Evli kadınların aile yılmazlığı ile psikolojik doğum sıraları arasında ilişkilerin incelenmesi

Edanur BOZDEMİR, Mehmet KANDEMİR2 Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık ABD, Yüksek Lisans Öğrencisi, Kırıkkale / Türkiye 2 Kırıkkale Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Kırıkkale / Türkiye Öz: Bu araştırmanın amacı, evli kadınların aile yılmazlık düzeyleri ile psikolojik doğum sırası arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Psikolojik doğum sırası, bireyin yetişkin hayatındaki ilişkilerinin belirleyicisidir. Evlilik ilişkisi ile kurulan aile toplumun temel yapı taşı olarak değerlendirilmekte ve içinde bulunduğumuz süreci sağlıklı atlatabilmek için yılmaz ailelerin varlığı önem taşımaktadır. Alan yazında psikolojik doğum sırası ve aile kavramlarının ayrı ayrı çalışıldığı gözlenmekle birlikte, yapılan taramalarda özellikle evli bireylerde, bu değişkenlerin ilişkisinin incelenmediği görülmüştür. Bu araştırmanın ilgili alana katkı sunacağı düşünülmektedir. İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı araştırma, 495 evli kadın üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada veri toplama araçları, Campbell, Stewart ve White (1991) tarafından geliştirilen, Kalkan (2005) tarafından Türkçe’ye uyarlanan White-Campbell Psikolojik Doğum Sırası Envanteri ve Bayraklı ve Kaner (2010) tarafından geliştirilen Aile Yılmazlık Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizinde Pearson Momentler Çarpımı Korelasyonu, Hiyerarşik Regresyon Analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; kadınların büyük çocuk olmaları, öz yetkinlik aile yılmazlığını anlamlı ve pozitif yönde (β = .11, t= 2.40, p .05), aynı şekilde kadınların tek çocuk olmaları, öz yetkinlik aile yılmazlık boyutunun yordayıcı olmadığı (β = -.01, t= -.20, p>.05) belirlenmiştir. Tablo 2’ye göre, aile yılmazlığının kontrol boyutunun .04’ünü psikolojik doğum sırası değişkenlerinin açıklandığı görülmüştür. Aynı zamanda, psikolojik doğum sırasının aile yılmazlığı kontrol boyutunun yor- TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR 395 dayıcı etkisinin incelendiği model bir bütün olarak anlamlı bulunmuştur (F=4.15, p .05) belirlenmiştir. Araştırmada, kadınların tek çocuk olmaları, kontrol aile yılmazlığını anlamlı bir şekilde yordamadığı (β = -.09, t= -.1.64, p>.05) bulunmuştur. SONUÇ Araştırma sonuçları incelendiğinde, aile yılmazlığının öz yetkinlik alt boyutunun, Büyük Çocuk Psikolojik Doğum Sırası ile arasında pozitif yönde anlamlı ilişkinin olduğu görülmektedir. Öz yetkinlik bireylerin yaşamını etkili şekilde sürdürebilmesi için gerekli olan başarılı, saygılı, güvenilir olma, zamanı etkili değerlendirebilme ve kendini değerli algılama gibi özelliklerini kapsar. Daha önceki bulgularla uyumlu olarak, insanlar büyük çocukların, “duyarlı, sorumluluk sahibi, düşünceli, uyumlu, öz eleştiriye açık, organize, başarı odaklı, bağımsız, güçlü ve etkili” olduğunu bildirmişlerdir (Herrera, Nicholas, Zajonc, R.B, Wieczorkowska, ve Grazyna, 2003; Ashby, Kenny, ve LoCicero, 2003; Campbell, Stewart ve White, 1991). Bu kişilik özellikleri öz yetkinlik boyutunu destekler niteliktedir. Ortanca Çocuk Psikolojik Doğum Sırası ile arasında negatif yönde anlamlı ilişkinin olduğu görülmektedir. Geçtan’a (1998) göre diğer kardeşleri kadar yetenekli olmadığı inancına sahip olan ortanca çocukların kendi yeterliliklerine ilişkin algılayışı kötümserdir. Kalkan ve Epli-Koç (2006) tarafından yapılan bir çalışmada ortanca çocukların, kendilerini özgüvensiz, güçsüz ve çaresiz hissettiklerini, karşı boyun eğici olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırmanın diğer bulgusu aile yılmazlığının kontrol alt boyutunun, Büyük Çocuk Psikolojik Doğum Sırası ile arasında pozitif yönde anlamlı ilişkinin olduğu görülmektedir. Bu boyut, bireyin yaşamını kontrol edebilmesini ifade etmektedir. Ashby ve arkadaşları (2003) yaptıkları araştırmada, büyük çocukların diğer kardeşlere göre daha sorumluluk sahibi, işbirliği eğilimli, daha kontrollü, düzenli, mücadeleci, kurallara uygun, daha baskın, yönlendirici, başarı odaklı kişiler olduğunu belirtmektedir. Adler (1924) en büyük çocukların genellikle diğer kardeşlerin bakımından rol aldığını, küçük kardeşlerinin davranışlarını kontrol etmeye çalıştıklarını belirtmektedir. Aile yılmazlığı aile danışmanlığında yeni ve özgün bir kavramdır. İleride yapılacak çalışmalarda, örneklem genişletilip, cinsiyet değişkeni olmaksızın katılımcılar çalışmaya dahil olması sağlanabilir. Psikolojik doğum sırası ve aile yılmazlığı arasındaki ilişkiler incelenirken, gerçek doğum sırası, çocukluk örselenme yaşantıları, stresle başa çıkma gibi değişkenlerle de yapılacak çalışmalar, aralarındaki ilişkinin daha iyi yorumlanması katkı sağlayabilir. KAYNAKÇA Adler, A.