Erkek infertilitesi kısırlığı

Erkek infertilitesi kısırlığı Evli çiftlerin 1 yıl korunmasız ve uyumlu birlikteliklerine rağmen hamilelik elde edememelerine infertilite ( kısırlık ) denir Hiç gebelik oluşmamışsa bu çift primer infertil olarak tanımlanır Evli çiftlerin 1 sene içinde %8085 inde gebelik olur Olmazsa olası bir kısırlık varsayılır Kısırlık problemli çiftlerin yaklaşık % 5 inde erkek sebebli, % 5 inde kadın sebebli ve yaklaşık % 5 inde ise ayrıca erkek ayrıca bayan sebebli infertilite vardır İnfertilite araştırmasında çifti birlikte ölçmek gereklidir Bu konuda erkek sebepli infertilite anlatılacaktır ERKEK ÜREME FİZYOLOJİSİ BEYİNTESTİS HORMONAL İLİŞKİ Beyinde hipofiz denilen bir bezden LH ile FSH isimli üreme ile ilgili iki hormon salgılanır Bunlar yumurtadaki Leydig ve Sertoli hücrelerindeki özel alıcılara bağlanır TESTİS Testislerde LH ye alt testosteron sekresyonu yapan leydig hücreleri vardır Testosteron plazmada sabahleyin erken pik yapar ve akşam üzeri de minimum düzeye iner Normalde Testosteronun %2 si özgürlük, %44 ü testosteronestrogen bağlayıcı globülin TeBG ye bağlı, %54 ü albümin ve diğer proteinlere bağlıdır Spermatogenezin başlaması için FSH ve LH zorunlu, sürdürülmesi içinse testosteron yeterlidir Testis hacminin %8590 ını germ hücreleriyle bunları destekleyen sertoli hücreleri oluşturur Sertoli hücrelerinin birbirlerine sıkı bağları vardır (kantestis bariyeri) İmmun sistemin spermatozoalara aleyhinde tepkime oluşturmamaları için bu bariyer önemlidir Germinal yada spermatojenik hücrelerinin ürettiği spermler 13 değişik safha gösterir ve germ hc lümene içten gözlenir Erken spermatogonyumdan olgun spermatozoa aşamasına dek uzun bir vakit geçer Bu yaklaşık 74 gün sürer SPERMİN OLGUNLAŞMASI VE DEPOLANMASI Spermler testiste iken az önce ovumu döllüyebilecek olgunluğa gelmemiştir Epididimden geçerken hareket ve döllüyebilme yeteneği kazanır sperm içeren tüpler içinde ilerlerler Bu tüpler 3035 cm lik borulardır daha sonra seminal kese sıvısı spermlere eklenir Bu akıcı meni hacminin %65 ini oluşturur Kadının hamile kalabileceği yumurtlama döneminde servikal mukus incelir ve akışkanlaşır, bu nedenle spermlerin uterusa geçişi kolaylaştığı gibi vaginal asiditeden de korunur Vajen içine atılan sperm rahime oradan da tüplere geçer ve ovuma yakında olacak olan sperm hareketlenir ovumun dış tabakalarını geçip dölleme işlemini gerçekleştirir İNFERTİLİTE NEDENLERİ İzole Gonadotropin yetmezliği (Kallman sendromu) İzole LH yetmezliği (Fertil Önük) izole FSH yetmezliği Konjenital hipogonadotropik hastalık Pituiter yeteneksizlik (tümörler,infiltratif durum, ameliyat, radyasyon) Hiperprolaktinemi Hemokromatosis Eksojen hormonlar (androjen estrojen, glukokortikoid pozitif verilmesi, hipohipertiroidi ) Klinefelter Sendr,XX hst , XYY sendromu Noonan Sendr (erkek Turner sendromu) Myotonik distrofi Bilateral anorşi Sertoli cell only sendromu (germ hc aplazisi) Gonadotoksinler (hap,radyasyon) Orşiepididimit Travma Böbrek yetmezliği, Karaciğer hastalığı, Sickle Cell anemi, Androjen birleşim veya etki bozukluğu Kriptorşizm Varikosel Sperm transport Hastalığı Sperm motilite ve fonks bzk Konjenital sperm kuyruk defekti Maturasyon defekti İmmünolojik rahatsızlık İnfeksiyon SEMEN ANALİZİ Semen analizi hormonal, spermatogenetik ve tüp sisteminin durumu