Enflasyon Karşısında Ezilmemek İçin Yapmanız Gerekenler

Enflasyon canavarı son yıllarda yine hortladı. TÜİK datalarına nazaran kasım ayı enflasyonu yıllık bazda %21,31 iken Ekonomist Prof. Steve Hanke'in tezine nazaran ise %100,65.

Ülkemizin kronik meselelerinden olan yüksek enflasyon; birikimlerimizi, varlıklarımızı kemiriyor, alım gücümüzü düşürüyor. Türkiye en yüksek enflasyona sahip birinci 10 ülke ortasında. Bu listede bizden diğer Venezuela, Sudan, Lübnan, Suriye, Surinam, Zimbabve, Arjantin, İran, Etiyopya, Angola bulunuyor.

Ülkemizde bilhassa de gençler, yüksek enflasyon ortamına pek alışkın değiller.


Bu sebeple bilhassa genç kuşağın, enflasyonu uygun tanıması ve onunla nasıl en makul biçimde yaşaması gerektiğini bilmesi gerekecek. Elbette herkes bunu yapmalı fakat Türkiye daha evvel de birçok kere yüksek enflasyonun olduğu yıllar yaşadığı için, yaşça büyük olanların bu mevzuda kimi deneyimleri olabileceğini biliyoruz.

Enflasyon uzun periyodik olacak. Birçok uzman artık seneye de bu işin devam edeceğini öngörüyor.


Dolar kuru, kredi büyümesi bu formda giderken enflasyonun güçlenerek artması bekleniyor. Alım gücünüz düşüyor, yoksullaşıyorsunuz ama bunun ne kadar süreceği konusunda "gerçekçi" bir açıklama yapılmıyor. Kendi önleminizi almanız gerekiyor.

Pekala bu artan enflasyon oranında yatırımlarınızı nasıl korumalısınız?


Bu türlü bir enflasyon ortamında hayatta kalmayı ve mümkün olduğu kadar hasarsız bir formda süreci atlatmayı nasıl başaracaksınız? İşte bu mevzudaki teklifleri 3 farklı ekonomistin açıklamalarından sizin için derledik.

Gereksiniminiz olan eserleri bir an evvel alın. Zira enflasyon ortamında daima üst istikamette hareket eden fiyatlar, insanları tasarruf etmeye değil, harcamaya zorluyor.


Bugün satın alınmayan malın fiyatı, gelecekte çok büyük olasılıkla artacak lakin gelirler birebir oranda artmayacağından, bugün satın almak her vakit daha kârlı. Bu da tasarrufların küçülmesine neden olurken, hane halkının borçlanma eğilimini güçlendiriyor.

Bu durumun tam karşıtı uzun yıllar Japonya'da yaşandı. Dezenflasyonun olduğu, yani fiyatlar genel düzeyinin düştüğü Japonya'da, beşerler "nasıl olsa alacağım şeyin fiyatı düşecek" diye düşünerek çok acil olmayan tüketimlerini daima olarak erteledi. İnsanların, tüketimi bu kadar kısmasının iktisat üzerindeki negatif tesiri ise hayli büyük oldu.

Bir şey alacaksanız taksitle almanız gerekiyor. Peşin fiyatına taksitle alabiliyorsanız bu halde almak daha mantıklı.


Taksitle bir eşya almayı düşünüyorsanız çabucak almalısınız zira fiyatlara nizamlı olarak artırım geliyor. Taksitle alamıyorsanız, elinizde para varsa onunla almalısınız. Ondan sonra da hiçbir şey almamanız gerekiyor bu süreç bitinceye kadar. Elinizdeki parayla, yatırımdan kazandıklarınızla dişinizi sıkıp, sürece tahammül etmelisiniz.

Bu süreç bittikten sonra fiyatlarda bir durulma olacaktır, ondan sonra gerçek efektif kurda tekrar yükselişler olacaktır, Türk Lirası yine bedel kazanmaya başlayacaktır, tekrar alım gücünüz artmaya başlayacaktır. O vakit harcamanızı yapabilirsiniz.

Bir eşya alacak paranız yoksa, tekrar de borçlanmaktan çekinmeyin.


Enflasyonun altında bir oranda kredi alabiliyorsanız, bilhassa büyük satın almaları karşılayabilmek için borç alabilirsiniz. Enflasyon ilerleyen vakitlerde kredinin geri ödenmesini kolaylaştıracaktır.

