Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
ERETNA BEYLİĞİ (13271380)
Eratnaoğulları, İlhanlıların Anadolu'da en önemli vârisi olmuştur Devlet, 13271380 aralarında 53 yıl sürdü 13271335 arasındaki sekiz yılda Eretna Bey, İlhanlılar'ın Anadolu umumî valisi idi 1335'te istiklâl kazandı Lakin 13381343 aralarında 5 sene Memlûkler'e tabî olmaya mecburi bulundu Bu tarihten sonradan istiklâlini devam ettirdi Önce Sivas olan başkent, daha sonra Kayseri'ye nakledildi Bütün Anadolu Türk devletleri gibi SünnîHanefî mezhebinden olan Eretna devletinin kurucusu Eretna veya Ertana Bey (aslı Ertene'dir, fakat Uygur metinlerinde Aratnaşekli de vardır), Türkmen olmayıp İlhanlı hizmetinde Uygur beylerindendir Babası Cafer Bey de Kayseri'de ölmüştür Eretnaoğulları ile bu suretle Anadolu'ya bir tedarik Uygur Türkü de girmiştir
Devlette babadan oğula 4 hükümdar gelip geçmiş, kendilerini İlhanlılar'ın yasal halefi sayan bu hükümdarlar sultânunvanını takınmışlar, lakin daha çok Beydiye anılmışlardır Bunlar sırasıyla Eretna, Mehmed, Ali ve II Mehmed Beyler'dir Eretna Bey, kızkardeşini ünlü İlhanlı kumandanı Emîr Çoban'ın oğlu Emîr Demirtaş'a vermiştir Halası ile Karamanoğulları'nın atası NûreSûfî Bey ile evliydi Erkek kardeşi Barak Bey'in oğlu Mutahharten Bey, Şimşek BâyezidTimur mücadelesinde Timur'un safında önemli rol oynamış, 1375 yıllarından 1404'e kadar takriben 29 sene Erzincan beyi olmuştur Mutahharten Bey, 1379 sıralarında Erzurum beyi de bulunmuştur Erzincan 1401 Temmuzundan 28 Temmuz 1402'ye kadar l yıl Osmanoğulları'na geçmiş, Mutahharten, Timur'a sığınmıştır Mutahharten Bey, ilk zamanlarda Bayburd beyi idi
Bu beyliğin kurucusu Eretna, Uygur Türkleri'nden olup Moğollar'ın Anadolu valisi Timurtaş'ın maiyyetinde idi Orta Anadolu'da XIV yüzyıl ortalarına içten resmileşmiş olan bir beyliktirTimurtaş, Anadolu'yu istilâ ile dağıtım hareketine girişmiş, ama babası Emir Çoban'ın İlhanlı hükümdarı Ebû Said Bahadır (13171335) ile arasının açılması neticesinde Mısır'a kaçmış ve yerine Eretna'yı delege bırakmıştı (1328)Timurtaş'ın yerine Büyük şeyh Hasan Celâyirî Anadolu valisi tahsis edildi Eretna memleket işlerini iyi bildiğinden dolayı yeniden iş başında kaldı Ebû Said Bahadır'ın evlât bırakmadan ölümü üstüne çıkan karışıklıklardan faydalanarak Moğol ülkesinde kendisine bir yer kapmak isteyen Büyük şeyh Hasan İran'a gitmiş ve Eretna Anadolu'da onun vekili olarak kalmıştır daha sonra Irak'ta yerleşen Büyük Şeyh Hasan'dan ümidini kesen Eretna, Memlûk Sultanı Melik Nâsır'a (13091340) müracaatla onun himayesine girmiştir (1338)
Azerbaycan'da durumu kuvvetlenen Timurtaş'ın oğlu Küçük Şeyh Hasan'ın itaat teklifini Eretna kabul etmedi Ufak şeyh Hasan Anadolu'nun doğusunu alarak beraberinde hükümdar ilân ettiği Süleyman ile Eretna'nın üstüne yürüdü İki ordu Sivas ile Erzincan arasındaki Karanbük'de karşılaştılar Bu savaşta Eretna şampiyon gelmiş ve çok ganimet almıştır (1343)Eretna'nın bu savaştan sonra nüfuz ve şöhreti artmış, Alâeddîn ünvanı ile sultanlığını ilân etmiştir (1344) O, aşağı yukarı bütün Orta Anadolu'ya hâkim olmuştur Devletin başkenti önce Sivas daha sonra Kayseri idi Ülkesini gayet iyi ve âdilane surette yöneticilik etmiştir Eretna 1352 yılında ölmüştür Yerine onun emirlerinin aldığı kararla ufak Gıyaseddîn Mehmed hükümdar ilân edildi Büyük oğlu Cafer muhalefete kalkıştıysa da yenilerek Mısır'a kaçtı
