Eski Türk Kültüründe Giyim, Kuşam Nasıldı ?

Türk Giyim Kültürü
Türk Kültüründe Üst Baş
Geleneksel Gİyİm KuŞam

Eski Türk Kültüründe Giyim, Kuşam hakkında data?

Bozkır Türkleri giyim eşyalarını koyun, kuzu, sığır, tilki ve av hayvanlarının derisi ile koyun, keçi, deve yününden yaparlardı Eski Türkler hem kumaş dokurlar, giyecekleri için de kendir yetiştirirlerdi Yün kumaş ve bezden iç çamaşırı yapar, ürettikleri yün bez ve keçeleri ilk önce Çin elde etmek üzere değişik ülkelere ihraç ederlerdi MÖ 1
yüzyıldan kalma bir Asya Büyük Hun hükümdar ailesine ait NoyunUla kurganında, 20 çeşitlilik ipekli bez ile birlikte üzerine bir Hun Türkü'nün portresi bitmiş olan yün bez ve süslü keçeler bulunmuştur
Bilindiği üzere yeryüzünde atı birincil evcilleştiren ve atı binek hayvanı olarak kullanan birincil kavim, Türkler'dir Yeryüzünün ilk atlı milleti olan Türkler, pantolon ve ceketi ilk kullanan kavim de olmuşlardır Çünkü pantolon ve ceket süvari giysisidir ve bir süvarinin içinde en dar edeceği giyecekler pantolon ve cekettir Dünyada pantolon ve ceket kullanımı ilk olarak Türkler'de, daha sonra da Türkler'le yakın ilişki içinde olan milletlerde görülmüştür Kazar ( Hazar) konçuyu ( prensesi) Çiçek'in Bizans sarayına gelin gittiği zaman giydiği Türk tipi imparatoriçelik giysisi, sonra Çiçekion adıyla Bizans'ta moda olmuştur Bugünkü çağdaş giysi tipinin ilk örneği olan bozkır tarzı giyimkuşam, Çin'de MÖ 4 yüzyıldan, Avrupa'da MS 5 yüzyıldan sonradan Türk usûlüne göre yapılan askerî ıslahatlar sonucu dünyaya yayılmıştır Adı geçen kavimler Türkler'le temas kurmadan önce bol ve uzun entari biçimindeki giysiler giyerlerdi Bunu, bu kavimlerin Türkler'le temasa geçmeden önceki dönemlerinden kalan yontu, kabartma ve resimlerinden kolayca anlayabiliriz
Romalılar ketenden gömlek yapıp giymesini Hun Türkleri'nden öğrenmişlerdir yüzyıldan, Bizans'ta ise MS 6

1 Elbiseler
2 Başlıklar
3 Saç örgüleri
4 Kısa çizme
5 Efsanevî arslan ve kulaklı kartal

Altaylar'daki Pazırık kurganının Büyük Hun Devleti zamanına tarihlenen katlarında buzlar aralarında korunup günümüze değin çürümeden gelen gömlekler ve başka giysiler, Türk giysilerinin garip örneklerindendir İkinci Pazırık kurganında yer alan önü kapalı bir gömlek, yeniden Hunlar'dan kalmış NoyunUla'daki gömleklere fazla benzemektedir Katanda kurganında da bu cins bir gömleğe rastlanmıştır Pazırık gömleğinin üstünde altın süsler vardır Keza üçüncü kurganda, giysilerin fiyonk şeklinde düğümlenmiş kuşakları da bulunmuştur Bu eserlerin yanında Türk kaftanlarına da rastlanmaktadır Yeniden bu kurganlarda ele geçen keçe çoraplar, taraklar ve aynalar bize o çağın yaşam tarzı hakkında bilgi vermektedir Pazırıkta bulunan cesetlerin gövdeleri döğmelerle süslemiştir Kimi cesetlerin gövdelerinin hem arkaları, hem önleri her tarafta ayağa değin döğmelenmiştir
Pazırık ve NoyunUla kurganları, yer alan eserlerin kanıtladığına kadar benzer kültürün ürünleridir Keçe çorap ve çizme, Türkler'e özgü kültür ürünleridir Hem üzerine basarak spesifize etmek gerekir ama Pazırık'ta bulunan ve mumyalandıkları için etraflıca incelenebilen iskeletler, Türkler'in birincil ataları olan Andronova İnsanları gibi beyaz ve turanid ırktandır

1 Taş babalar
2 Taş babaların ellerindeki kadehler
3 Taş babaların küpeleri
4 Taş babaların tokaları
5 Taş babaların kılıçları
6 Taş babaların başlıkları

Katanda kurganlarının Kök Türk dönemine ait katlarında ipekli ve kürklü giysiler bulunmuştur Katanda kurganında, giysilerin yanına pantolonlar da kürkle süsülüdür Yeniden Kök Türk döneminden kalma Tuyahta'da açılan kurganların birindeki ölünün giysisi üç kattır Üst kısıma giyilen kıyafet koyu kırmızı, ortadaki yeşilimsi, alttaki de altın sarısı ipekten yapılmıştır
Kurganda ele geçen kaftanın kolları uzun, kolların ağızları da dardır

