Enflasyon Sebep, Banknot Sonuç: '500 TL Geliyor' İddialarının Temelleri Neler?

Türkiye'de 10,9,8 geri sayıp 2005'e girildiği vakitler... Yeni yıl ile yeni bir paraya kavuşan ülke. Hakikaten ismi da yeniydi. YTL yani yeni Türk Lirası. Uzun bir müddet milyon, milyar telaffuzları havada uçuştu. YTL yazmakta zorlanıldı ki esasen 1 yıl boyunca ortalıkta milyonlu milyonsuz paralar birlikte gezerken, 2006'da milyonlar hayatımızdan çıktı. Sonra YTL'de yeni olmadığına karar verdi.


Yıllar içinde TL'ye dönüş yapıldı.



Paradan 6 sıfır atılmış olmanın hafifliği ile milyonlu milyarlı hesaplardan kurtulundu. Biz de ABD, AB üzere tek haneli para ünitelerine eriştik. Eskisi kadar yüksek olmayan enflasyon yeniden de Türkiye'de yüklü olarak çift hanede kalmayı sürdürdü. 2009 yılında da hayatımıza 200 TL'lik banknotlar girdi.

Cumhuriyet Halk Partisi Sözcüsü Faik Öztrak, 24 Nisan'da Twitter hesabından yaptığı paylaşımda bu durumu "2009'da 200 lira ile alınan mal ve hizmeti, bugün almak için iki tane 500'lük, bir de 50'lik banknota gereksinim var" demişti.


twitter.com
Peki neden yeni ve daha büyük banknota muhtaçlık duyulur?



Independent Türkçe'den Gökçen Tuncer haberine göre, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) internet sitesinde de yer verdiği üzere banknotların basım ve dolanımının düzenlenmesi için hazırladığı Banknot Basım Programı kapsamında, bir sonraki yıl üretilecek baskı adedinde üç konu öne çıkıyor: 

• 
  Enflasyon, büyüme, döviz kuru, faiz oranı üzere makroekonomik göstergelerdeki gelişmelere bağlı olarak, mevcut yıl sonu ve bir sonraki yıl emisyon hacminde ulaşılması beklenen düzey,
• 
  Takip eden yıl içindeki bayramlar ve maaş ödeme devirleri göz önüne alınarak emisyon hacminin ulaşacağı varsayılan en yüksek düzeyin de dikkate alındığı yedek depo siyaseti,
• 
  Eskimiş, yıpranmış ve modül kaybına uğramış banknotların ölçüsü (fersudeleşme oranları).

Eski Bankacı olan Prof. Dr. Şenol Babuşcu'nun 500 TL'lik banknot argümanları son günlerde ortalığı hareketlendirirken, dikkat çektiği başka bir nokta ise en büyük pahalı banknotların, emisyondaki oranı!



Şu an toplam emisyon hacmi, yani Merkez Bankası'nın bastığı paranın yüzde 42'si 200 liralık, yüzde 46'sı da 100 liralık. Yani iki büyük kupür yüzde 88 yapıyor. Genellikle dünya ülkelerinde şöyle bir gelenek vardır. Kural değil. En büyük kupürün hissesi yüzde 50'yi geçtiği vakit çoklukla daha büyük kupür çıkarılır.  Şu an yüzde 42 olduğuna nazaran, önümüzdeki süreçte, altı ay içinde bu oran yüzde 50'yi geçecektir. Bunun yanı sıra iki büyük kupürün (100 TL ve 200 TL) hissesi yüzde 90'ı geçerse de ekseriyetle yeni banknot çıkarılabiliyor. Şu an yüzde 88 ise yüzde 90'ı birkaç ay içinde geçmesi mümkün.

"Daha fazla nakit taşımaya başladığınız vakit bu sizin için büyük bir yük olur"



Ekonomist Gazeteci Uğur Gürses ise yeni banknot ya da madeni paralar için bir hazırlık olup olmadığı konusunda bilgisinin olmadığını fakat eldeki bilgilerin o istikamete gerçek gidildiğini gösterdiğini tabir ederken, 'Emisyon uzmanlarına nazaran bu hisse, yüzde 50'yi geçince yeni bir kupürün piyasaya sürülmesi kaçınılmaz hâle geliyor' dedi ve şöyle devam etti: 

Daha fazla nakit taşımaya başladığınız vakit bu sizin için büyük bir yük olur. Kredi kartı olmadığını varsayalım. Alışverişimizi 20 liralık banknotlarla yapıyor olsak, cebimizde bir tomar parayla dolaşıyor olmamız lazım. Hasebiyle bir üst banknota gereksinim var.  Bir de bizim üzere ülkelerde dolarizasyon kaçınılmaz. Vatandaş, 200 TL işini görmemeye başlayınca 100 dolarlık banknot taşımaya başlayacak. Yani nominal olarak cebinde 1400 lira olacak. 

"Ayşe teyze 200 liralık banknotlar ile tanıştı"



Türkiye İktisat Siyasetleri Araştırma Vakfı (TEPAV) Yöneticisi Dr. İtimat Sak, 13 Ocak 2020'de '2020 bize tekrar yine 500 liralık banknotu geri getirir mi?' başlıklı yazısında, bankamatiklerden para çekerken, sıklıkla 200 liralık banknotların verilmeye başlandığına dikkat çekerek, '2019 yılı Ayşe teyzenin 200 liralık banknotlar ile tanıştığı bir yıl oldu' demiş ve söyle devam etmişti:

Eskiden 200 liralık banknot fakat büyük ödemelerde kullanılırdı. Günlük kullanımda 200 liralık banknotlar Ayşe teyze ve Ali İstek amcayı doğrusu ya pek ilgilendirmezdi. İş hayatına aitti daha çok. Günlük kullanımda en büyük kupürlü para olarak 100 liralık banknot bize ziyadesiyle yetiyordu. Ancak artık yetmiyor. Daha doğrusu, 2019 yılından başlayarak, artık yetmemeye başladı.

Merkez Bankası'nın datalarına nazaran 15 Nisan 2022 prestijiyle dolanımdaki banknot ve madeni paraların bedeli toplam 267 milyar 805 milyon TL.



Mart 2022 sonunda tedavüldeki banknotların bedeli 253 milyar 626 milyon lira olurken, bunun 107 milyar 397 milyon liralık kısmını 200 TL'lik banknotlar oluşturuyor.