Ergenlikte yeme bozukluğu

Gerek sıklık kavramının 'zayıf bayan - atletik erkek' kalıbına sıkıştırılması, gerekse diyet kavramının 'sağlıklı beslenme davranışı' ile eşdeğermiş üzere algılanması mahsusen genç kızlar ve son periyotta erkekler arasında yeme bozukluklarının artmasına neden oldu.

KadıköyŞifa Kadıköy Hastanesi Beslenme ve Diyet Bilirkişisi Dyt. Rabia Yurdagül yeme bozuklukları hakkında bilinmesi gerekenleri şöyle anlatıyor:

"Yeme bozuklukları bedensel ve psikososyal boyutu olan; kişinin yemek, vücut tartısı ve fizikî imgesi ile ilgili fikirlerinde, yemek yeme davranışında bozuklukla kendini gösteren değerli bir durumdur. Ergenlerde yeme bozukluğu görülme sıklığı %5 ve yapılan son çalışmalar bu sıklığın giderek artmakta olduğunu gösteriyor.

DSM-IV tanı kriterlerine nazaran Anoreksiya Nervosa, Bulimia Nervosa ve farklı türlü isimlendirilmeyen yeme bozukluğu (Binge Eating Disorders-BED) olmak üzere üç tip yeme bozukluğu bulunur. Yerküre Sıhhat Örgütü yeme bozukluklarını 'tıbbi dikkat' gerektiren 'önemli tıbbi durum' olarak tanımladı. Mahsusen 15 - 19 yaşlarındaki yeme bozuklukları nedeniyle meydana gelen vefatlar, bu yaşlardaki doğal nedenlerle (kardiyak aritmi, enfeksiyon vb.) ölümlerden 5 kat daha ziyadedir.

Daha çok genç kızlarda görülmekle birlikte moda modelleri, film yıldızları, sanatkarlar, balerinler üzere zayıflığın alımlı bir ülkü olarak yansıtıldığı meslek öbeklerinde ve son yıllarda erkeklerde de görülme sıklığı artan yeme bozukluklarının başlamasında ferdi kişilik özellikleri yanında ailesel bir eğilimi içeren pek çok faktörde rol oynayabiliyor.


Anoreksiya Nervoza
Vücut biçiminden çok rahatsızlık duyma, karşı konulmaz bir zayıf olma isteği ve münhasıran anorektik bireylerde görülen yemek niyetleriyle çok bir zihin meşguliyeti durumu kelam hususudur. Açlık marazı olarak isimlendirilen Anoreksiya Nervoza’da besin alımına, kiloya ve zayıflığa karşı ölçüsüz takıntı bulunur. Zayıf olunduğu halde (BKİ 17.5 kg/m2'den daha düşük) kimseler kendilerini aynada kilolu olarak görmekte ve daha çokça kilo verebilmek için çok düşük kalorili diyetler uygular yahut kendilerini aç bırakırlar.

Bu insanlarda amenore (adetin olmaması), kansızlık, vücut su - tuz istikrarının bozulması, kanda kolesterol ve üre seviyelerinin artışı, karaciğer enzimlerinin yükselmesi, tiroit bezi hormonlarının düşmesi, bayanlarda östrojen, erkeklerde testesteron hormon seviyelerinde azalma sonucu cinsî meseleler, cilt ve saç problemleri, kilo kaybıyla birlikte dimağ kütlesinde azalma ve beyindeki kimyasal reaksiyonlarda değişiklik, kalp atımında azalma ve düzensizlikler oluşur, uyuşturucu husus tasarrufu, içtimaî etraftan kendini soyutlama davranışı, mütemadi spor ve ağır egzersiz yapma eğilimleri görülür.

Bulimia Nervoza
Ruhsal temelli bir hastalık olup anormal yeme alışkanlığı ile kendini ayan eden ve daha sonra kilo almayı önlemek için uygunsuz davranışların (kusma, laksatif ve diüretik tasarrufu, aç kalmak, şiddetli egzersiz yapmak gibi) sergilendiği yeme bozukluğudur. Tıkanırcasına yemek yedikten sonra suçluluk hissiyle yenilen yiyecekleri çıkarma yoluna başvurulur.

Mütemadi kusmaya bağlı elektrolit dengesizlikleri, mide asidinin ağza gelmesi ile diş çürükleri, mide delinmeleri görülür. Depresif bozukluklar yanında alkol ve unsur bağımlılığı da görülebilir.








Binge Eating Disorders (tıkanırcasına yemek yeme)
Tıkanırcasına yeme bozukluğu olarak tabir edilen ve üçüncü cins yeme bozukluğu olarak tanımlanan Binge Eating Disorders tertipli olarak haftada 2 yahut daha ziyade şiddetli ölçüde yemek yeme davranışı ile karakterizedir. Atak sırasında bu bireyler, denetim edilemeyen bir formda umulmayacak kadar çok yiyeceği kısa hengamda tüketirler. Bulimik hastaların tersine kusma üzere davranışlar göstermezler. Bu bireylerde his durumunda ve bağlantılarda mütemadi bir tutarsızlık vardır. Günlük gücün minimum %25’ini akşam yemeği ile sonraki sabah arasında geçen vadede alırlar. Obezlerin ayan bır kısmında tıkanırcasına yeme bozukluğu görülür ve çeşitli uyku bozukluklarının gece yemelerine neden olabileceği belirtilir.