hakkında epeyce bilgilendirici bir incelemedir 3 kere 1520 gün ara ile yapılan analizle olgu yüksek doğrulukta değerlendirmektedir Semen 34 jurnal ejakülasyon yasağından sonra verilmelidir Kullanılan kaplar spermleri zedeleyecek maddeler bulundurmamalıdır Sperm motilitesi en temel kalite göstergesidir 20 milyoncc normalin daha alçak sınırı sayılır Motilite değerlendirilirken total sayıya kadar hareketli oranına ve ileri süratli hareketlilerin oranına bakılır İleri doğrusal hızlı hareket 0 ile 4 arasında derecelendirilmiştir minimum %50 sinin iyi kalitede hareketli olması gerekir Başbaşa kuyruk kuyruğa aglütinasyonlar görülmesi infeksiyon veya immün olayları akla getirmelidir Sperm morfolojisine boyanarak bakılır ve %30 oranında normal görünüş daha aşağı sınırdır İmmatür, biçimsiz ve baş şekil bozuklukları varikoseli düşündürür Azoospermi, düşük hacim varsa fruktoz bakılmalı, tüp tıkanıklığı açısından incelenmelidir HORMONAL DEĞERLEME İnfertil olguların çoğu hormonal bakımdan normaldir Rutin değerlendirmede sperm sayısı fazla düşük değilse ve klinik olarak endokrinopati düşünülmedikçe hormonal incelemeye lüzum kalmaz Anca hotrmonal bir bozukluk düşünülüyorsa kontrole FSH ve testosteron düzeyi ölçülerek başlanabilir Düşük testosteron hipogonadizmin göstergesidir Yüksek FSH düzeyi germinal epitel harabiyetini gösterir ve azoospermi veya ağır oligospermi vardır FSH normal iken azoospermi ya da ağır oligospermi varsa testis biopsisi gerekebilir Yüksek FSH ve atrofik testis irreversibl infertiliteyi gösterir biopsi gereksizdir İMMÜNOLOJİK TAHLIL Belli bir infertilite nedeni sayılmasa da antisperm antikor varlığı fertilite şansını azaltıcıdır Post koital teslerde aykırılık olan çiftlerde antisperm antikor (ASA) bakılmalıdır ( ASA servikal mukustan geçişi olumsuz etkiler) BAKTERİYOLOJİK INCELEME Klinik ve laboratuar bulguları prostatit lehine ise kültür gereklidir Semptomatik olmayan infeksiyonların negatif etkisi tartışmalıdır Yukarıdaki çalışmalar yapılan hastalara , sebep sao,ptanıp sebebe yönelik cerrahi veya tıbbi çare yapılır Eşlerle birlikte değer biçme yapılıp hastanın çare edilemediği durumlarda spermin iyileştirilmesi ve yardımci üreme yöntemlerinden biri ( aşılama, tüp bebek işlemi gibi ) denenenebilir VARİKOSEL (Erkek infertilitesinin en sık sebebi) Varikosel nedir? Varikosel, skrotum adı bahşedilen yumurtalık torbalarında yumurtalıkların civarda oluşan varisli damarlardır Varikosel sol tarafta daha sık görülür Erkeklerin %10 unda görülen bu durum genel olarak herhangi bir şikayete yol açmaz Varikosel yumurtalıkların muayene edilmesi ve ultrasonografik çözümleme ile saptama edilir Varikoseli olan erkeklerde kan akımının yavaşlaması ve geri akımına bağlı infertiliteye niçin olabilir Varikosel neden kısırlığa neden olur? Genişlemiş damarlar testisler tarafından kullanılmış venöz kanı taşıyamazlar Akımda durgunluğa ve hatta geri akıma niçin olurlar böylece sperm parametreleri etkilenir ve kısırlıga niçin olur Erkek infertilitesinin çare ile en iyi düzeltilebilen sebebidir Tedavi oldukca yüz güldürücüdür Ameliyatta yanındaki resimde görülen genişlemiş ve fonksiyonlarını kaybetmiş toplar damarlar iptal edilir Varikosel için cerrahi girişim gerekir mi? Varikosel cerrahisinde genişlemiş venler bağlanarak tedavi edilir Cerrahi tedavi ile sperm