Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Yanıt: eski ve yeni ölçü birimlerinin karşılaştırılması
Eski Uzunluk Ölçüleri
Çarşı arşını
Daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir
Yapı ve mimar arşını
75,8 cm'dir Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti Diğer tarafı sadece 20 eşdeğer parçaya bölündü Kıymetli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endaze kullanılırdı (endaze 65,25 cm'dir)
Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla, arşın ölçü birimi kaldırılıp, yerine metre sistemi kabul edildi 1933'ten sonradan da arşının tüm çeşitleri ayrıntılarıyla ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi
Zirai mimari, arşın ve endaze ölçü birimlerinin tabi ve üst katları aşağıda gösterilmiştir
Endaze
1 endaze 8 rubu
1 rubu 2 kirah
ÇARŞI ARŞINI
1 çarşı arşını 8 rubu
Zirai
1 merhale 2 berid
1 berid (menzil) 4 fersah
1 fersah 3 mil
1 dingil 2500 zirai
1 kulaç 2,5 zirai
Parmak
1 parmak 12 hat
1 hat 12 nokta
Günümüz Ölçüsü Metreye Kadar Karşılaştırma
1 parmak 12 hat 0,03157 m
1 hat 12 nokta 0,00263 m
1 nokta 0,00022 m
1 kulaç 2,5 zirai 1,895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb için)
1 kara mili 2500 zirai 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)
1 fersah 3 aks 7500 zirai 5685 m
1 berid (menzil) 4 fersah 12 mil 30900 arşın 22740 m
1 merhale 2 berid 45080 m
1 çarşı arşını 8 rubu (urup) 0,680 m (kumaş için)
1 rubu 2 kirah 0,085 m
1 kirah 0,0425 m
1 endaze 8 rubu (urup) 0,650 m
(gelişen ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)
Eski Tartı Ölçüleri
Siklet ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup 0 derecede bir desimetreküp suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Tartma Birliğinden Türkiye'ye bir misal verilmiştir1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 192829 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen ihmalkârlık ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir
Okka
1 tonilato 4 çeki
1 çeki 4 kantar
1 kantar 44 okka(kıyye)
1 batman 6 okka(kıyye)
1 okka(kıyye) 400 dirhem
Dirhem
Osmanlı Döneminde kullanılan 1 dirhem
1 dirhem 4 dönük
1 dönük 4 kırat
1 kırat 4 bakray
1 bakray 4 fitil
1 fitil 2 nekir
1 nekir 2 kıtmir
1 kıtmir 2 zerre
Günümüz Ölçüsü Kilograma Göre Mukayese
1 okka (kıyye) 400 dirhem 1282,945 gr (1280 gr)
1 batman 6 kıyye 7,544 kg
1 kantar 44 kıyye 100 ludre 56,320 kg
1 çeki 4 kantar 176 kıyye 225,798 kg
1 tonilato 1000 kg 4 çeki + 1 kantar + 37,4 okka
1 tonilato 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem
1 miskal 1,5 dirhem 4,8 gr
1 dirhem 4 dünük 3,2 gr
1 dünük 4 kırat
1 kırat 4 bakray 124 misgal
1 bakray 4 fitil
1 fitil 2 nekir
1 nekir 2 kıtmir
1 kıtmir 2 zerre
Eski Alan Ölçüleri
1 arşın (zirai) ² 0,57417 m² 4 ayak²
1 dönüm (yeni) 2500 m²
1 dönüm (büyük) 2720 m²
1 dönüm (atik) 4 evlek 1600 zirai² 918,672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare)
1 atik evlek 400 arşın² 229,668 m²
