Epistemoloji Nedir - Epistemoloji Hakkında Bilgi

bilgi felsefesi nedir
bilim felsefesi
felsefe tarihi

Bilgi edinme, bilme ve oğrenme insanın en temel gudulerinden ve onu diğer canlılardan ayıran en temel ozelliklerindendir Bu guduler, insanın ortaya cıkmasından itibaren her yerde ve her zamanda insanın aktivitelerini temelden etkilemiştir Yani bilgi edinmenin, dolayısıyla da bilginin tarihi, insanlık tarihi kadar eskidir

Felsefenin ilk ortaya cıktığı donemlerde (MO 7 yuz yıl; Yunan duşuncesi) insanlar ilgilerini bilginin oznesine değil, nesnesine yoğunlaştırmışlardır Bu da demektir ki felsefenin ilk donemlerinde insanlar bilen ozneile değil de bilginin konusu olan nesneile ilgilenmişlerdir

Miletos Okulu'nun kurucusu olan Thales, her şeyin arkhesinin, yani ana maddesinin suolduğunu soylemiştir Aynı şekilde Anaksimandros, her şeyin arkhesinin sonsuz ve sınırsız olan aperion, Anaksimenes ise havaolduğunu soylemişlerdir

İşte bunlar, nesne uzerine yoğunlaşan ve yorum yapan duşunce insanlarıdır

Herakleitos, Parmenides, Demokritos ve Anaksagoras gibi ilk donem Yunan filozofları bilginin imkanı, kaynağı, sınırları ve olcutlerine ilişkin ilk soruları, şupheleri ve tartışmaları ortaya cıkarmışlardır

Sonuc olarak bilgikonusunun, felsefi duşuncenin gundemine gelmesi; sofistler, Sokrates ve onu takip eden Platon ve Aristoteles gibi buyuk filozofların doneminde olmuştur

Bilgi felsefesinin tarihsel gelişimine biraz goz gezdirdikten sonra, şimdi bilgi felsefesinin iceriğine değinilebilecektir

Bilim Felsefesi Nedir?

Bilim felsefesi genel anlamda; bilimin ne olduğu, bilimsel duşuncenin yapısı, bilimsel yontemlerin işlevselliği, bilimsel sonucların ozellikleri, bilimin değeri ve bunlar gibi bilim hakkında sorulabilecek sorulara cevap arayan felsefi yaklaşımın adıdır Yani bilim felsefesi, bilimin ustune duşunmektir

Felsefenin ilk cağında felsefeye katkı sağlayan duşunurler, o donemin felsefi duşunsel yapısını, bizim şimdiki zamanda anladığımız bilimsel duşunsel yapıya benzer nitelikte gormekteydiler Yani onlar felsefeyi, doğanın bilgisine ulaşabilmeye yarayan bir arac olarak kabul etmekteydiler Mesela Demokritos, yaklaşık iki bin beş yuz yıl once gunumuzdeki atom anlayışının ilk duşunsel yapısını ortaya koymuştur Bu bağlamda, var olan bir şeyin sonsuza kadar bolunemeyeceğini; cunku sonsuza kadar bolunen bir şeyin en son kertede herhangi bir buyukluk meydana getiremeyeceğini belirterek bu bolunmenin bir yerde durması gerektiğini vurgulamış ve bolunen şeyin en son kertede artık bolunemez bir halinin mevcut bulunması gerektiğini belirtmiştir Demokritos'un bu tanımı da şimdiki kaynaklarda bahsedilen atom parcacığına yaklaşık bir anlam taşımaktadır

Felsefe, ilk cağ boyunca bizim bugun bilimden anladığımız şeyden daha farklı bicimde anlaşılmamıştır Sonuc olarak Aristoteles, bugun bağımsız bilimler olarak tanımlanan fizik, matematik ve astronomi gibi bilimleri sadece felsefenin birer dalı olarak gormuş ve tanımlamıştır Hatta Newton, bilimsel goruşlerini kaleme aldığı kitabına, Doğa Felsefesinin Matematik İlkeleriismini vermiştir Yani Newton bile felsefe ile bilimi ayırmamıştır Felsefe ile bilim arasındaki ciddi ayrım, 19 yuzyılda kesin olarak yapılmaya başlanmıştır Gunumuzde ise felsefe ile bilim arasındaki ilişki, bu iki alan birbirinden ayrı birer alan olarak ele alınarak araştırılmaya devam etmektedir

Bilimin felsefenin bir konusu olması ve hatta bu konunun belirli bir zaman icinde felsefenin bir alt disiplini olması soz konusudur Tarihsel bir acıklama olarak bilimin felsefenin icinden doğup geliştiği genel bir şekilde belirtilmektedir Daha sonra bilimin bir bilinc formu olarak ayrılmasından sonra da bilim felsefe ilişkisi suregelmiştir Bilim, felsefeden ayrılarak kendi icinde bircok alt dala bolunmuştur Bu bağlamda her bilim dalı, varlığın farklı bir yanını kendisine inceleme konusu yapmış ve farklı bilim dalları ortaya cıkmıştır Bu bağlamda orneğin fizik cansız nesnelerin ve astronomi de goksel olayların doğasını inceleyen aynı birer bilimsel alt dal olarak kabul gormuştur Aynı şekilde yine 19 yuzyılda, sosyal bilimler olarak adlandırdığımız sosyoloji, psikoloji, tarih ve ekonomi de kendilerine ozel birer varlık alanını bilimsel anlamda kabul ederek felsefeden kopmuştur Bilim felsefesi ozellikle bu ayrımın sonrasında felsefenin bilim uzerine duşunmesinin bir sonucu olarak doğmuştur

Bilim kendi başına kendi anlamını bilemez, boyle bir bilme cabasına yoneldiği anda bilimin bilimini yapmaya calışmış olur Bu anlamda bilim felsefesi, bilimin yerini, anlamını ve kuramsal konumunu belirlemek uzere yurutulen felsefe ici calışmaların butunluğudur Bilimin felsefeden ayrışmasından sonra felsefenin bilim uzerine duşunmesi bilim felsefesinin iceriğini oluşturmaktadır Ozetle bilim felsefesi, bilimsel duşunce ve yontemlerin mantıksal ya da kuramsal bir cozumlemesini vermeye calışır

Bilimlerin felsefeden ayrılmaları, sadece konu ve inceleme alanlarındaki ayrılıklar olarak gercekleşmemiştir Bu durumda, bilim ile felsefe arasındaki temel ayrım, konudan cok yontem farklılaşması olarak karşımıza cıkmaktadır Orneğin felsefenin yontemi tutarlı ve sistemli bir duşunme ise, bilimin yontemi gozlem yapma, varsayımda bulunma ve bu varsayımı doğrulama şeklindedir

Sonuc olarak bilim felsefesi; bilimin ne olduğunu, bilimsel kuramların ozgul yapısını, bilimsel bilginin epistemolojik statusunu, bilimsel yontemlerin anlamlarını, bilimsel bilginin nesnesini, bilimin gelişiminin anlamını ve en genel anlamda butun bilimin konumu, gelişimi ve ic yapısını değerlendiren, bunu kuramsal duzlemde ortaya koymaya calışan felsefi disiplindir




alıntı