Günlük hayatınızda daima olarak kullandığınız ve süratli tükettiğiniz eserleri bol bol alarak bir nevi birikim yapabilirsiniz.


Daima olarak fiyatı artan, çok fazla yer kaplamayan ve daima gereksiniminiz olacak eserleri enflasyonist ortamda toptan almak çok yararlı olacaktır.

Gelelim en kıymetli konuya… Enflasyonist ortamda yatırım nasıl yapılır?


Yüksek enflasyonun olduğu ortamda yatırım yapmak, olağan vakitlerde yapılacak yatırım tercihlerine nazaran hayli zordur. Zira hesaba katmanız gereken değişken sayısı, enflasyon arttıkça artar. Üstelik yatırımınızın gerçek getirisini yani enflasyondan arındırılış getirisini de hesaplamak zorlaşır.

Bireye nazaran enflasyonun değişkenlik göstermesi de bir oldukça kıymetlidir. Sizin birey olarak masraflarınızın büyük kısmını oluşturan kalemlerdeki enflasyon oranı manşet enflasyondan yüksekse, bu durumda sizin kişisel enflasyonunuz da resmi enflasyona nazaran daha yüksek olacaktır. Dolayısı ile, yatırımınızdan elde etmeniz gereken getiri de fazla olmalıdır. Bu sebeplerle enflasyonist ortamda hakikat yatırımı yapabilmek, sahiden çok karmaşık bir süreçtir.

Ancak bilhassa Türkiye üzere ülkelerde, enflasyonist ortamın karmaşasında, çözemediği ipi bıçak üzere kesen birtakım yatırım araçları mevcut. Bunlardan en önde geleni, gayrimenkul yatırımları.


Barınma, insanın temel gereksinimlerinden biri olduğu için, resmi enflasyon ya da koşullar ne olursa olsun, fiyatlar ekseriyetle en az enflasyon kadar artma eğilimindedir. Son periyotta mesken fiyatlarının ve kiraların çok sert arttığını biliyoruz. Aslında kiraların sert artmasının temel sebeplerinden biri hissedilen enflasyon ve manşet enflasyon ortasındaki farktan kaynaklanıyor.

Gayrimenkul kesimi, hayatın ve matematiğin gerçekliklerine yakın hareket ederek, yatırımcısını enflasyondan müdafaayı başarıyor. Ama yüksek enflasyonun uzun sürmesi durumunda, kredi faizleri de yüksek kalacağından, gayrimenkul dalı gerçek getiri sunmayabilir. Ama sizi enflasyondan muhafaza ihtimali epeyce yüksektir.

Paranız varsa gayrimenkul almak mantıklıdır lakin çok dikkatli olmanız gerekiyor.


Düzgün bir pozisyondan gayrimenkul almalısınız, rastgele bir yerden değil. Emlak alırken uygun inceleyip o denli karar vermeniz gerekiyor; ve bu emlağı, bu süreç tamamlandıktan sonra da satmak üzere almalısınız, tutmak üzere değil.

Zira bu süreç bir gün tamamlanacak. Faizler önemli bir biçimde yükselecek ve faizler önemli bir formda yükseldiği vakit halkın alım gücü esasen düşük olduğu ve konut fiyatları esasen tavana çıktığı için, üstüne bir de faizler yükseldiği vakit bir şey satması sıkıntı olacaktır.

Hiçbir şey satamayacak hale gelenlerin bir kısmı o faizleri de ödeyemeyecekleri için iflas durumuna geleceklerdir ve ellerindeki varlıkları ucuza satmaya çalışacaklardır. Elinizde patlamaması için satmak gayesiyle almalısınız.

Enflasyonist ortamda pahasını müdafaayı başaran eserlerden biri de ithal ve ikamesi olmayan eserlerdir.


İthal eserler döviz cinsinden fiyatlanır ve aktüel kur ile TL'ye dönülerek satılır. Münasebetiyle yüksek enflasyondan etkilenme oranı düşüktür. Türkiye'de son yıllarda araba alıp 4-5 sene kullandıktan sonra aldığı paraya aracını satabilenlerin kıssası budur.

Aslında finansal okur müellifliği belirli bir düzeyde olanlar, o arabası tıpkı paraya sattığında gerçek getiri olarak para kaybettiğini ve o parayla tıpkı arabanın yenisini alamayacağını bilir, ancak tekrar de ne olursa olsun bir tüketim malının birkaç yıl kullanıldıktan sonra bile birebir fiyata satılabilmesi, o ülkedeki enflasyon açısından net bir göstergedir.