Mehmed Bey genç olduğundan devlet idaresi vezir Ali şah'ın elindeydi Çok geçmeden Ali şah isyan etti Mehmed Memlûkler'in yardımı ile onu yendi, Ali şah savaşta öldü (1364) Ancak Amasya Emiri Hacı Şadgeldi Paşa'nın tahriki ile harekete geçen baylar Mehmed Bey'i Kayseri'de öldürdüler Yerine küçük yaştaki oğlu Alâeddîn Ali hükümdar oldu (1365) Bu karışık durumdan faydalanan Karamanoğulları Niğde ve Aksaray'ı ele geçirdiler Memleketteki valiler ise kendi başlarına harekete başlamışlardı Karamanoğulları Kayseri'yi aldığı süre Ali Bey Sivas'a kaçtı
Eretnaoğulları devleti, en geniş şekliyle, Türkiye'nin şimdiki şu vilâyetlerini kaplıyordu: Ankara, Kırşehir, Nevşehir, Yozgat, Tokat, Çorum, Amasya, Niğde, Kayseri, Sivas, Erzincan, Erzurum, Tunceli, Samsun, Gümüşhane, Güney Giresun, Kuzey Malatya (asıl Giresun ve Malatya şehirleri dahil değil) Bu arazi, 214000 km2 etmektedir 1360'a içten devlet, fakat 142000 km2 bir yer işgal etmekteydi ve Ankara, Niğde, Kırşehir, Nevşehir, Samsun gibi çoğu yerleri, Anadolu Beylikleri'ne kaptırmıştı
Kadı Burhaneddin, şehri Karamanoğulları'ndan geri almayı başardı Ali Bey Kadı Burhaneddîn'i vezir ilân etmesine rağmen devlet idaresinde başarılı olamadı
Ali Bey 1380 yılına kadar ismen hüküm sürdü ve bu tarihte Kazâbâd'da vebadan öldü Yerine henüz 7 yaşındaki oğlu Mehmed hükümdar oldu Şarkî Karahisar Valisi Kılıçarslan'ı ona naib yaptılar Ama bir müddet sonra Kadı Burhaneddîn, Kılıçarslan'ı öldürerek niyabeti ele aldı ve çok geçmeden de 1381'de Mehmed Bey'i tahttan uzaklaştırarak sultanlığını ilân etti ve bu suretle Eretna devleti sona erdiEretna Beyliği'nden Sivas Güdük Minare, Kayseri Köşk Medrese, Kayseri Sırçalı Kümbet ve Ali Cafer Kümbeti, Niğde Sungur Ağa Câmii ve kümbeti gibi eserler zamanımıza dek gelmiştir *
Eratnaoğulları, İlhanlıların Anadolu'da en önemli vârisi olmuştur Devlet, 13271380 aralarında 53 yıl sürdü 13271335 arasındaki sekiz yılda Eretna Bey, İlhanlılar'ın Anadolu umumî valisi idi 1335'te istiklâl kazandı Lakin 13381343 aralarında 5 sene Memlûkler'e tabî olmaya mecburi bulundu Bu tarihten sonradan istiklâlini devam ettirdi Önce Sivas olan başkent, daha sonra Kayseri'ye nakledildi Bütün Anadolu Türk devletleri gibi SünnîHanefî mezhebinden olan Eretna devletinin kurucusu Eretna veya Ertana Bey (aslı Ertene'dir, fakat Uygur metinlerinde Aratnaşekli de vardır), Türkmen olmayıp İlhanlı hizmetinde Uygur beylerindendir Babası Cafer Bey de Kayseri'de ölmüştür Eretnaoğulları ile bu suretle Anadolu'ya bir tedarik Uygur Türkü de girmiştir
Devlette babadan oğula 4 hükümdar gelip geçmiş, kendilerini İlhanlılar'ın yasal halefi sayan bu hükümdarlar sultânunvanını takınmışlar, lakin daha çok Beydiye anılmışlardır Bunlar sırasıyla Eretna, Mehmed, Ali ve II Mehmed Beyler'dir Eretna Bey, kızkardeşini ünlü İlhanlı kumandanı Emîr Çoban'ın oğlu Emîr Demirtaş'a vermiştir Halası ile Karamanoğulları'nın atası NûreSûfî Bey ile evliydi Erkek kardeşi Barak Bey'in oğlu Mutahharten Bey, Şimşek BâyezidTimur mücadelesinde Timur'un safında önemli rol oynamış, 1375 yıllarından 1404'e kadar takriben 29 sene Erzincan beyi olmuştur Mutahharten Bey, 1379 sıralarında Erzurum beyi de bulunmuştur Erzincan 1401 Temmuzundan 28 Temmuz 1402'ye kadar l yıl Osmanoğulları'na geçmiş, Mutahharten, Timur'a sığınmıştır Mutahharten Bey, ilk zamanlarda Bayburd beyi idi