İKİNCİ PAZIRIK KURGANI'NDAKİ CISIM DÖĞMELERİNDEN BİRİ
(Dağ Keçisi Figürü)

Bugün kullandığımız pantolon ve ceket sözcükleri yabancı kökenlidir Eski Türkler ceket sözcüğü yerine bertü pırtı sözcüğünü, pantolon sözcüğü yerine de üm sözcüğünü kullanırlardı Bertü pırtı sözcüğü, bugün kullandığımız Pılını pırtını topla deyiminde halen yaşamaktadır

Eski Türkler'in giyimkuşam tarzının çevrelerindeki kavimlerden bazı farkları da vardı Örneğin, başka kavimlerin kopça kullanmalarına karşılık, Türkler düğme kullanırlardı Türkler ceketlerini Çinliler'in ve Moğollar'ın tersine, sola açarlardı

Soğuk ve sıcak havalarda ayrı ayrı pelerinler kullanan Türkler, ayaklarına çizme, başlarına da börk giyerlerdi Savaş zamanlarında ise başa tolga ( miğfer) giyilir, gövdeyi ve savaş atlarını korumak için kesik denilen zırhlar kullanılırdı

AVAR SÜSLEME TOKASI
(Avrupa Avarları)

Eski Türkler küpe de kullanırlardı Bunu, Eski Türkler'den kalma yontu ve yer altı buluntularından anlıyoruz Yalnızca bir halka biçiminde olanları da vardır Yontulardan, küpelerin ucunda kıymetli bir taş olduğunu da anlıyoruz Kök Türk çağında Altay bölgesinde daha fazla halka biçimindeki küpeler vardı Kudirge kurganlarında yer alan tunç küpeler, Altay bölgesini temsilci manâlı eserlerdendir Küpeler, Bulgar Türkleri'nin geleneklerinde de çok yayılmış idi Bulgar Türkleri'nde bazan küpe olarak büyük halkalar da kullanılmıştır

İKİNCİ PAZIRIK KURGANI'NDA YER ALAN KADIN CESEDİNE AİT GÜMÜŞ KEMER TOKASINDAKİ KOÇ FİGÜRLERİ
İleri gelenler ile makam sahipleri, başlıklarının daha uzun ve abartılı olmasından tanınırlardı fakat aynı gelenek Osmanlılar'da da vardır Yontulardaki küpeler, kulağa takılan bir halka ile bu halkaya bağlanmış bir ekten oluşmaktaydı Kudirge kurganlarındaki küpeler, yontulardaki küpelere iyice benzedikleri gibi, Avar ve Macar kültürüne ait küpelerinde birincil örneklerini teşkil ederler
adeta tüm Orta Asya yontularının belinde bir kemer ile bu kemerin yanlarından sarkan birer süs uçları bulunur Kuray ve Kudirge kurganlarındaki Kök Türk buluntuları da bu kemerlerin varlığını ortaya koyar Kemerden sarkan uçların tümü benzer boyda olmazdı; değişik motiflerle süslenmiş bu uçlar öbür boyda olurdu Bu kemer biçimi Turfan'da, Uygurlar'da ve Avrupa Avarları'nda çok yayılmıştır Kemer kelimesi için Eski türkçe'de kurşak sözü kullanılıyordu

KURT BAŞLI AVAR EYER TOKASI
(Avrupa Avarları)
Buluntulardan anlaşıldığına kadar kemer kayışının üzeri maden plakalarla süslenirdi Altaylar'da, özellikle bugünkü Tuva topraklarında yer alan yontularda, bu cins kemer uçlarına fazla rastlanır
Hun, Kök Türk, Uygur, Apar ( Avar), Kazar ( Hazar), Oguz ve Bulgar Türkleri'yle ilgili belgelerden öğrenildiğine kadar Eski Türkler sakallarını çoğunlukla keserler, bıyıklarını uzatırlardı Saçları ise uzundu Uzun kesilmiş saç, Avrupa'da Hun Tıraşı olarak tanınmakta idi Kimi araştırmacılar Türkler'in saçlarını ördüklerini öne sürmüşlerse de bu yanlış bilginin nedeni Türkoloji'ni başlangıç döneminde Türk, Moğol, Çin ve Tibet geleneklerinin bütünüyle ayırt edilememesi ve birbirine karıştırılmasıdır Saç örmek Çin ve Tibet geleneğidir; ara sıra Moğollar'da da görülmüştür Kök Türk çağından kalmış yontuların büyük bir kısmı bıyıklıdır

Kök Türk çağı yontularında dört tür başlıkla karşılaşırız:

1 Börkler
2 Başın tepesinde duran küçük başlıklar
3 Üstteki bölümü çapraz bağlarla tutturulmuş başlıklar
4 Enseyi kaplayan, tepesi sivri başlıklar

1 Elbiseler
2 Keçe çizme
3 İnsan gövdesine yapılmış dövmeler
4 Taraklar
5 Küçük bir masa *