Ermenilerin Türkiye aleyhine ABD'de açtığı davalara ret

Ermeni kökenli ABD vatandaşları Garbis Davoyan ve Hrayr Turabian tarafından 29 Temmuz 2010'da, Alex Bakalian, Anais Haroutunian ve Rita Mahdessian tarafından ise 10 Aralık 2010'da Kaliforniya Eyaleti Bölge Yönetim Mahkemesinde Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile Merkez Bankası ve Ziraat Bankası aleyhinde açılan iki başka tazminat davasına temyiz kademesinde ret kararı verildi.

ABD mahkemelerinde 9 yıl süren yargı sürecinde davayı açan Ermeni kökenli ABD vatandaşları, Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1915 olayları sırasında ailelerinin mal varlıkları ve topraklarına el koyulduğu, hazine ve devlet bankaları lehine haksız kar sağlandığını sav ediyordu. Davalarda, milletlerarası hukuk ve insan hakları ihlali açısından mirasçıların uğradığı ziyanların tazmini isteniyordu.



Türk bankaları tarafından yapılan savunmada hükümran bağışıklık prensibi temel alındı. Savunmada ABD hukuk sisteminde yer alan 1976 tarihli "Yabancı Hükümran Bağışıklıkları Yasası" uyarınca yargılama yapılamayacağı belirtildi. Davacı taraflar ise bu yasanın kamulaştırma ve ticari faaliyetlere dair istisnai kararlarının uygulanması gerektiğini, böylece yabancı devlet ya da bankaların yargılanabileceğini sav etti.

9 YILIN AKABİNDE TÜRKİYE HAKLI BULUNDU

Kaliforniya Eyaleti Bölge Yönetim Mahkemesi, 26 Mart 2013'te aldığı kararda, özetle savın yargılamaya bahis edilemeyecek ve özü itibariyle siyasi bir sıkıntı olduğu sonucuna varmıştı. Türkiye lehindeki bu karar Ermeni diasporasını durdurmadı.

ABD'deki Ermenilerin avukatları, kararı Nisan 2013'te temyiz mahkemesine taşıdı. California 9. Bölge Temyiz Mahkemesi iki davayı birleştirdi. Türkiye ismine Dışişleri Bakanlığının yönetiminde yürütülen 9 yıllık hukuk uğraşı sonunda California Temyiz Mahkemesi Türkiye'yi haklı buldu. Mahkeme 8 Ağustos 2019'da Ermenilerin temyiz itirazını dava konusu "zamanaşımına uğradığı" gerekçesiyle reddetti. Böylelikle birinci derece mahkemesinin kararı onandı.



Temyiz Mahkemesi, kararını birinci derece mahkemesinin "siyasi problem doktrini" yerine "zamanaşımı" münasebetine dayandırdı. Bu Türkiye için daha güçlü bir karardı.

Temyiz Mahkemesi, kararında ayrıyeten, savaş periyotlarının yarattığı zahmetlerin zamanaşımı müddetlerini hakkaniyet gerekçesiyle durdurabildiğini, davacılar bakımından bu türlü bir mağduriyetin oluşmadığını, zira davacıların tez edilen "katliamların" gerçek mağduru olmadıklarını, birçoklarının cetlerinin onlarca yıl evvel ABD'ye göç ederek yerleştiklerini belirtti.

Mahkeme, Ermenilerin tarihi tezlerine ait olarak ise rastgele bir incelemeye girmeden dava konusu talepleri oy birliği ile reddetti.

KARAR KATILAŞTI

Davayı açan Ermeni kökenli Amerikalılar, temyiz incelemesinin tıpkı heyet tarafından yahut 11 yargıçtan oluşan yeni bir heyet tarafından yenilenmesi için 22 Ağustos 2019 tarihine kadar talepte bulunma imkanına sahipti.

Lakin davacılardan bu türlü bir talep gelmedi. Davacı Ermenilerin bu taleplerinde ısrar etmemelerinde, kararın çok sağlam tüzel temellere dayalı olması ve oy birliğiyle verilmesi tesirli oldu.

Hukukçular, usulen davacıların mevzuyu 6 Kasım 2019 tarihine kadar ABD Yüksek Mahkemesine iletme hakları olduğunu fakat bir sonuç elde etmelerinin muhtemel görünmediğini belirtiyor.

İNCİRLİK ÜSSÜ YERİNİ MEVZU ETMİŞLERDİ



Davaları açan Ermeni kökenli ABD vatandaşlarının avukatları, basına yaptıkları açıklamada, kararı "Ermeni kökenli Amerikalılar için keder verici" formunda nitelemişti.

Türel yenilgiyi siyasi münasebetlere bağlamak isteyen Ermeni haber sitelerinde ise "kararın ABD'nin NATO müttefiki Türkiye ile bağları olağanlaştırma arayışında olmaya devam ettiği ve dava konusu arazinin bir kısmını oluşturan İncirlik üssünün tartışmalı olduğu bir devirde alındığı" yorumu yapılmıştı.

Meğer ABD idaresinin hukuksal sürece müdahil olmadığı biliniyor.

KARAR BİR DÖNÜM NOKTASI, EMSAL OLABİLİR

Kaynaklar, kararın 1915 olaylarına ait Ermeni argümanları ve talepleri açısından bir dönüm noktası olduğuna vurgu yaptı.

Türkiye'den mal varlığı iadesi alma ya da tazminat koparma niyetine sahip çevrelerin yıllardır ağır uğraşlar içinde olduğunu anımsatan kaynaklar, mahkemenin hükmettiği sonucun benzeri talepler karşısında Türkiye lehinde emsal karar teşkil edeceğinin altını çizdi.

Kararın Kaliforniya üzere Ermeni diasporasının son derece güçlü olduğu ve kendi çıkarları için maddeleri bile değiştirebildiği bir yerde alınması ayrıyeten değerli görülüyor.