Eski Ekran Koruyucularının Bilmediğiniz Asıl İşlevi

İnternetin olmadığı periyotlara birlikte geri gidelim. Oyunlarımızı CD satan bilgisayarcılardan 2 ve 3 lira üzere fiyatlara alıyoruz, Windows müzik oynatıcısında indirdiğimiz müzikleri dinliyoruz ve bu sırada oynatıcıdaki farklı canlı imgelere takılıp gidiyoruz. İnternetsiz pek bir şey yapamıyorken de sıkılıp ekran koruyucularını keşfediyoruz.

Aslında birden fazla kişi bunların vazifesinin yalnızca ekranı kapatmak olduğunu düşünüyordu ama durum, sanıldığından epey farklı. Ekranda dönüp duran bu manzaraların asıl maksadı, direkt bilgisayarınızın sağlığıyle ilgiliydi. Gelin, ayrıntılara birlikte bakalım.

Ekran koruyucularına muhtaçlık duyduğumuz devirde tüplü televizyona benzeyen monitörlerimiz vardı:





CRT (Katot Işınlı Tüp) ismiyle bilinen koni biçimindeki bu monitörlerde muhakkak bir mühlet birebir manzara açık kaldığında ‘yanma’ olarak isimlendirilen durum ortaya çıkıyordu. Periyodun teknolojisi sebebiyle karşılaşılan bu durumun önüne geçmek için de en kolay tahlil iddia edebileceğiniz üzere ekranı ya kapatmak ya da üzerinde daima farklı görüntüler açmaktı.

Fakat tıpkı imaj açılmasa bile daima farklı imajların ekranda olması da ömrünü kısaltıyor yahut ekran kalitesini vakitle düşürüyordu:





Yani en uygun tahlil kısa müddetliğine bilgisayar başından kalktığınızda ekranı kapatmaktı. Lakin bu da bilgisayar boşa çalışıyormuş üzere bir izlenim oluşturduğu için başkalarının bilgisayarı kapatması üzere meseleleri beraberinde getiriyordu. Kolayca aşılabilen bu sorun maalesef kapanma riskini büsbütün ortadan kaldırmadığı için farklı bir alternatif gerekti.

Çünkü bu yalnızca bilgisayarlar değil, yaygın formda kullanılan televizyonlar için de tüm dünyada geçerli bir problemdi. Yüzlerce dolar ve periyodun parasıyla yüzlerce TL eden bu aygıtlar da değerli olduğundan kelam konusu alternatifin süratli bulunması da değerliydi.

Başta Atari’nin ekranı daima hareket hâlinde tutması dikkat çekti:


Günümüzde hâlâ kimi ebeveynlerin, oyun konsollarının televizyonu bozacağını düşündüğünü göz önünde bulundurursak o devirlerde bunun daha çok ciddiye alınan bir sorun olduğunu düşünmek sıkıntı değil. Bahsettiğimiz yanma sorunu konsola değil, televizyona bağlı olsa da Atari bunun için bir tedbir almış ve 2600 modelinin kimi oyunlarında ekranı hareket hâlinde tutmuştu.

Atari 2600, 1977’de çıktı. 1980’lerde ise bu probleme el atmak üzere ortaya atılan ekran koruyucularının yükselişini gördük:

• After Dark

Başta ekran koruyucuları belli bir müddetin akabinde (genelde 2-3 dakika) ekranı siyahla kapatıyordu. Bu alanda bilinen birinci örnek bir bilgisayar programcısı olan John Socha tarafından geliştirilen SCRNSAVE’di. Bunu takip eden öteki geliştiriciler ise daha eğlenceli ve göze beğenilen gelen ekran koruyucuları tasarladı. Bunların en çok bilineni ise bir koleksiyon olarak gösterebileceğimiz After Dark oldu.

1990’lardan bu yana ferdî bilgisayar kullanımı yaygınlaştıkça bu bilgisayarlar için üretilen ekran koruyucusu sayısı da arttı. Bu bağlamda 3 boyutlu labirent üzere efsanevi olanlarla karşılaştık. Pekala artık ne durumdalar?





Ekran koruyucuları, günümüzde CRT monitör kullanmadığımız için pek de gerekli değil. Plazma olan aygıtlarda aslında hâlâ yanma sorunu görülse de bu süreksiz oluyor. Tersine, CRT monitörlerdeki yanmalar kalıcı olduğu için ekran koruyucuları epey kritik bir vazife üstleniyordu diyebiliriz.

Hiç mi makus yanı yoktu bunların?





O vakitlerde 128 MB depolama fazla görünüyordu ve öteki donanımlar da bu oranda gelişmişti. Bu bağlamda ekran kollayıcı devreye girer girmez büyük oranda RAM ve işlemci kullanıyorlardı. Kısaca o periyottaki bir bilgisayar kullanıcısı için en mantıklı şey, bilgisayarı kullanmadığı vakitlerde ekranı kapatmaktı.

Günümüzde kullanılıyorlar mı?

Bazı kullanıcıların hâlâ bunları kullandığını görebilirsiniz ancak buradaki asıl gaye monitörde çıkacak bir izi engellemek değil. Daha çok güvenlik gayesiyle kullanıcılar günümüzde ekran koruyucularını tercih ediyor. Bilgisayarlarının başından kalktıklarında ekran hami devreye giriyor, döndüklerinde ise bilgisayarı kullanmaya devam etmek için şifrelerini girmeleri isteniyor.

Bu da son olarak bizden bir bonus:





Düşüncelerinizi yorum kısmında paylaşabilirsiniz.

Kaynaklar: Make Use Of, Easy Tech Junkie, The Silicon Undergroud, The Silicon Underground (2), Eye on Design, Bilgi Ustam