Evlenmeden önce görüşmenin ölçüsü nedir?

Sünnette bu hususta iki yol görüyoruz Birisi, kişinin güvendiği bir kadını evlenmek istediği bir kıza bakması için göndermesidir Enes bin Mâlik ’in bu konuda şöyle bir rivayeti vardır:

“Resulullah (asm) Ümmü Süleym ’i bakması için bir kadına göndermiş, ‘etap üstlerine bak, ağzını kokla ’ buyurmuşlardır Bu isteklerden maksat, bacaklarının sürükleyici olup olmaması, diğeri de ağız kokusunun olup olmadığıdır1

Bu mesele iki taraflıdır, yani benzer husus bayan için laf konusudur Evlenecek kız da, evlenme niyetinde olduğu erkeğe birisini göndererek, aradığı özellikler neyse onu öğrenebilir

Evlenecek tarafların birbirini araştırmasının sünnetteki öteki bir şekli de doğrudan birbirlerini görmeleridir Bunda erkek evleneceği kızın yüz ve beden güzelliğini öğrenir Burada fakat yüzüne, ellerine ve uzunlamasına bakabilir Yüz güzelliğe, eller zerafete ve hayra kötüye işaret eder Tepe da uzunluk ve kısalığı hakkında kanaat verir

Bu meselede Peygamberimizin şahsen verdiği ruhsat vardır

Ebû Humeyd ’in rivayetine kadar Peygamber Efendimiz (asm) şöyle buyurmuşlardır:

“Sizden biriniz bir kadınla evlenmek istediğinde ona bakmasında bir sakınca yoktur Ancak evlenme niyetiyle bakması caizdir Bunu baktığı kadın bilmese de hüküm değişmeyen2

Hattâ bu hususu Sevgili Peygamberimizin (asm) özendirme ettiğini de görüyoruz Şöyle ki:

Muğîre bin Şûbe bir kadınla evlenmek istiyordu Peygamberimiz (asm), ona, “Git, onu gör Zira bakmak, aranızda âhenk olması bakımından daha iyidir3

Bir diğer hadisi şerifte de Peygamberimizin nasıl yol gösterdiğini öğreniyoruz:

“Sizden biriniz bir kadınla evlenmek istediği vakit onunla evlenmesini teşvik edici özelliklerine bakabilirse baksın4

Bu hadisi şerifler bakmanın lüzumunu, faydasını ve hikmetlerini anlatıyor Bakma ve röportaj esnasında bir takım sınırlamalar da vardır Birincisi röportaj yeri ile alakalıdır Bu meseleye şu hadisi şerif ışık tutuyor:

“Sizden kim Allah ’a ve âhiret gününe inanıyorsa, yanına mahremi olmayan bir kadınla başbaşa kalmasın Zira bunu yaparsa üçüncüleri iblis olacaktır5

Bunun için evlenmek düşüncesiyle görüşecek olan tarafların yanına mutlaka üçüncü bir kişi hazır olmalıdır Aksi halde “halvet olarak anlatım tarzı edilen “başbaşa yalnız kalma laf konusu olur ki, bu caiz değildir Bu görüşmenin içine hitabe, sohbet etme, tarafların birbirlerinden talep ve isteklerini dile getirmeleri de mümkündür Çünkü gerek konuşmadaki tutukluk veya kekemelik, gerekse ses tonu; tarafların akıl ve kültür seviyeleri daha çok konuşunca açığa çıkar

Bu görüşme ve konuşmalardan bir müddet sonra tarafların birbirleri hakkındaki kanaat ve intibaları muhakkak olur Fazla geçmeden kararlarını bildirirler Dinî müsaade bir defalık mülâkat için vardır Üçbeş kere röportaj keza ciddiyetten uzaktır, keza de kurulacak ailenin sağlığı açısından bir faydası yoktur

Bu meseleye Şâfiî mezhebinin bakışı aile müessesesinin vakar ve ciddiyetini göstermesi bakımından dikkat çekicidir Evlenmek isteyen kişinin, talip olmadan önce kıza bakması gerekir Bundan kızın ve ailesinin haberinin olmaması lâzımdır Bu şekilde davranmak kızın ve ailesinin şerefi açısından daha münasiptir Eğer kızı beğenirse talip olur, böylece kız da, ailesi de incinmemiş olur Akılcı ve tecrübeye şayan olan görünüm de budur Kızın izni olsun olmasın, bakmanın caiz olduğunu belirten hadisi şerifler de bu görüşü teyid etmektedir6

Nikâha dek bundan sonraki görüşmelerde, herhangi yabancı bir kadına bakmada olduğu gibi, şehevî bir duygu taşımamak kaydıyla bakmakta bir mahzurun olmadığı açıktır *