Epistemoloji Ne Demek - Epistemoloji Hakkında Bilgi

Epistemoloji Ne Aramak Epistemoloji Hakkında Veri



Epistemoloji Ne Çağırmak Epistemoloji Hakkında Data

Epistemoloji, bilginin doğası, kapsamı ve kaynağı ile ilgilenen felsefe dalıdır Data felsefesi olarak da adlandırılmaktadır

Birincil çağlarda Thales gibi filozoflar metafizik ile ilgileniyorlardı Evrenin salt maddesinin bulunması temel bir niyet olmuştu Fakat bu konularda herkesin vardığı bambaşka düşünceler, görüşler arasındaki çelişkiler filozofların insana, dolayısıyla akıl ve bilgiye yönelmesine yol açtı Bu da insanın bilgilerinin doğruluğunun sorgulanmasına niçin oldu Bu Nedenle veri felsefesi doğmuş oldu

Terimler değişiktir: episteme, bilgi ve gnosis, bilim ve logos, doktrin kelimelerinden epistemoloji, bilgibilim ve gnoseoloji, bilginin bilgisi terimleri; bilgikuramı (theory of knowledge) anlamında kullanılır, ara sıra philosophy of knowledge, veri felsefesi olur Bilginin doğasını, kaynaklarını, kökenlerini, değerini araştırır Bilgisizliğin ne olduğunu araştıran data dalına agnoioloji denir Cehalet örtüsü kavramıyla cehaletbilimi ilgilenmektedir Platon'un veri nazariyesinin (kuramının) yetersizliği 1963'de Edmund Gettier göre kanıtlanmıştır Benzer dönemde Michel Foucault, bilginin kazıbilimini, data ve iktidar biçimlerini araştırmıştır

Esas Kavramlar

Doğruluk
Data, öznenin nesne ile kurduğu bağdan meydana çıkan üründür Bu bağa ise data aktı denir Bilinç sahibi bir varlık olan insanın nesneye yönelmesi ile data oluşur Bilginin, bilginin alındığı nesne ile çakışması ve uyumu doğruluktur Doğruluk; algılar, kavramlar, bilimsel kuramlarla tarafsız reel arasındaki uygunluktur Ama içten bilginin imkânlılığı felsefe tarihinin en büyük sorularından biridirBurada bir örnekle konuyu izah etmek icabında altın sarıdırve altın madendirdiye iki önermemiz var burda ilk önermede altının sarı olması dürüst ya da yanlış olabilir lakin altın madendir önermesi doğrudur zira nesnenin uygunluğu söz konusudur dahası bir nesnenin dürüst olabilmesi için aranan iki durum vardır anlamlılık ve tutarlılıkgeçerlilik Anlamlılık: Önermenin manalı olması bir nesneye sinyâl etmesidir Mesela koyun moyunikilemesinde koyunanlamlı bir kelimedir lakin moyunanlamsızdır zira bir nesneye muhabere etmez ondan doğruluğundan ya da yanlışlığından laf edilemez Tutarlılık: bir önermenin bir defada doğrulanabilir olması yani yargıya bir defa uygunluğudur geçerlilik ise; tutarlı olan önermenin her durumda doğrulanabilir olmasıdır Mesela madenler metaldirönermesi tutarlıdır zira metal olan madenler vardır ancak tüm madenler çin geçerli değildir bu teklif madenler yer kaplarönermesi ise keza sürekli ayrıca de geçerlidir
Realite

Realite bilinçten egemen olarak nesnel dünyada bulunan varlıklardır Yani nesnenin kendisidirGenellikle doğruluk kavramı ile benzer anlamda kullanılmaktadır ama felsefede bu iki kavram farklıdır Doğruluk bilgiye ait bir özelliktir ve özneye bağımlıdır lakin gerçeklik ancak tarafsız dünyaya ait bir varlığın özelliği olabilir Tarafsız dünyada var olan lakin bir insan kadar algılanmamış bir şey gerçi gerçektir Data ile gerçeğin uyumu bilginin doğruluğunu sağlar

Temellendirme

Ortaya atılan bilgilerin dayanak noktasıdırFelsefede bir fazla data ortaya atılır bu bilgilerde çeşitli yollarla temellendirilir

Mantık

İçinde bulunduğumuz evrenin, doğanın henüz tamamını keşfedemediğimiz ilkeleri ve yasaları vardır Aynı şekilde bilgiler arasında da bu nesil bir ilişki vardır Düşüncelerin de arasındaki ilişkiyi aranjör prensip ve yasalar vardır Mantık düşünmenin temel yasalarını arar ve saptar Mantık bilginin içeriğinin doğruluğu ile ilgilenmez, bilgiler arasındaki ilişkilerin doğruluğu ile ilgilenir

Epistemolojik Teoriler

Sofizm

Sofistler herşeyin merkezine insanı aldıklarından nedeniyle görecelilikten bahsederler bu nedenle İnsanların hepsinin üzerinde birleşeceği bir bilginin olamayacağını savunurlar Sofistlerin en ünlülerinden biri Protagoras ’tır O ’na tarafından 'İnsan her şeyin ölçüsüdür' Öteki bir sofist de Gorgias ’tır O düşüncesini şu sözleriyle özetler Reel yoktur, olsaydı bilinemezdi, bilinseydi bile başkasına bildirilemezdi


Rasyonalizm (Akılcılık)

Akılcılık, bilginin kaynağının akıl olduğunu; doğru bilginin ancak fikir ve us ile elde edilebileceği tezini savunan felsefi yaklaşımdır Bu yaklaşıma kadar deney yolu ile elde edilen veri belli data değildir, geçicidir İnsan duyum ve algıları geçici, doğruluğu değişken bilgiler verir Eski Yunan'da rasyonel data ile duyu organlarımızın sağladığı duyusal data arasında fark olduğunu bildiren ilk filozoflar Herakleitos, Parmenides, Sokrates, Platon ve Aristoteles'tir Yeni çağ akılcıları ise Descartes ve Hegel'dir

Deneycilik (Empirizm)

Deneycilik, bilginin duyumlar baştan sona ve deneyimle kazanılabileceğini öne süren yaklaşımdır Deneyci yaklaşıma tarafından insan zihninde allah vergisi bir data yoktur bu nedenle akılcılık yaklaşımına karşıdır Akılcılığın insan aklında allah vergisi ilkeler varolduğu varsayımına karşıdır Dürüst data duyular vasıtasıyla deney yolu ile elde edilebilir Bütün bilgilerin birincil kaynağı duyudur Deneycilik yaklaşımının manâlı filozofları John Locke ve David Hume'durYani sezgilere yer yoktur Varlığın gözleme dayandığını ifade eder Gözlemleyemediğimiz hakkında veri elde edemeyiz Ve her şey nedeni içinde sonucunu bulacaktır

Çözümlemeli Felsefe

Felsefeyi düşünsel bir etkinlik olmaktan çıkarıp bir dil analizi olarak algılayan felsefi akımdır Bilimlerin dilini çözümlemeye ve onların kavram yapısını araştırmaya öncelik verilir Ludwig Wittgenstein akımın önde gelen temsilcilerindendir




*