Bu beyliğin kurucusu Eretna, Uygur Türkleri'nden olup Moğollar'ın Anadolu valisi Timurtaş'ın maiyyetinde idi Orta Anadolu'da XIV yüzyıl ortalarına içten resmileşmiş olan bir beyliktirTimurtaş, Anadolu'yu istilâ ile dağıtım hareketine girişmiş, ama babası Emir Çoban'ın İlhanlı hükümdarı Ebû Said Bahadır (13171335) ile arasının açılması neticesinde Mısır'a kaçmış ve yerine Eretna'yı delege bırakmıştı (1328)Timurtaş'ın yerine Büyük şeyh Hasan Celâyirî Anadolu valisi tahsis edildi Eretna memleket işlerini iyi bildiğinden dolayı yeniden iş başında kaldı Ebû Said Bahadır'ın evlât bırakmadan ölümü üstüne çıkan karışıklıklardan faydalanarak Moğol ülkesinde kendisine bir yer kapmak isteyen Büyük şeyh Hasan İran'a gitmiş ve Eretna Anadolu'da onun vekili olarak kalmıştır daha sonra Irak'ta yerleşen Büyük Şeyh Hasan'dan ümidini kesen Eretna, Memlûk Sultanı Melik Nâsır'a (13091340) müracaatla onun himayesine girmiştir (1338)
Azerbaycan'da durumu kuvvetlenen Timurtaş'ın oğlu Küçük Şeyh Hasan'ın itaat teklifini Eretna kabul etmedi Ufak şeyh Hasan Anadolu'nun doğusunu alarak beraberinde hükümdar ilân ettiği Süleyman ile Eretna'nın üstüne yürüdü İki ordu Sivas ile Erzincan arasındaki Karanbük'de karşılaştılar Bu savaşta Eretna şampiyon gelmiş ve çok ganimet almıştır (1343)Eretna'nın bu savaştan sonra nüfuz ve şöhreti artmış, Alâeddîn ünvanı ile sultanlığını ilân etmiştir (1344) O, aşağı yukarı bütün Orta Anadolu'ya hâkim olmuştur Devletin başkenti önce Sivas daha sonra Kayseri idi Ülkesini gayet iyi ve âdilane surette yöneticilik etmiştir Eretna 1352 yılında ölmüştür Yerine onun emirlerinin aldığı kararla ufak Gıyaseddîn Mehmed hükümdar ilân edildi Büyük oğlu Cafer muhalefete kalkıştıysa da yenilerek Mısır'a kaçtı
Mehmed Bey genç olduğundan devlet idaresi vezir Ali şah'ın elindeydi Çok geçmeden Ali şah isyan etti Mehmed Memlûkler'in yardımı ile onu yendi, Ali şah savaşta öldü (1364) Ancak Amasya Emiri Hacı Şadgeldi Paşa'nın tahriki ile harekete geçen baylar Mehmed Bey'i Kayseri'de öldürdüler Yerine küçük yaştaki oğlu Alâeddîn Ali hükümdar oldu (1365) Bu karışık durumdan faydalanan Karamanoğulları Niğde ve Aksaray'ı ele geçirdiler Memleketteki valiler ise kendi başlarına harekete başlamışlardı Karamanoğulları Kayseri'yi aldığı süre Ali Bey Sivas'a kaçtı
Eretnaoğulları devleti, en geniş şekliyle, Türkiye'nin şimdiki şu vilâyetlerini kaplıyordu: Ankara, Kırşehir, Nevşehir, Yozgat, Tokat, Çorum, Amasya, Niğde, Kayseri, Sivas, Erzincan, Erzurum, Tunceli, Samsun, Gümüşhane, Güney Giresun, Kuzey Malatya (asıl Giresun ve Malatya şehirleri dahil değil) Bu arazi, 214000 km2 etmektedir 1360'a içten devlet, fakat 142000 km2 bir yer işgal etmekteydi ve Ankara, Niğde, Kırşehir, Nevşehir, Samsun gibi çoğu yerleri, Anadolu Beylikleri'ne kaptırmıştı
Kadı Burhaneddin, şehri Karamanoğulları'ndan geri almayı başardı Ali Bey Kadı Burhaneddîn'i vezir ilân etmesine rağmen devlet idaresinde başarılı olamadı
Ali Bey 1380 yılına kadar ismen hüküm sürdü ve bu tarihte Kazâbâd'da vebadan öldü Yerine henüz 7 yaşındaki oğlu Mehmed hükümdar oldu Şarkî Karahisar Valisi Kılıçarslan'ı ona naib yaptılar Ama bir müddet sonra Kadı Burhaneddîn, Kılıçarslan'ı öldürerek niyabeti ele aldı ve çok geçmeden de 1381'de Mehmed Bey'i tahttan uzaklaştırarak sultanlığını ilân etti ve bu suretle Eretna devleti sona erdiEretna Beyliği'nden Sivas Güdük Minare, Kayseri Köşk Medrese, Kayseri Sırçalı Kümbet ve Ali Cafer Kümbeti, Niğde Sungur Ağa Câmii ve kümbeti gibi eserler zamanımıza dek gelmiştir *
