Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
'Dolar bizim paramız lakin sizin sorununuz!'
Bu kelam 70'li yıllarda skandallarıyla ünlü Lider Nixon devri Hazine Bakanı John Connally'e ilişkin. Öbür ülke bakanlarına söylediği ünlü kelam, adeta bu günlerde bizim durumumuzu anlatıyor.
Dolar yükseldi, her şey dolarla, enflasyon ne olacak, yeni yıla yeni artırımlar, bu telaffuzlar hepimizin meskeninin baş köşesinde. Enflasyonda uzun vakittir görmediğimiz bir periyoda hazırlanıyoruz!
Pekala, doların sahibi ABD, 80'lerde yaşadığı yüksek enflasyon problemini nasıl çözdü?
Tüm dünyada enflasyon yükseliyor
'2019 yılı Aralık ayında Çin'in Vuhan kentinden tüm dünyaya yayılan' cümlesi hayatımızda çok şey değiştirdi.
Tüm dünyada kapanma açılma derken ekonomilerdeki büyük hasar hala giderilemedi.
Dünyada girilen enflasyon sürecinde Türkiye'nin iç dinamikleri ise negatif ayrışmayı getirdi. Yılbaşı gecesi geri sayım esnasında artırım takip ettik.
Enflasyon ve artırım 2022'nin en azından birinci yarısında en çok kullanacağımız sözler olmaya aday görünüyor.
Bu durumdan çıkmanın bir yolu yok mu?
Enflasyonu öldüren adam!
Dünya tarihi ekonomik krizlerle doludur. Hiç bir ekonomik kriz sonsuza dek sürmez lakin yine tertibe girmek ya da verdiği ziyanları onarmak bazen güç yollardan geçer.
Son günlerde hangi ailelerin yönettiğini bol bol okuduğumuz ABD Merkez Bankası bağımsızlığı ile ünlüdür. Bu bağımsızlığı kazanmak olağan ki kolay olmamıştır.
Doların sahibi ABD'nin tarihinde yüksek enflasyon sürecinden çıkışın yolunu bulan bir Merkez Bankası Lideri var: Paul Volcker!
İktisat tarihinde adeta bir bağımsızlık sembolü üzere anılan Paul Volcker, çok kritik bir enflasyon çabası vermiş, sıkıntı da olsa 'enflasyonu öldüren adam' olarak tarihe geçmiştir.
Fiyat istikrarını 'egemen kılan' Merkez Bankası Lideri
Cumhuriyet Gazetesi'nde Volcker'ın vefatı sonrasında Prof. Dr. Erinç Yeldan şunları söylüyor:
Paul Volcker, 1970’lerin ikinci yarısında yükselişe geçen enflasyonun ve enflasyonist beklentilerin belini kıran ve Amerikan iktisadında “fiyat istikrarını hâkim kılan” lider olarak tarihe geçmişti.
Amerika Lideri Jimmy Carter tarafından 1979’da misyonuna atanan Volcker, 1987’ye kadar FED Lideri olarak misyon yaptı; daha sonra da 2008 global krizine karşı Lider Obama tarafından kurulan “Danışmanlar Kurulu”nda 2009 - 2011 ortasında lider olarak misyon aldı.
En büyük sorun: Enflasyon
Dünya Gazetesi'nden Sadi Özdemir TCMB'nin faiz indirimlerine başladığı 2021 Eylül toplantısı sonrasında bir yazısında ise şöyle anlatıyor:
1970’lerin, petrol şokuyla sarsılmış ABD’sinde yüksek enflasyon en büyük meseleydi.
O denli ki çift haneli olmuş enflasyonun daha da yükselmesinden çok korkuluyor, tahlil için ‘ulusal seferberlik ilan edilmesi’ öneriliyordu.
20 Ocak 1977’de ABD Başkanlık koltuğuna oturan Demokrat Partili Jimmy Carter çift hanelere tırmanan enflasyonun en büyük sorunu olduğunu biliyordu.
Bu gayrette en değerli kurumun da ABD Merkez Bankası (FED) olduğuna ve bu kurumun prestij kazanması gerektiğine inanıyordu.
Astronomik faiz artırımı!
Carter, 1979’da New York Fed lideri Paul Volcker’a teklifte bulundu. Volcker, ‘görevi kabul şartı’ olarak Carter’dan üç mevzuda teminat istedi.