Ortoreksiya Nervoza (sağlıklı yemek yeme takıntısı)
Son yıllarda Ortoreksiya Nervoza (sağlıklı yemek yeme takıntısı) yeni bir kavram olarak yeme bozukluklarına eklendi. 'Ortho' Yunanca'da 'doğru' ve 'normal' mealine gelir. Yani akıllıca yemek yeme de bir takıntıya dönüşebilir. Ortoreksiya Nervoza münhasıran büyük kentlerde yaşayan 'beden imgesi' yüklü düşünen takıntılı insanların illetidir. Her besinin çok sağlıklı olması kişisi tek boyutlu beslenmeye kadar götürebilir ve ilerleyen ölçütlerde Anoreksiya ile karşı zıdda getirebilir. Oysaki haddinden fazla noktada takıntı yapmak bölgesine istikrarlı beslenme konusunda bilinçli olmak gerekir.

Yeme bozukluğu ziyade yeme ve devamlı rejim yapma takıntısı halinde olduğu üzere kişinin her yediğinin sağlıklı olup olmadığını denetim etme takıntısı halinde de kendini gösterir. Bu insanlar için yiyeceklerin saf, eksiz ve işlenmemiş olması nispeten kıymetlidir. Bu yüzden bu bireyler pek çok zerzevat ve meyveyi çiğ tüketirler. Birden fazla da vejetaryendir. Kendi bildiklerinin tek sahih olduğuna inanırlar ve inandıkları çerçevesinde hareket ederler. Bir gün gelir ömürleri bir sonraki öğünü planlamak, sağlıklı yiyecek satan marketleri dolaşmak, yemek hazırlamak ve yemek üzere bir kısır döngünün içine girer.

Sağlıklı yemek yeme (Ortorektik) takıntılı mısınız?
Bu sorulara ‘‘evet’’ yanıtı veriyorsanız, ortoreksiya belirtisi gösteriyor olabilirsiniz.

1- Yemek tarafken yediklerinizin kalorisine dikkat eder misiniz? 2- Çeşitli yiyeceklerin olduğu bir bölgede yiyecek seçmek durumunda kalırsanız kararsızlık yaşar mısınız? 3- Son üç ay içerisinde besinler konusunda endişelendiğiniz oldu mu? 4- Sıhhatinizle ilgili tasalarınız besin seçiminizi tesirler mi? 5- Yemeğinizin sağlıklı olması sizin için lezzetli olmasından daha mı kıymetlidir? 6- Daha sağlıklı, daha taze besinler satın almak için daha ziyade para harcar mısınız? 7- Sağlıklı beslenme ile ilgili mülahazalar sizi günde üç saatten ziyade meşgul eder mi? 8- Sıhhatsiz olduğunu düşündüğünüz besinleri yediğiniz olur mu? 9- Sizce ruhsal durumunuz yeme tertibinizi tesirler mi? 10- Besinler içerisinde yalnızca sağlıklı olanlarını tüketmek kendinize olan itimadınızı artırır mı? 11- Uyguladığınız beslenme tipi hayat stilinizi değiştirir mi? (dışarıda yeme sıklığı, arkadaşlar vb. açısından) 12- Sağlıklı beslenmenin dış görünümünüzü daha âlâ hale getirebileceğini düşünür müsünüz? 13- Sıhhatsiz beslendiğinizde kendinizi günahlı hisseder misiniz? 14- Piyasada sıhhatsiz besinlerin de satıldığını düşünür müsünüz? 15- Son devirlerde yemeklerinizi münhasıran tek başınıza yemeği tercih eder misiniz?

Yeme bozuklukları nasıl tedavi edilir?

Yeme bozukluklarının tedavisi zordur, profesyonel yardım alınmalıdır. En âlâ tedavi tekniği tıbbi, ruhsal ve beslenme konsültasyonunu içeren kombine bir çalışma ile gerçekleşir. Anoreksiyalı kişi tehlikede olmadığına ve yardıma gerek duymadığına inanır, Bulimialı kişi ise sorunun farkındadır lakin tekrar kilo alma korkusu ile tedavi görmek istemez. Tedavi süreci birkaç aydan birkaç yıla kadar sürebilir. Lakin tedaviden sonra da tekrarlayabilmesi hala bir sorun olmaya devam edebilir.

Tedavi sırasında hekim, diyetisyen, psikolog yahut psikiyatrdan oluşan multidisipliner bir ekip çalışması başarılı sonucun elde edilebilmesi ismine epey kıymetlidir. Bu çeşit bozukluklarda tekrarlama ihtimali yüksektir. Diyetisyen bireyin beslenme durmunu, malumat seviyesini, yemek yeme ve yemeğe karşı tavrını kıymetlendirerek beslenme programını oluşturup bireyin takibini yaparken gayri ekip üyeleriyle mütemadi muhabere halinde olmalıdır."