Erno Rubik ve Rubik Küpün İcadı

Erno Rubik adı tanıdık geldiyse size bunun nedeni büyük olasılık, Rubik**Küpüdür Erno Rubik 13 Temmuz 1944 yılında İkinci Dünya Savaşı sırasında Budapeşte’de dünyaya geldi Mucit, heykeltraş ve prefösör olan Rubik’in babası planör fabrikası olan bir uçak mühendisi annes ise şairdi
Academy of Applied Arts and Crafts da mimarlık ve tasarım eğitimi alan Rubik, 1971 den 1975 e değin mimarlık yaptı Daha sonra akademik dünyaya dönüş yaparak Budapeste College of Appilie Arts’da profösör oldu Boş zamanlarında model tasarlıyor ve üç boyutlu tasarımlar üzerinde çalışıyordu 1980 lerin başında, “ve oyunlar adındaki oyun ve bilmece bulmaca dergisinin baş editörü oldu 1983 de ise mobilya ve oyun tasarladığı Rubik Studio adlı kendi şirketini kurdu 1990 yılında Maca Mühendislik Akademisinin başkanı oldu Burada özelikle yetenekli genç mühendislere ve endüstriyel tasarımcılara destek olmak amacıyla Uluslararası Rubik Vakfını kurdu
Rubik Küpünü geliştirmekteki asıl amacı tarihin en çok satılan oyuncaklarından birini üretmek değildi Yapısal tasarım sorunu Rubik’in ilgisini çekmişti Rubik’in küpünde 26 adet küçük küp büyük küpü oluşturmaktaydı1974 yılında küpün ilk düzgün ve gerçek modelini tamamladığında altı yüzündeki renkleri aynı duruma getirmenin hiçte kolay olmadığının farkına vardıKüpü yüne aynı biçime getirip getiremeyeceğinden bile emin değildi
Rubik, oyuncağa Macar patanti almak için 1975 yılı Ocak ayında başvuruda bulundu 1977 yılında Sihirli Küp Macaristan’da üretilmeye başlandıPazarlama ve tanıtım kampanyalarından yoksun olsa da ilk patlaması Avrupa’da gerçekleşti Batı akademik dünyasından da küpe büyük ilgi vardı

Başvurusuna onay 1997 yılının başında geldi ve ilk küpler 1977 yılının sonlarında piyasaya çıktı Yaklaşık olarak aynı zamanlarda iki kişi daha benzer patentler için başvuruda bulunmuştu Rubik’ten bir yıl sonra Terutoshi de oninkine çok benzeyen bir küp için Japon patenti almaya çalışmıştı Amerikalı Larry Nichols, Rubikten önce parçaları birbirine mıknatısla tutan bir küp için patent almıştı Nicholsun geliştirdiğini geliştirdiğini satmayı, aralarında sonradan Rubikin küpünün haklarını satın alan İdeal Toy Corporation’ın da bulunduğu tüm oyuncak fabrikaları reddetmişti
Macar iş adamı Tibor Laczi küpü keşfeden ve onun daha büyük kitlelere yayılmasını sağlayan kişiydi Laczi birgün kahvesini yudumlarken, bir garsonun elinde küpü gördü, Amatör bir matematikçi olan Laczinin ilgisini çekmişti bu
“Rubik odaya ilk adımı attığında çıkarıp para veresim geldi, dilenciden hiçbir farkı yoktu ve çok kötü giyinmişti Ancak bir dahi ile karşı karşıya olduğumu biliyordum Ve dedim ki bunu milyonlara satabiliriz Bu sözler Laczi nin Rubik ile görüşmesinden hemen sonra söylediği sözlerdi
Laczi küpü Nünberk Oyuncak Fuarında tanıttı, küple dolaşırkenİngiliz oyuncak uzmanı Kremer ile tanışmayı başladı Kremer, Rubik Küpünün mükemmel birşey olduğunu düşünüyordu
Laczi ve Kremer işbirliği yaptılar Üreticiler ve sektörün öteki birimleri küpü etkileyici bulsalarda, hepsinin ortak bir görüşür vardı: Üretilmesi zor ve masraflıydı, halka sunulacak bir bulmaca olmaktan çok belirli bir kesime akademisyen zihniyete seslenen bir oyundu
Yılmayan ikili, yavaş yavaş da olsa yol alıyorlardı Küpün karmaşık yapısı ve o zamanki Macaristan ekonomik koşulları göz önüne alındığında, bu hiçte kolay bir girişim değildi