sayısı ve hareketlilik arttırılabilir Varikosel infertiliteye niçin olmuşsa ya da ağrıya niçin olmuşsa cerrahi girişim önerilir Erkek İnfertilitesi Hakkında sık sık sorulan sorular: Erkek infertilitesinin nedenleri nelerdir? Sperm sayısı, hareketliliği ve bayağı yapıdaki sperm oranında azalma, menide hiç sperm olmaması ve antisperm antikorlarının varlığı infertiliteye yol açar Hem meninin vajinaya ulaşmasını engelleyen anatomik bozukluklar ve cinsel fonksiyon bozuklukları da çocuk sahibi olmayı engeller Azoospermi nedir? Menide hiç spermin olmadığı durumlara azoospermi denir Azoospermi sperm kanallarının tıkalı olduğu, testislerde sperm üretiminin çok eksik olduğu veya hiç sperm üretiminin olmadığı durumlarda görülür Erkek infertilitesi nedeni ile başvuran hastaların %5’inde sperm üretimi hiç yoktur Bu şart beyindeki bezlerden hormon üretilmediğinde ya da yumurtalıkların bu hormonlara yanıt veremediği durumlarda görülür Yumurtalıkların hormonlara cevap vermediği testiküler yetmezlik olarak adlandırılan bu şart genetik bozukluklara, inmemiş testislere, testislerdeki yaralanmalara ve kabakulak gibi enfeksiyonlara alt olabilir Sperm kanallarındaki tıkanma ise doğuştan olabilir ya da sonra yaralanmalara ve enfeksiyonlara alt olarak gelişebilir Erkeklerin %1’inde meniyi pompalayan kaslar uyumlu çalışmaz ve meni mesaneye geri kaçar, retograd ejakülasyon (geri boşalma) olarak adlandırılan bu duruma bazı ilaçlar, sinirlerdeki hasar, diyabet, yüksek kan basıncı ve cerrahi girişimler yol açabilir Azoosperminin tedavisi mümkün müdür? Azoospermi nedenine emrindeki olarak çare edilebilir Hiç sperm üretiminin olmadığı durumların tedavisi muhtemel değildir Bu durumda FSH düzeyi fazla yüksek, testisler sert ve küçüktür Günümüzde kullanılan gelişmiş yöntemler doğruca testislerde sperm üretimi çok eksik olan ya da testislerin yalnızca kesin bölgelerinde sperm üretimi olan erkekler testis biyopsisi ile elde edilen parçalardan ayrıştırılan sperm hücreleri kullanılarak çocuk sahibi olabilmektedir Beyinde hormon üretiminin eksik olduğu vakalar hormon ilaçları kullanılarak tedavi edilebilir Kanallardaki tıkanıklıklar cerrahi olarak giderilir, cerrahi ile giderilemeyen vakalarda ise yumurtalıklardan biyopsi ile elde edilen parçalardan spermler ayrıştırılarak mikroenjeksiyon yöntemi uygulanır Bu hastaların birçoğu mikroenjeksiyon yöntemi ile dinç çocuk sahibi olabilmektedir Geri boşalma yakınması olan erkeklerde ise idrardan elde edilen spermler ayrıştırılarak aşılama yapılabilir Sperm sayısı eksik olan erkeklerin dış görünümünde bir farklılık var mıdır? Şüphesiz hayır, sperm sayısı ile erkeklerin dış görünümünün ilişkisi yoktur Erkek karakteristikleri çok gelişmiş bir takım erkeklerde hiç sperm olmayabileceği gibi erkek karakteristikleri hiç gelişmemiş bir takım erkeklerde sperm sayısı normaldir İnmemiş testisler infertilite ye niçin olur mu? Evet, bu koşul çocuk altı yaşına gelmeden önce düzeltilirse vereceği zarar daha az olur Testislerinin yalnızca bir tanesinin inmemiş olması sperm sayısının normalden eksik olmasına yol açar Fazla artı mastürbasyon yerine getirmek veya sık cinsel ilişkide bulunmak infertiliteye yol açar mı? Hayır, bu hatalı bir inanıştır Bakımlı ve sıkı iç çamaşırı giymek ve sıcak banyo infertiliteye niçin olur mu? Erkeklere gizli ve fazla sıkı olmayan