemenliğini sarstı Emevi Devleti ’nin yıkılışında Ebu Muslim Horasani onemli rol oynadı Sonunda Abbasilerin onderi Ebu'lAbbas, Emevi egemenliğine son verdi ve Emevi hanedanının butun uyelerini oldurdu Bu kıyımdan canını kurtarabilen Abdurrahman, İspanya'ya giderek orada Endulus Emevileri Devleti ’ni kurdu


Devlet Yonetimi

Emevi devleti ile birlikte islamda yozlaşma başlamıştırHz Muhammed'in hadislerinin yazılmasını yasaklamasına rağmen Emevi halifeleri uydurma hadisler yazmış,bu uydurma hadisler İslam dinini yozlaştırmıştırDini siyasette kullanmaya calışan,yaptıkları her işin din adına yapıldığını soyleyen Emevi liderler, Hz Muhammed'in torunlarını da oldurmekten cekinmemişlerdir


Emeviler donemindeki devlet yonetimi sonraki İslam devletlerine ornek oluşturdu Hz Omer doneminde (634644) ortaya cıkan an adlı kurumu Emeviler daha da geliştirdi Halifeler devlet işlerini vezirler aracılığıyla yurutmeye başladılar Emevi toprakları eyaletlere ayrılarak yonetildi, ama eyaletler Şam ’daki merkezi devlete bağlıydı Emevi Devleti, İslam devleti olmaktan cok bir Arap devletiydi Emeviler, Musluman Araplar ile Arap olmayan Muslumanları birbirinden ayırıyorlardı; Arap olmayan Muslumanlara Mevali diyorlardı Emevi Devleti ’nin yıkılmasında en onemli etkenlerden biri bu ayrımcılık oldu Araplaştırma siyasetinin bir sonucu olarak Arapca devletin tek resmi diliydi Devlet gelirleri, dinsel gereklerden kaynaklanan vergiler ile fethedilen yerlerden ve savaşlardan elde edilen ganimetlerden oluşuyordu İslam tarihinde ilk altın para da Abdulmelik doneminde (685705) basıldı


Emevi Sanatı

Emevi sanatı, ozellikle mimarlık alanında gelişmişti Emevi doneminden gunumuze pek cok cami, saray, kale gibi yapılar kalmıştır Emevi sanatı, Yunan, Bizans, İran ’daki Sasani sanatının etkilenmiştir


I Velid doneminde (705715) Şam'da yaptırılan Emeviye Camisi (ya da Umeyye Camisi), Emevi mimarlığının karakteristik ozelliklerini taşır Dikdortgen planlı cami, eski bir Roma tapınağının temeli uzerinde yukselir Yapı, dort buyuk ayağın taşıdığı dort kemere oturtulan bir kubbeyle ortuludur Caminin kare planlı uc minaresi vardır Avlusunu uc yandan iki katlı revaklarla cevrilidir Emeviye Camisi, gunumuze pek az orneği kalan zengin mozaik bezemeleriyle de dikkati ceker Bu bezemelerde Yunan ve Bizans etkileri acıkca gorulur Kudus'te sekiz koşeli Kubbetu'sSahra da (ya da Omer Camisi) Emevi mimarisinin onemli bir orneğidir Emevilere karşı ayaklanan Abdullah bin Zubeyr Mekke'yi ele gecirince, Halife Abdulmelik Hz Muhammed'in namaz kılmış olduğu yerde, Muslumanların hac odevini yerine getirmeleri icin bu camiyi yaptırmıştır Gene Abdulmelik doneminde Kudus'te yapılan Mescidi Aksa buyukluğuyle dikkat ceker


Emevilerin Suriye collerinde yaptırdıkları saray, koşk, kale gibi yapılardan gunumuze cok azı ulaşmıştır LUt Golu'nun kuzey ucundaki Kuseyr Amra Koşku, cevresi geniş surla cevrili bir alandadır ve salon ile hamamdan oluşur Salonun duvarlarının Emevilerin askeri zaferlerini betimleyen resimler kaplı olması dikkat cekicidir Bu resimlerde de Yunan ve İran etkisi gorulur Emevi sanatının bir ozelliği de, duvar yuzeylerini hic boş yer bırakmaksızın bezemekti Şam'ın 200 km guneyinde kurulmuş tipik bir col sarayı olan Mşatta Sarayı, kulelerle guclendirilmiş bir surun ortasında yer alır Mşatta Sarayı ’nın icinde de Yunan ve İran etkisi taşıyan zengin bezemeler vardır


Emevilerden kalan bir başka yapı bicimi de bir tur han olan ribat idi Bir surla cevrili olan ribatlarda odalar, ambar, ahır, sarnıc ve gozcu kuleleri bulunuyordu Uzun yolculuklar sırasında konaklamak icin kullanılan ribat, aynı zamanda kucuk birer askeri ustu