Fed idaresinde tam bağımsızlık,
enflasyonla gayrette tam odaklanma,
çok daha sıkı para siyaseti için tam yetki.
Ülkede kıyamet koptu... Lakin, geri adım atılmadı.
Biraz sabredince ne mi oldu?
Enflasyon 3 yılda düştü
1982’nin başından itibaren enflasyon sert halde geriledi ve 1982 sonunda yüzde 4, 1983’te de yüzde 3 mümkün oldu.
Enflasyon gerilediği için faizler de tabiatıyla düştü. 1983’te, ABD Lideri Ronald Reagan’dı ve Reagan da Volcker’ı atadı. Ömrünün son yıllarında Barack Obama’ya da danışmanlık yapan Volcker, 8 Aralık 2019’da öldü. Kendisi vefatından evvel ‘enflasyonu öldüren adam’ olarak tarihe geçmişti.
"Ekonominin sağlığındaki bozukluğun şiddeti bu kararı almaya mecbur etti"
T24'te Cemal Tunçdemir ise faiz kararının sonrasında iktisattaki değişimi şöyle anlatıyor:
Volcker çok sonradan bu kararlarını ‘ameliyat kararına’ benzetmişti, ‘’Alması kolay bir karar değildi lakin iktisadın sağlığındaki bozukluğun şiddeti bu kararı almaya mecbur etti’’.
Maksat, borçlanmayı epeyce değerli hale getirmekti. Tüketiciler evvelki kadar tüketemeyecek, işyerleri yatırım yapamayacaktı. İktisadın harareti düşürülecekti. Aralık 1980’deki bu karar ABD’yi derin bir sakinliğe soktu. Bilhassa inşaat ve konut dalı büyük çöküş yaşadı. Yüzlerce banka battı. İşsizlik yüzde 10’a yükseldi.
"Ekonomi yine büyümeye geçti"
Öfkeli konut sahipleri Merkez Bankasına meskenlerinin anahtarını postaladı. Çiftçiler traktörleriyle Washington DC’de FED’in binasının olduğu C Street’e girip yolu trafiğe kapattı. FED binasına girişleri engellediler. Paul Volcker’ın posterleri ülkenin bir çok yerinde ‘Wanted (Aranıyor)’ başlığıyla birlikte protesto gayeli olarak asıldı. Volcker ülkede en nefret edilen kişi haline gelmişti. Lakin geri adım atmamakta ısrar etti.
Lakin beklenmeyen bir şey daha oldu.
Ülke iktisadının 10 yıldan beridir gittiği olumsuz istikamet değişti. İktisat tekrar büyümeye geçti. 1983’e gelindiğinde enflasyon yüzde 3’e gerilemişti. Beşerler, bölümler, piyasalar üç yıl evvelkinden çok daha büyük ekonomik fırsatlar yaşamaya başladı. ‘Millet düşmanı Volcker’, yıllar sonra ‘ekonomiyi kurtaran kahraman’ olarak anılacaktı artık.
"Bir merkez bankacı için gurur nişanesi"
Prof. Dr. Refet Gürkaynak'ın Volcker'ın hayatını kaybetmesinin akabinde yazdığı twit dizisinde şu tabirler dikkat çekiyor:
Vazifeye geldikten iki ay sonra oradaki para siyaseti şurasını yalnızca vahşice diye tanımlanabilecek bir sıkı para siyasetine geçmeye ikna etmiş olması büyük başarısıdır. Bunun gerisindeki iktisadi niyet farklı, o kanıyı satmaktaki mahareti başka takdire şayandır.
ABD'deki 1980-82 sakinliğine Volcker sakinliği denir. Kendi ismiyle anılan, enflasyonu düşürmeye, merkez bankasını muteber hale getirip enflasyon beklentilerini denetim etmeye yarayan bir sakinliğe sahip olmak merkez bankacı için gurur nişanesidir.
İki yıllık Volcker sakinliğinin sonucu ABD'de 2008 krizine kadarki devirde, 25 yıldan uzun vakit, enflasyonun (ve dalgalanmanın) düşük, büyümenin yüksek olmasıdır. Volcker düzgün istikrara geçilmesi için gereken sakinliğin bir seferlik, sonraki karın kalıcı olacağını görmüştü.