(1924). The Practice and Theory of Individual Psychology. London: Harcourt, Brace, ve Company. Adler, A. (1927). Understanding Human Nature. New York: Greenberg Adler, A. (1985). Yaşamın Anlam ve Amacı (Çev. K. Şipal). Ankara: Say. Ansbacher,H.L., Ansbacher, R.R. (1956). The Individual Psychology of Alfred Adler. Newyork:HarperRow. TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR 396 Ashby, J. S., LoCicero, K. A., ve Kenny, M. C. (2003). Perfectionism to Psychological Birth Order. The Journal of Individual Psychology, 59(1), 10 42. Campbell, L.,White, J., Stewart, A. (1991). The Relationship of Psychological Birth Order to Actual Birth Order. Individual Psychology. 47, 380–391. Cohen, L., Manion, L., Morrison, K. (2005). Research Methods in Education (5thed.). London, New York: Routledge Falmer. Corey, G. (2008). Psikolojik Danışma Kuram ve Uygulamaları. (Çev.T. Ergene). Ankara: Mentis. Çokluk, Ö. S., Şekercioğlu, G., ve Büyüköztürk, S. (2012). Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli İstatistik: SPSS ve LISREL Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. Forer., Lucille K. (1976). The Birth Order Factor. New York: David Mckay. Geçtan, E. (1998). Psikanaliz ve Sonrası. İstanbul: Remzi Kitapevi. Gfroerer, K. P., Gfroerer, C. A., Curlette, W. L., White, J., Kern, R. M. (2003). Psychological Birth Order and the BASIS-A İnventory. Journal of Individual Psychology, 59(1), 31-41. Greeff, A. P., Vansteenwengen,M., Ide, M. (2006). Resiliency in families with a member with a psychological disorder. The American Journal of Family Therapy, 34, 285-300. Herrera., Nicholas, C., Zajonc., R.B., Wieczorkowska., Grazyna., Cichomski., Bogdan. (2003). Beliefs About Birth Rank and Their Reflection in Reality. Journal of Personality and Social Psychology, 85(1), 142-150. Kalkan, M. (2005). White-Campbell Psikolojik Doğum Sırası Envanterinin Geçerlik ve Güvenirliği. 3P Dergisi, 13(3), 169- 174. Kalkan, M. (2008). Do Psychological Birth Order Position Spredict Future Time Orientation in Romantic Relation Ships? Interpersonal, 2(1), 89-101. Kalkan, M., Koç, H. E. (2008). Psikolojik Doğum Sırası Bireylerin Stresle Başa Çıkma stratejilerinin Yordayıcısı Mıdır? Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30), 45-59. Kaner, S., Bayraklı, H. (2010). Aile Yılmazlık Ölçeği: Geliştirilmesi, Geçerliği ve Güvenirliği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 11(2), 47-62. Kaner, S., Bayraklı, H., Güzeller C. O. (2011). Anne-Babaların Yılmazlık Algılarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 12(2), 63-78. Manaster, G.J. (1977). Birth Order: an Overview, Journal of Individual Psychology, 33(1), 3-8. McCubbin, M. A., McCubbin, H. I. (1993). Familiescopingwithillness: Theresiliency Model of Familystress, Adjustment, Andadaptation. In C. B. Danielson, B. Hamel-Bissell, P). Patterson, J. (2002). Integrating Family Resilience and Family Stress Theory. Journal of Marriage and Family, 64(2), 349-360. Shulman, B.H., Mosak, H.H. (1977). Birth Order and Ordinal Position: Two Adlerian views. Journal of Individual Psychology, 33(1), 114-121. TAM METİN SÖZEL SUNUMLAR 397 Stewart, A. E. (2004). Can Knowledge of Client Birth Order Bias Clinical Judgment?. Journal of Counselingve Development, 82(2), 167-176. Sulloway, F. J. (1996). Born to Rebel. New York: Pantheon Books. Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (6th ed.), Boston: Allyn and Bacon. Toman, W. (1959). Family Constellation as a Basic Personality Determinant. Journal of İndividual Psychology, 15,199-211.