Borsa yatırımı da çok yüksek bir potansiyel sunmaktadır. Pekala borsa yatırımını nasıl yapmalısınız?


Borsa yatırımını direkt yapabilirsiniz ya da bir yatırım fonu üzerinden yapabilirsiniz. Yatırım fonu üzerinden yapıyorsanız fonun izahnamesine bakmalı, fonun karşılaştırma ölçütünde pay senedi oranının mümkün olduğuna dikkat etmelisiniz.

Yani %80 yazıyorsa bu düşüktür, en azından %90 olmalı, hatta %95; mümkünse üstü olmalı. Ondan sonra idare fiyatına de bakmalısınız. Fahiş idare fiyatları olmamalı. Bir fon almanız koşul değil; üç dört tane alabilirsiniz, biri makûs giderse başkaları düzgün gidebilir.

Pay senedinin kendisini almak istiyorsanız, ki bu sayede idare fiyatı, masrafı ödemiyorsunuz; o vakit cazip paylar alabilirsiniz (bunları kendiniz araştırabilirsiniz). Yurt dışında işleri olanlar, dövüz getirisi olanlar daha tercih edilebilir. Bunlardan 15 paylık portföy oluşturabilirsiniz, %20'si en azından bankacılık payları olabilir.

Dolar aldıysanız tutmanız gerekiyor, bu türlü bir ortamda dolar bozdurmak çok mantıklı değil.


Trade yapma konusunda uygun bir düzeyde değilseniz, aldığınız dolarları tutmakla yetinebilirsiniz. Paranız epey da ekleme yapabilirsiniz. Dolar alarak enflasyon karşısında kendinizi fazla koruyamayabilirsiniz. Zira evvel dolar artıyor, enflasyon arttan geliyor. Dolar esasen gereğince arttı, bundan sonra tahminen biraz daha artacaktır ancak enflasyonu karşılayabilecek kadar artamayabilir.

Enflasyonun en büyük düşmanı ya da daha yanlışsız bir tabirle enflasyona karşı en büyük panzehir ise altındır.


Altın hem üretimi sonlu olması hem de son yıllarda tüm dünyada basılan çok büyük ölçülerdeki paranın banknotlara olan itimadı sarsması nedeniyle, bu üzere enflasyonist ortamlarda, uzun vadeli kollayıcı bir kalkandır. Devir periyot oynak hareketler izlesek de enflasyonun yüksek olduğu bir ortamda, altın fiyatlarının çok uzun müddet sabit kalması, genel finans teorisi için pek kabul edilebilir bir durum değildir.

Hane halkı, tasarruflarını enflasyona karşı korumak için yıllardır altın ve dövize yatırım yapıyor. Bankacılık sistemindeki toplam mevduatın %55'i döviz cinsinden.


Ekseriyetle halkın finansal okuryazarlığının düşük olduğundan şikayet edilir. Lakin uzun vadeli bilgilere bakıldığında, halkın getiri konusunda gerçek tahliller yaptığı ve gerçek tercihlerde bulunduğu görülüyor.

Burada döviz yatırımları konusunda hane halkı ile devletin çıkarlarının çatıştığı söylenebilir. Hane halkı döviz yatırımlarına yük vererek, bir biçimde döviz fiyatının artmasına da katkı vermiş oluyor. Lakin enflasyonun hırpalayıcı tesirinden korunmak isteyenlere aslında çok da fazla seçenek bulunmuyor.

Maaş artışı pazarlığı yapın.


Maaşınızda enflasyon oranından daha az olan rastgele bir artış, fiilen bir maaş kesintisi manasına gelir. Alım gücünüz düştüğü için gerçek fiyatınız düşer. Çalışanların, personel sendikalarının enflasyonun etkilediği çalışanların yıllık fiyat artışları için pazarlık yapması gerekiyor.

Türkiye'deki enflasyonun üstteki korunma tekniklerine hiç gerek kalmadan bir an evvel düşmesi ve tekrardan makul oranlara gerilemesi kuşkusuz hepimizin temennisi.


Lakin bu gerçekleşinceye kadar, vatandaş olarak "hissedilen enflasyonu" olabildiğince az hissetmek için uğraşmak gerekiyor.

Kaynaklar:

• Ekonomist Zeynep Candan Aktaş
• Ekonomist Tunç Şatıroğlu
• Tacirler Yatırım Menkul Bedeller A.Ş. Araştırma Yöneticisi Kadirhan Öztürk