Enflasyonun Etkileri Sürüyor: 500 Liralık Banknotlar Yolda mı?

Enflasyon tüm sistemi etkileyen bir olgudur. İnsanları, toplumu etkilerken, 90'lı yıllarda enflasyon süreçlerini yaşayanlar bilirler, milyon milyon banknotlar vardı. Konut, otomobil almak isteyenler o devir elektronik banka transferlerinin de bu derece yaygın olmaması ile bavulla, çantayla para taşırdı. 


Daha ötesini de söyleyelim mi?



Almanya'nın tarihinde bavul dolusu para ile ekmek alındığı bilinir. 

Son yıllarda da hiperenflasyonla boğuşan Venezuela parasından 2008'de 3, 2018'de de 5 sıfır silerken, birçok kişi de paranın hiçbir bedeli kalmadığı için yiyecek ve içecek üzere eserleri takas yolu ile temin ediyor.

Ekonomist Uğur Gürses, "enflasyonu patlatan Ankara, 500'lük banknota yanlışsız koşuyor" derken, bugün 500 TL'lik banknotun yolda olduğunu iletti.



Gürses, T24'teki yazısında, 2009 sonu itibarıyla emisyon hacminde (Merkez Bankası'nca piyasaya verilen kâğıt para) yüzde 57 oranında olan 200 ve 100 liralık banknotların 2022 yılı Mart ayı sonunda 253 milyar TL'lik hacimde 200 TL'lik banknotların yüzde 42, 100 TL'lik banknotların da eklenmesiyle yüzde 88 oranında olduğunu belirtti. Gürses'in toplumsal medyada da yorumlara neden olan yazısında şu halde devam etti:  

2001 krizi sonrası uygulanan programla enflasyonu süratle düşüren Türkiye, 2005 yılında hayata geçirdiği para ıslahatı ile enflasyonla şişen banknotları bırakıp, parasından 6 sıfır atarak 'Yeni Türk Lirası'nı' sirkülasyona sokmuştu. 4 yıllık müddetlik ahenk sürecinden sonra da 2009 başından itibaren tekrar 'Türk Lirası'na' dönülmüştü.

Enflasyon da denetim altında tek haneli düzeylere yaklaştığı için, 2009 başında 200 TL'lik banknotlar da deverana sokuldu. Artık en büyük TL kupürü 200 olmuştu.



2009 aralık ayı sonunda sirkülasyondaki kâğıt paraların yüzde 16'sı 200'lük banknot, yüzde 41'i ise 100'lük banknotlardan oluşuyordu. 50'lik kupür ise yüzde 29'unu oluşturuyordu. En büyük iki banknot kupürünün toplamı, toplam emisyonun yüzde 56'si ediyordu.

2009'dan 2022'ye gelindiğinde, birikimli enflasyondan hareketle, 2009'da 200'lük banknotla alınan bir eseri tıpkı ölçüde almak için 2022 martında 1048 TL ödüyoruz. Bunun manası 5 adet 200'lük ve bir adet 50'lik banknot demek. 100'lük banknotla ödemek istersek; 10 adet 100'lük ve bir adet 50'lik.

2009 yılında tek bir banknotla işimizi gördüğümüz bir ödeme sürecinden bahsediyoruz. Bugün 500'lük banknot sirkülasyona çıkarılmış olsaydı bile 2 adet 500'lük, 1 adet 50'lik banknotla işimizi görecektik.

Cebimizdeki en küçük banknot kupürü olan 5 TL, artık dolmuş indi-bindi fiyatına, tek taraf metro fiyatına yetmiyor. Yakıcı enflasyon vatandaşı daha büyük kupür kullanımına itiyor.



2009'da 5 TL ile 2 kg ekmek alınabilirken, Mart 2022'de 1 kg ekmek için 10 TL'lik banknottan fazlası gerekiyor (TÜİK sepetinde 12,80 TL).

Aşağıdaki tabloda da yer alıyor ki; 2009'da kıymet olarak hissesi yüzde 29 olan 50'lik banknot kupürünün hissesi 2022'de yüzde 8'e gerilemiş. Daha fazla yüksek kupürlü banknot kullanımı kelam konusu.

Soru şu: Türkiye'nin bugün yeni bir büyük banknot kupürüne gereksinimi var mıdır?


media-cdn.t24.com.tr
Yanıtım evet, ne yazık ki. Bu tercihe kalmış bir durum da değil; toplum patlayan enflasyon nedeniyle daha büyük kupür kullanıyorsa muhtaçlık ve mecburilik haline gelir. Hele ki dolarizasyonun, hem enflasyonun dörtte biri düzeyde tutulan faizlerle ve dövize endeksli mevduat tanıtımlarının yapılarak teşvik edildiği yerde, büyük kupür çıkarmayan otorite vatandaşın cebinde daha fazla döviz taşımasını teşvik eder.

Bu da birinci basamakta 500'lük banknot kupürü olacaktır. Mart 2022 sonu itibariyle dolanımdaki kâğıt paraların oranları şöyle: 200'lük kupür yüzde 42, 100'lük kupür yüzde 46, 50'lik kupür yüzde 8.

Emisyon uzmanı merkez bankacılar, en büyük kupürün emisyon içindeki hissesinin yüzde 50'yi geçmesi halinde yeni bir büyük kupürün sirkülasyona çıkarılmasının bir mecburilik olduğunu not ediyorlar.

Çok değil, bu yılki Kurban Bayramı öncesinde bu oranın geçilmesi mümkünlüğü yüksek. 200'lük kupürler yüzde 50'lik hududu geçmeye aday.


media-cdn.t24.com.tr
Yukarıdaki grafikten de görüldüğü üzere; 2018'deki başkanlık rejimine geçiş, enflasyondaki patlamadan sonra süratle paradaki erimeyi ve daha yüksek banknot kullanımını da patlatmış. Haziran 2018'de yüzde 25 olan 200'lük banknot kupürünün hissesi Mart 2022'de yüzde 42'ye yükselmiş durumda. Birinci ihraç edildiği yıl sonunda yüzde 16 olan hissesi 10 yılda 10 puan artan 200'lük banknot, 2018'den 2022'ye 4 yılı dolmadan 18 puanlık bir hisse artışı göstermiş.

Türkiye 70'li yılların sonundan 2002'ye kadar yüksek enflasyon içinde milyonluk kupürleri bastı. 2005'te parasından 6 sıfır atan ve istikrara kavuşturan ülke, artık tekrar o eski yola giriyor.

Merkez Bankası'nın birinci çıkardığı büyük kupür paralar 500'lük ve 1000'lik banknotlardır; 1939'da sirkülasyona sokulmuştur.


pbs.twimg.com
Gürses'in 500 TL'lik banknot muhtaçlığı yazısına toplumsal medyada da çok yorum yapıldı????


















twitter.com


Sizce gereksinim var mı? Yorumlarınızı bekliyoruz ????