Bu arada İngiliz matematikçi David Singmaster, küpün ortaya çıkardığı teorik problemlerle ve çıkan farklı sonuçlarla yakından ilgilenmeye başladı Haziran 1979 da gazeteye bir makale yazdı Bu küple ilgili Macaristan dışındaki ilk makaleydi ve dünya çapında akademik çevrelerin dikkatini çekmişti
1980 yılında Londra, Paris, New York’taki oyuncak fuarlarında küp kimi zaman Erno Rubik in kendisi tarafından sergilendi Siparişlerin giderek arttırıyordu
Rubik Küpüne Macaristanda ilk önce Sihirli Küp adı verilmişti 1980 yılında İdeal Toys küpü Gordion Düğümü olarak adlandırmayı düşünse de Rubik Küpü’ne karar verilmiştir İdeal Toys telif haklarını alacağı oyuncağın en azından tanınabilir bir adı olmasını istediBöylelikle Rubik Küpü yaygınlaştı
Küp fanatikleri kulüpler kurdular Los Angelaslı olan ve 16 yaşındaki Vietnamlı lise öğrencisi Minh, Haziran 1982 de Budapeşte de düzenlenen dünya şampiyonasını küpü 22,95 saniyede düzene sokarak kazandı Küpü çözen en genç kişilerden biri yedi yaşındaki Norveçli LarsErik Andersondu Sık sık küpü çözmeyei başarıyordu ancak bunu nasıl yaptığını açıklayamıyordu
Amerika’ya ise ilk mayıs 1980 de ihraç edildiMacar akrist Zsa Zsa 5 mayıs 1980 de bir hollwod partisiyle Rubik Küpünü Amerikaya tanıttı19801982 yılları arasında yüzmilyonun üstünde bir satış yaptıİngilterede 1981 yılında popüler koleksiyon parçalarından biri, üzerinde Prens Charles ve Lady Diana Sprencerin olduğu Rubik KüpüydüOddzon tarafından Amerika da yapılan bir ankete göre Rubik adından ve küpten nüfusun yüzde 85 i haberdardı Küpün herbir tarafında aynı renk olacak biçimde getirmek için gereken en az sayıdaki hamleye en kısa yola “Tanrının Algoritması deniyorBu sayı elli olarak hesaplanmış olsa da sayının yirmilere değin düşebileceği düşünülüyor Rubik Küpü için yalnızca bir doğru ve yaklaşık 43 kentilyon yanlış yanıt vardırDünya nüfusunun 8 de biri, tarihin en popüler bulmacası ve Erno Rubik in parlak düşüncesi olan Küpü ele almıştır

Rubik Küpü İngiliz dilinin bir sözcüğü biçimine geldi ve Oxford İngilizce sözlük’te yer alarak resmi bir statü kazandı dönemin önde gelen macar yazarlarından Andras Mezey tamamı küple ilgili olan bir müzikal oyun yazdı
Aynı zamanda kominist rejime eleştirel yaklaşan bu oyun Büyük Budapeşte tiyatrosunda art arda üç sezon oynandı Küpün uluslararası ünü ve ihracattaki başarısı en sonunda kominizmden kapitalizme geçen Macar ekonomisinin 19811985 yılları arasında değişimine ve libarelleşmesine katkıda bulunan etkenlerdendi
Almanya Düsseldosrfta frasu schmidtin 1981 yılında açtığı boşanma davasındaki gerekçeleri arasında eşi Gundarın Küp yüzünden kendisiyle hiç ilgilenmemesi ve küple uğraşmaktan yorgun düşüp kendisine hiç zaman ayırmaması da vardı
Çok zeki olacaksınız ya da çok şanslı Şansınız 43 kentrilyonda bir Zeka Küpü olarak da bilinen Rubik Küpünden sizinde evinizde varsa bir tane alın elinize başlayın denemeye, bakarsınız yeni bir dünya rekoru çıkar sizden

Kaynakça:
Bütün Dünya Mayıs 2006 Dergisi