Evliya Çelebi Kimdir? Hayatı ve Eserleri Nelerdir?

Osmanlı tarihinde de ayrı bir öneme sahip olan Evliya Çelebi, gezmeye duyduğu büyük merak ile en önemli eseri olan Seyahatname’yi ortaya koymuştur.

İnsanlık tarihine yön veren kişilerden biri olan Evliya Çelebi, senelerce at üzerinde seyâhat etmiş olması, Evliya Çelebi’nin dinç ve sağlıklı bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir.

Evliya Çelebi Kimdir?​

Aslen Kütahyalı olan Evliya Çelebi, İstanbul ile Kütahya arasında sık sık gidiş geliş yapmıştır. Kendi döneminde çok iyi eğitim görmüş olan yazar, hem müzik hem de edebiyat ile ilgilenmiştir.

1611 yılında İstanbul Unkapanı’nda Derviş Mehmet Zilli’nin oğlu olarak dünyaya gelen Evliya Çelebi, geziye ilgisinden dolayı ömrü boyunca seyahat etmiştir.



Hoş sohbeti daima sevilen Evliya Çelebi’nin sözleri de sürekli dinlenirdi. Cesur karakteri ile dikkat çeken ve ayrıca edebiyatta gezi türünün ilk örneklerini de veren isimdir.

Evliya Çelebinin Seyahatname eserinin altıncı cildinde, aile kökünün Tarihte bilinen ilk büyük Türk mutasavvıfı unvanını taşıyan ünlü Ahmet Yesevî’ye kadar ulaştığını yazmaktadır.



Dipnot: Muhteşem Yüzyıl Kösem adlı tarihi dizide Necip Memili tarafından canlandırılmıştır.

Evliya Çelebi Hayatı​

Türk Edebiyatı’nın en önemli gezginlerinden biri olan Evliya Çelebi hayatı gezmekle geçmiş olan biridir. 1611 ile 1682 yılları arasında yaşamış olan Evliya Çelebi, Türk yazar ve Dünya Gezgini olarak yer edinmiştir.

25 Mart 1611 tarihinde İstanbul’da doğmuş olan Evliya Çelebi’nin babası Derviş Mehmet Zilli’dir. Padişahların kuyumcu başlığında bulunan Derviş Mehmet Zilli, Kanuni Sultan Süleyman’ın Zigetvar Seferine de katılmıştır.

Evliya Çelebi, iyi bir öğrenim hayatı geçirmiştir. Mahalle Mektebinde okumaya başlayan Türk yazar, Şeyhülislam Hamit Efendi Medresesi’ne giderek öğrenimine devam etmiştir. Daha sonra mezun olan ünlü gezgin, Endurun’da öğrenimini sürdürmüştür.

Bir gece, rüyasında Hz. Muhammed (SAV)’i görmesiyle büyük bir heyecana kapılır ve o günden sonra 51 yıl sürecek olan seyahatlerine başlar.

İstanbul ile başladığı gezilerine Dünya’nın farklı bölgelerinde de devam etmiştir. Seyahatlerinin büyük bir kısmını görevli olarak sürdürmüştür.

Gitmiş olduğu bütün ülkelerde detaylı bir şekilde incelemeler yapan Evliya Çelebi eserleri bu dönemlerdeki anılarından oluşturmuştur.



Her gittiği yerdeki inceleme sonuçlarını not defterine yazan Evliya Çelebi’nin gitmiş olduğu yerler şunlardır:

Suriye, Kırım, İran, Gürcistan, Azerbaycan, Avusturya, Arnavutluk, Filistin, Selanik, Hollanda, Almanya ve Macaristan’dır. Bu gezileri esnasında birçok kez ölüm ile karşı karşıya kalan ünlü yazar, her defasında kurtulmuştur.

Yolculuklarının genelini yalnız olarak yapan ünlü yazar, bazen de Devletin ileri gelenleri ile seyahatler gerçekleştirmiştir. 1635 yılında 24 yaşında iken gezmeye başlayan Evliya Çelebi, uzun süre seyahatlerine devam etmiştir.

Savaşlarda ulaklık görevi yapan ünlü gezgin, sarayda da görev almış, hafızlık ve musiki alanları ile ilgilenmiştir.

Sakin ve eğlenceli bir üslubu bulunan Evliya Çelebi’nin yazdıkları kadar yaşadıkları da dilden dile dolaşmıştır. Gezdiği bütün yerlerde hikâyelerini hoş ve yumuşak bir dille anlatan yazar, gittiği her yerde çok sevilen biri olmuştur.

Evliya Çelebi’nin ne zaman öldüğü ve mezarının nerede olduğu bilinmemektedir.

Rivayetlere göre bazı araştırmacılar 71 yaşlarında, 1682 yıllarına doğru İstanbul’da öldüğünü; başka araştırmacı göre ise 1682’de Mısır’dan dönerken yolda öldüğü bilinmektedir.

Evliya Çelebi’nin Eserleri​

Pek çok şiiri bulunan Evliya Çelebi’nin bu şiirleri bir araya getirilerek bir kitap oluşturulamamıştır. Bilinen tek eseri sadece Seyahatname olan Evliya Çelebi’nin bu eserini 17. yüzyılda kaleme almıştır. Bu eser toplamda 10 ciltten oluşmaktadır.

Abartılı ve fantastik bir dil kullanan ve eserini yaşanan gerçek olaylardan oluşturduğu için çok beğenilmiştir. Seyahatname eserinde bütün gezip gördüğü yerleri kendi tarzı ile anlatmaktadır.

Eser bu yönden Türk Kültür tarihi ve gezisi açısından önemli bir yere sahiptir. 42 yıl boyunca yaptığı seyahatleri 10 cilt olan Seyahatname eserinde ele almıştır.

Evliya Çelebi Seyahatnamesi​

Evliya Çelebi Seyahatnamesi ile ünlüdür. Sayısız ülke gezen ünlü seyyah, 17. yüzyılda yazmış olduğu ve 10 ciltten oluşan eserini gezi kitabı olarak hayata geçirmiştir.



Evliya Çelebi elli yıl gibi bir süre ile Avrupa, Batı Asya ve Mısır topraklarını gezmiş ve tecrübelerini kendi üslubu ile Seyahatname adlı eserine yansıtmıştır.

• 1. Cilt 1630 – İstanbul ve çevresi
• 2. Cilt 1640 – Anadolu, Kafkaslar, Girit ve Azerbaycan
• 3. Cilt 1640 – Suriye, Filistin, Ermenistan ve Rumeli
• 4. Cilt 1655 – Doğu Anadolu Bölgesi, Irak, ve İran
• 5. Cilt 1656 – Rusya ve Balkanlar
• 6. Cilt 1663 – Macaristan’da askeri seferler
• 7. Cilt 1664 – Avusturya, Kırım, ve ikinci kez Kafkaslar
• 8. Cilt 1670 – Yunanistan ve ikinci kez Kırım ve ikinci kez Rumeli
• 9. Cilt 1671 – Hac için Hicaz, Mekke ve Medine
• 10. Cilt 1672 – Mısır ve Sudan