1 yeni evlek 100 m²
1 cerip 3600 zirai² 2067,012 m²
1 ayak² 144 parmak² 0,14354 m²
1 parmak² 144 hat² 0,00099751 m²
1 hat² 144 nokta² 0,000006927 m² 1 çarşı arşın² 0,46240 m²
1 urup² 0,007225 m²
1 kirah² 0,0018062 m²
1 endaze² 0,422500 m²
1 urup² 0,0066015 m²
Eski Zaman Ölçüleri
Alaturka Saat
Hicri Takvim
Cumhuriyetten önce, yurdumuzda kullanılan ölçüler uygar ülkelerin kullandığı ölçülerden farklıydı Metre yerine, arşın denilen bir uzunluk aleti kullanıyordu ve keza alaturka saat kullanıyordu Bu saate göre 6'da öğle 12'de akşam oluyordu
Dünya ülkelerinin çoğu miladi yıllık kullanırken, biz hicri takvim kullanıyorduk Bu yüzden takvim birliği sağlanamıyordu Tartma ölçüsü olarak okka, batman, dirhem denilen ölçü birimi kullanıyordu Tüm bunlar dünyaya but uydurmamızı engelliyordu TBMM hazırladığı bir kanunla eski ölçü birimleri değiştirirdi Bugün kullandığımız metre, kilogram, takvim, saat gibi ölçü araçları kabul edildi
Eski Istikrarsız Ölçüleri
Su kaynağının debisinin ölçülmesinde bölüm olarak lülekullanılmıştır 1 lüle hemen hemen 26 mm çapında bir borudur ve dakikada 36 litre su akıtır Günlük takriben 52 m3 su olarak kabul edilir Büyük Kasaba içinde bulunan su taksim istasyonlarında bulunan dağılma sandıklarında kullanılan boruların günlük debisi ise yayılma yapılan bölgenin ihtiyacına tarafından ayarlanmıştır ve aşağıdaki gibidir
1 Hilal 0,5625 ltDak (Günde0,81 m3)
1 Çuvaldız 1,125 ltDak (Günde1,62 m3)
1 Masura 4,5 ltDak (Günde6,48 m3)
1 Kamış 9 ltDak (Günde12,96 m3)
1 Lüle 36 ltDak (Günde 51,84 m3 ~ 52 m3) *
Eski Uzunluk Ölçüleri
Çarşı arşını
Daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir
Yapı ve mimar arşını
75,8 cm'dir Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti Diğer tarafı sadece 20 eşdeğer parçaya bölündü Kıymetli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endaze kullanılırdı (endaze 65,25 cm'dir)
Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla, arşın ölçü birimi kaldırılıp, yerine metre sistemi kabul edildi 1933'ten sonradan da arşının tüm çeşitleri ayrıntılarıyla ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi
Zirai mimari, arşın ve endaze ölçü birimlerinin tabi ve üst katları aşağıda gösterilmiştir
Endaze
1 endaze 8 rubu
1 rubu 2 kirah
ÇARŞI ARŞINI
1 çarşı arşını 8 rubu
Zirai
1 merhale 2 berid
1 berid (menzil) 4 fersah
1 fersah 3 mil
1 dingil 2500 zirai
1 kulaç 2,5 zirai
Parmak
1 parmak 12 hat
1 hat 12 nokta
Günümüz Ölçüsü Metreye Kadar Karşılaştırma
1 parmak 12 hat 0,03157 m
1 hat 12 nokta 0,00263 m
1 nokta 0,00022 m
1 kulaç 2,5 zirai 1,895 m (ip boyu, su derinliği, kuyu derinliği vb için)
1 kara mili 2500 zirai 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)
1 fersah 3 aks 7500 zirai 5685 m
1 berid (menzil) 4 fersah 12 mil 30900 arşın 22740 m
1 merhale 2 berid 45080 m
1 çarşı arşını 8 rubu (urup) 0,680 m (kumaş için)
1 rubu 2 kirah 0,085 m
1 kirah 0,0425 m
1 endaze 8 rubu (urup) 0,650 m
(gelişen ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)