iç çamaşırı giymeleri, fazla sıcak duş ve saunalardan uzakta durmaları ve fazla ağır egzersizler yapmamaları önerilir Soğuk duş sperm sayısını arttırır mı? Soğuk duş almanın sperm sayısını arttırdığına dair belirli bir kanıt yoktur Sigara ve alkol infertiliteye neden olur mu? Sigara sperm sayısını ve hareketliliğini azaltır Içki ise ayrıca sperm sayısını azaltarak keza de artı miktarda alındığında iktidarsızlığa niçin olarak çocuk sahibi olmayı zorlaştırabilir Kabakulak infertiliteye niçin olur mu? Kabakulak enfeksiyonu erginlik döneminden sonra geçirildiğinde vakaların %20’sinde testisleri etkiler Eğer testislerin her ikisi de etkilenirse sperm üretimi azalır, bu durum ileride infertiliteye yol açabilir Enfeksiyonlar infertiliteye yol açar mı? Birçok enfeksiyon infertiliteye yol açabilir, bunlardan birçoğu cinsel temas yolu ile bulaşan enfeksiyonlardır Gonore (belsoğukluğu), tuberküloz, klamidya ve mikoplazma enfeksiyonları kanallarda tıkanıklıklara yol açarak ya da sperm üretimini ve hareketliliğini azaltarak infertiliteye neden olur Antibiyotik tedavisi faydalı mıdır? İnfertilite nedeni olarak enfeksiyonlar düşünüldüğünde antibiyotik tedavisi yararlıdır Enfeksiyon etkeni mikroorganizmalar saptama edilerek yerinde antibiyotikler verilmelidir Bu enfeksiyonların tedavisinde üreme organlarına geçen ve bu organlarda yüksek konsantrasyonlara ulaşabilen antibiyotikler seçim edilmeli ve eşler beraber çare edilmelidir Hormon ilaçlarının kullanılması sperm sayısını arttırır mı? Hormon tedavisi ama hormon eksikliği saptama edildiğinde önerilir Hormon düzeyleri normal olan hastaların hormon ilaçları kullanmasının etkileri tartışmalıdır Aşılama nedir, nasıl yapılır? Erkek eşten alınan meni özel yöntemler ile hazırlanarak, hareketliliği pozitif ve yapısı adi olan spermlerden zengin ayla getirilir Hazırlanan spermler kadının vajinasına yerleştirilen ince bir katater ile rahim içine verilir Bu işlemden önce kadın benzer yumurtalıklarının uyarılması için ilaç kullanabilir Bu başvuru formu ile çoğul gebelik ihtimali artar Bayan eşe ilaç kullandığı süre içinde ultrasonografik araştırmalar yapılarak yumurta gelişimi izlenir ve yumurtanın içinde bulunduğu folikül adı bahşedilen kesenin çapı 1820 mm’ye ulaştığında hCG enjeksiyonu (folikülün çatlamasını sağlayan iğne) yapılır Bundan 3438 saat sonra aşılama yapılır Aşılama yapılırken meninin hazırlanmadan kullanılması sakıncalıdır Bu durum kadında alerjik reaksiyonlara, enfeksiyonlara ve ağrıya niçin olabilir Kısırlaştırma ameliyatı geçirmiş bir erkek baştan çocuk sahibi olabilir mi? Mikrocerrahi yöntemler ile kanallar düzeltilerek çoğu erkek bitmiş çocuk sahibi olabilir Fakat kısırlaştırma ameliyatının üzerinden fazla uzun vakit geçtiği durumlarda erkekte sperme aleyhinde antikorlar geliştiği ve bu antikorlar spermi hareketsizleştirdiği için cerrahi çare ile bu erkeklerin çocuk sahibi olmaları olası olmayabilir Günümüzde tezgâhtar üreme tekniklerinden yararlanılarak bu kişiler kolaylıkla çocuk sahibi olabilir Sperm kanalları tıkalı olan erkekler çocuk sahibi olabilir mi? Cerrahi ile bu tıkanıklıklar açılabilir, yapılan cerrahinin başarısı tıkanıklığın yerine bağlıdır Günümüzde testislerden biyopsi ile alınacak küçük parçalardan elde edilen spermler ile mikroenjeksiyon yapılarak bu erkekler çocuk sahibi olabilir