Erdoğan Faiz İndiriminden Vazgeçmedi: Kurlarda İstikrar Öncelik mi?

Merkez Bankası bugün faiz kararını açıklayacak. Piyasalar tüm dikkatini bu karara verdi. Dolar, borsa, enflasyon hepsi bu karar sonrası istikamet çizecek. 

Doların belirli bir düzeyde tutulmak istenmesi, TL'ye geçiş için açıklanan eserlerin akıbeti, enflasyon üzerinden gerçek getiri hepsi bu başlık altında toplanıyor. 

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın faiz indirimi istediği biliniyor. Merkez Bankası ne yapacak?


Faiz indirimlerine orta verilecek mi?



DW Tükçe'de Erdal Sağlam'ın aktardığına nazaran, hem Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hem de Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin son açıklamalarından bu ay faiz indirimlerine orta verileceğini anlıyoruz. Piyasalardaki çabucak hemen tüm aktörler, bu nedenle Perşembe günkü Merkez Bankası toplantısında siyaset faizinin yüzde 14'de bırakılmasını bekliyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan faiz indirimlerinden vazgeçmiş değil. Lakin önceliği kurlardaki artışın önlenmesine vermiş durumda. Cumhurbaşkanı ve iktisat idaresinin şu anda tek maksadının Mayıs ayı sonuna, yani turizm dönemi açılana kadar kurların mevcut düzeyinde tutulması. Bunun için kamu bankaları kanalıyla etkin bir müdahale sürdürüldüğü gözleniyor. Merkez Bankası'na yakın kaynaklar da kamu bankalarının 'haftanın 7 gün 24 saati' piyasalarda faal olduğunu, her vakit döviz satmadıklarını lakin aşikâr bir düzeyin üzerine çıkılmaması için, müdahale ettiklerini belirtiyorlar. Bakan Nebati de bu bahisteki sorulara 'hiçbir ülke bu durumlara seyirci kalmıyor' diyerek, üstü örtülü biçimde dolaylı kamu bankaları müdahalesini kabul etmiş görülüyor.

Rezervlerin erimesi duracak mı?



Yapılan müdahaleler aslında eksi 60 milyar doları aşan, swap hariç net rezervlerin giderek erimesine yol açıyor. Teknik olarak hâlâ rezerv eriterek müdahale sürdürülebilir gözüküyor fakat net eksi rezerv sayıları büyüdükçe, memleketler arası alandaki tedirginlik artıp, risk primleri de artıyor. Merkez Bankası son olarak Birleşik Arap Emirlikleri ile yaptığı swap mutabakatında olduğu üzere, brüt rezervleri yüksek göstermek için uğraş gösteriyor lakin net rezervler erimeye devam ediyor.

ABD Merkez Bankası FED'den beklentiler de kurlar üzerinde baskı oluşturmaya aday. Son enflasyon dataları ve 'FED'in enflasyona karşı kâfi tavır almadığı' tenkitleri nedeniyle, son haftada daha sıkı para siyasetine beklenenden evvel geçileceği anlaşılıyor. 2022'de faiz artışının Mart'a çekileceği, 25 yerine 50 baz puan yapılacağı beklentisinin de arttığı görülüyor. Türkiye üzere gelişmekte olan ülke para ünitelerinin kıymet kaybı beklentisi arttı.

Kurların bu düzeyde tutulabileceğinin garantisi yok



Tüm bu gelişmeler, önceliği kur düzeyine haline gelen Cumhurbaşkanı Erdoğan'ı da etkilemiş gözüküyor. Son yaptığı açıklamada 'faiz de kurlar da inmeye devam edecek lakin çabuk etmeden' demesi bir müddet faiz indirimlerine orta verileceği halinde yorumlandı. Erdoğan'ın birinci fırsatta faiz indirimlerine devam etmek istediği, Ocak ayında orta vermeye razı olsa bile, yakında tekrar indirim isteme ihtimalinin de bulunduğu belirtiliyor.

Öte yandan faiz indirimlerine bir müddet orta verilse bile, kurların bu düzeyde tutulabileceğinin garantisi bulunmuyor. İktisatçıların bir kısmı, yüksek açıklanacak Ocak enflasyonuyla birlikte, siyaset faizi yüzde 14'de kalsa bile, enflasyon ile siyaset faizi ortasındaki uçurumun büyüyeceğini hatırlatıyorlar. Ocak ayı sonunda yıllık enflasyonun yüzde 50'ye çıkması halinde negatif gerçek faiz oranı 35'in üzerine çıkabilir, bu fark kurlar üzerinde yaratacağı baskı yüksek olabilir.