Eski Tartı Ölçüleri
Siklet ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup 0 derecede bir desimetreküp suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Tartma Birliğinden Türkiye'ye bir misal verilmiştir1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 192829 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen ihmalkârlık ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir
Okka
1 tonilato 4 çeki
1 çeki 4 kantar
1 kantar 44 okka(kıyye)
1 batman 6 okka(kıyye)
1 okka(kıyye) 400 dirhem
Dirhem
Osmanlı Döneminde kullanılan 1 dirhem
1 dirhem 4 dönük
1 dönük 4 kırat
1 kırat 4 bakray
1 bakray 4 fitil
1 fitil 2 nekir
1 nekir 2 kıtmir
1 kıtmir 2 zerre
Günümüz Ölçüsü Kilograma Göre Mukayese
1 okka (kıyye) 400 dirhem 1282,945 gr (1280 gr)
1 batman 6 kıyye 7,544 kg
1 kantar 44 kıyye 100 ludre 56,320 kg
1 çeki 4 kantar 176 kıyye 225,798 kg
1 tonilato 1000 kg 4 çeki + 1 kantar + 37,4 okka
1 tonilato 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem
1 miskal 1,5 dirhem 4,8 gr
1 dirhem 4 dünük 3,2 gr
1 dünük 4 kırat
1 kırat 4 bakray 124 misgal
1 bakray 4 fitil
1 fitil 2 nekir
1 nekir 2 kıtmir
1 kıtmir 2 zerre
Eski Alan Ölçüleri
1 arşın (zirai) ² 0,57417 m² 4 ayak²
1 dönüm (yeni) 2500 m²
1 dönüm (büyük) 2720 m²
1 dönüm (atik) 4 evlek 1600 zirai² 918,672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare)
1 atik evlek 400 arşın² 229,668 m²
1 yeni evlek 100 m²
1 cerip 3600 zirai² 2067,012 m²
1 ayak² 144 parmak² 0,14354 m²
1 parmak² 144 hat² 0,00099751 m²
1 hat² 144 nokta² 0,000006927 m² 1 çarşı arşın² 0,46240 m²
1 urup² 0,007225 m²
1 kirah² 0,0018062 m²
1 endaze² 0,422500 m²
1 urup² 0,0066015 m²
Eski Zaman Ölçüleri
Alaturka Saat
Hicri Takvim
Cumhuriyetten önce, yurdumuzda kullanılan ölçüler uygar ülkelerin kullandığı ölçülerden farklıydı Metre yerine, arşın denilen bir uzunluk aleti kullanıyordu ve keza alaturka saat kullanıyordu Bu saate göre 6'da öğle 12'de akşam oluyordu
Dünya ülkelerinin çoğu miladi yıllık kullanırken, biz hicri takvim kullanıyorduk Bu yüzden takvim birliği sağlanamıyordu Tartma ölçüsü olarak okka, batman, dirhem denilen ölçü birimi kullanıyordu Tüm bunlar dünyaya but uydurmamızı engelliyordu TBMM hazırladığı bir kanunla eski ölçü birimleri değiştirirdi Bugün kullandığımız metre, kilogram, takvim, saat gibi ölçü araçları kabul edildi
Eski Istikrarsız Ölçüleri
Su kaynağının debisinin ölçülmesinde bölüm olarak lülekullanılmıştır 1 lüle hemen hemen 26 mm çapında bir borudur ve dakikada 36 litre su akıtır Günlük takriben 52 m3 su olarak kabul edilir Büyük Kasaba içinde bulunan su taksim istasyonlarında bulunan dağılma sandıklarında kullanılan boruların günlük debisi ise yayılma yapılan bölgenin ihtiyacına tarafından ayarlanmıştır ve aşağıdaki gibidir
1 Hilal 0,5625 ltDak (Günde0,81 m3)
1 Çuvaldız 1,125 ltDak (Günde1,62 m3)
1 Masura 4,5 ltDak (Günde6,48 m3)
1 Kamış 9 ltDak (Günde12,96 m3)
1 Lüle 36 ltDak (Günde 51,84 m3 ~ 52 m3) *
