Ergenlik döneminde gelişim (12-19 yaş)

Ergenlik periyodunda her yerde çok süratli bir değişim ve gelişim kelam mevzusudur. Fizikî, duygusal, davranışsal, toplumsal ve cinsî sahalarda besbelli farklılıklar oluşur. Artık artan yaş ve gelişen fizikî yapı çerçevesinde aileler ve topluluk, ergenden daha çokça sorumluluk almasını ve daha az cürüm yapmasını bekler. Mahsusen ergenliğin sonlarına akıllıca meslek seçimi üzere gerilimli bir periyottan geçerler. Özetle çok süratli değişimin ve beklentilerin olduğu bir periyottur ergenlik dönemi… Çok süratli değişim, stabil olmayan ve kırılgan bir yapı oluşturur. Bir şey ne kadar süratli değişiyorsa onu tanımlamak o kadar güçtür. Bu nedenle birçok ergen kendisini tanımlamakta güçlük çeker. “Ben kimim”, “neyim”, “bu yerküredeki hedefim ne”, “ben ne olacağım” üzere soruların karşılığını arar. Severken ya da nefret ederken çoka kaçabilirler. İstekleri umumiyetle muvakkattir. Süratle parlarken birebir süratte da sakinleşebilir. Onura ve muvaffakiyete daha çok bedel verirler. Birebir devirde eli açık ve iyilikseverdir. Yüksek gayeler ve hayaller taşımaktadır. Yenilik arayışı ve merak etme besbellidir. Yerinde deneyimleri olmadığı için yargılaması çok gelişmiş değildir. Her şeyi bildiğini düşünür, yanlışlarında da sonuna kadar direnebilir. Gayrı yandan süratli itimat duyma ve çabuk bağlanma özellikleri gösterir. Karşı cinse ilgi artmıştır. Karşı cinse yakınlaşma ve kendisini beğendirme uğraşı vardır. Karşı cinsten aldığı iltifatlar büyük değer taşır.

Ergenlik devrinde vücudun süratli büyümesine bağlı yaşla orantısız bir fizikî görünüm ve sakarlık görülebilir. Erkekte ereksiyon (penis sertleşmesi) ve ejakulasyon (meninin boşaltılması) başlar, kızlarda menarş (ilk adet) olur. Birinci adetten sonra, sistemsiz olarak oluşan adet periyotları hengam içinde tertipli bir halde olmaya başlar. Bazen bu değişiklikler mahsusen kız evlatlarında dert nedenidir. O nedenle valideler, kız evlatlarında beklenen bu değişiklikler hakkında kızlarına malumat vermelidirler. Bunun sıradan bir süreç olduğunu ve korkulmaması gerektiğini anlatmalıdırlar. Ergenlik devrinde erkeklerin sesinde kalınlaşma meydana gelir; vücutlarındaki kas orantısı artar. Kızlarda göğüsler barizleşir. Birtakım erkeklerde de göğüste muvakkat büyümeler olabilir. Kız ve erkeklerde vücutta koltuk altlarında, bacaklarda ve genital kesimlerde tüylenmeler başlar. Erkeklerde yüzde de tüylenme oluşur. Yüzde akneler oluşabilir. Bazen bu değişiklikler bir tasa nedenidir. Erken devirde ergen bu değişikliklere entegrasyon sağlamaya çalışmaktadır. Birçok ergen kendi vücutlarını öbürleri ile karşılaştırır. Daha çokça ayna önünde hengam harcarlar. Vücudun bir kısmındaki küçük bir sorunu abartılı bir sorun olarak algılayabilirler. Ergenlik devrinin sağlıklı geçebilmesi için gerçekliğe iyi bir vücut imajının oluşturulması ve ergenin bu imajı kabullenmesi gerekir. Bunun olmadığı durumlarda kendilik algısı düşer ve vücut ile uğraşılarda artma ve topluluktan kaçma meydana gelebilir.

Ergenlik devrinde olan gençler daha ziyade bilgiyi daha süratli bir halde işleyebilirler; olasılıkları ve sonuçları daha âlâ değerlendirmeye başlarlar ve soyutlama kapasiteleri artar. Bununla birlikte, ahlaki gelişimde, çevre bilişte ve sairlerini anlayabilme becerilerinde gelişimler kaydedilir. İdeolojik, politik ve diyaneti ilgilerde artma oluşabilir. Çeşitli mütalaa biçimlerine sıkı sıkıya inanma görülebilir ya da acımasızca çeşitli ideoloji, politik, toplumsal yahut diyaneti kurallar eleştirilebilinir. Vefatın hayattaki son nokta olduğuyla ilgili algı mutlaklaşır. Aile dışında yeni sevgi objeleri aramaya başlar. Karşı cinse eğilim ve yaklaşma isteğindedir. Aileyle kendi ana basıyla sağlıklı ayrışan ergen ailesinden (kendi anasından babasından) gerçek manada kopmaz lakin bağımsızlığını da elde etmiştir. Hem aileye bağlı hem de kendi yerinde bağımsız olan bir birey yetişmiştir. Artık ana peder verdikleri eğitimin verimini almaya başlamışlardır.