İş insanları bastırıp alıyor, halkın faturası büyüyor



18 TL'yi aşan dolar kurunu düşürmek için kur muhafazalı mevduat imkanı getiren iktisat idaresi, birinci anda kuru 10 TL'ye kadar düşürdü lakin birinci tesirden sonra kurlar yine 13 TL'nin üzerine çıktı, 14 TL'yi zorlamaya başladı. Bu ataklar kamu bankaları müdahalesiyle önlenmeye çalışırken, bir yandan da kur muhafazalı mevduat imkanının şirketlere de genişletilip, ayrıyeten kurumlar vergisi kolaylığı getirmek zorunda kalındı. Kurları tutabilmek için iktisat idaresinin her sistemi denediği, yastık altı altınların primle alınması, enflasyona endeksli tahvil ve mevduatın getirilmesi üzere formüller de piyasalarda konuşuluyor.

İktisat idaresinin 'ne olursa olsun kurları tutalım' telaşını gören iş alemi temsilcilerinin ise her gün sayıları artan biçimde taleplerine şahit oluyoruz. Şirketlerin isteği üzerine kur muhafazalı mevduattaki vade hududunu 6 aydan 3 aya çekmeye razı olan, talep üzerine kurumlar vergisi kolaylığı, bankalara komite kolaylığı sağlayan iktisat idaresinin gelen talepleri büyük ölçüde kabul etmesi üzerine taleplerin daha da artması dikkat çekiyor.

Vadeler bankaları rahatlatıyor



İş dünyasından gelen taleplerin bir kısmının, örneğin yüzde 25'lik ihracat dövizini Merkez Bankası'na satmak zorunda kalan ihracatçıların, uygulamalar nedeniyle çektikleri düşüncelerin haklı talepler olduğu gözleniyor. Fakat birtakım taleplerin de gündemi fırsat bilerek, 'bu devirde ne koparırsak kârdır' anlayışından kaynaklandığını da söylemek gerekiyor.

Bankalara aşikâr oranda kur muhafazalı mevduat oluşturmaları halinde kurul kolaylığı getirilirken, bankalar mevduatta vadesiz yerine en az 3 aylık vade yapılmasıyla, bir ölçü rahatlamış görünüyorlar. Ayrıyeten Merkez Bankası'ndan yüzde 14'le para kullanıp, daha yüksek kâr marjlarıyla kredi kullandırma yahut tahvil yatırımı imkanı da kazanmış oldular.

Toplam vergi gelirleri içindeki dolaylı vergi hissesi artıyor



Bilhassa büyük şirketlere ise dövizlerini 3 aylık kur muhafazalı mevduata çevirerek, değerli sayılara ulaşacak, kurumlar vergisi kolaylığı sağlandı. Ayrıyeten kendilerine önümüzdeki devir proje kredileri uygulaması ve KGF kredilerinin devreye sokulup ucuz finansman imkanı kelamı verildi.

Orta ve küçük ölçekli şirketler ise daha çok devreye sokulacağı söylenen KGF kredilerini bekliyorlar. Şimdiden KGF kredilerinin bir kısmının işletme sermayelerini güçlendirmek için kullanma garantisi istemeye başladılar.

Minimum fiyatın vergi dışı bırakılması akabinde kurumlar vergisi kolaylığı getirilmesi, KİT'lere açıktan finansman sağlanması, harcamaların artırılması bütçedeki ezayı kıymetli ölçüde artıracak. Bu ortada gelir dağılımının bozulmasına neden olan toplam vergi gelirleri içindeki dolaylı vergi hissesinin artmaya devam ettiği görülüyor.

Enflasyon riski büyüyor



Kur muhafazalı mevduat başta olmak üzere, Hazine'den ve Merkez Bankası'ndan yapılacak transferlerin yüksek mevduat sahipleri, iş dünyası ve bankalara kaynak transferi olduğu açık. Bu durum ayrıyeten para basımını artıracağı için ek enflasyon riskini büyütüyor. Hem bütçeden yapılacak transferler hem enflasyonun yükselmesi, toplumun tüm kısımlarını etkiliyor lakin en büyük tesiri dar ve sabit gelirliye oluyor. Pandemi devrinde artan yoksulluk ortada iken, uygulanan ekonomik siyasetlerinin faturasının yeniden sabit ve dar gelirliye çıkarılması, önümüzdeki devir yoksulluğun yeterlice artacağını gösteriyor.