Evrene Dair Her Şeyi Bilmemizin Mümkün Olmamasının Sebebi

İnsanlığın en büyük maksatlarından bir tanesi bilmek. Çeşidimiz tarihi boyunca bir şeylere bakıp onların hedeflerini çözmeyi amaçladı, daima olarak açıklanamaz görülen vakaları ve olguları açıklayacak formüller geliştirdi. Haber açlığı mealinde bakarsak, ulaşabileceğiniz en üst nokta bütün parçacıkların ve bütün gücün, cihanın birinci yaratıldığı andan bu yana olan hareketini bilmektir.

Bunu gerçekleştirmek ise ne yazık ki mümkün değil. Ne kadar gelişmiş cihazlarımız olursa olsun gözlemlenebilir cihan kısıtlıdır. Haliyle kozmosa dair haberlerimiz de kısıtlı kalacaktır. Yani malumatın bir limiti var.

Cihan Büyük Patlama ile başladıktan sonra geçen milyar yıllar içerisinde genişledi. Büyük patlamadan bu yana geçen vade malûm, ışık suratı ve kozmosun ne kadar büküldüğü biliniyor. Haliyle ne yaparsak yapalım malûm bir sahanın dışını göremiyoruz. Patlamada biz bir tarafa gitmiş olsak da kozmosta öteki cephelere de genişleme oldu.


Kozmik ölçekte baktığımızda kendi etrafımızın epey farkındayız. Galaksimizde kaç yıldız olduğunu (400 milyar), görülebilir cihanda kaç tane galaksi olduğunu (2 trilyon) söyleyebiliyoruz. Galaksi kümelerini, sistemleri tanımlayabiliyoruz. Kozmosun ilerleyişi ve gelişimi hakkında fikir sahibiyiz.

Kainatı umumi görelilik ve Büyük Patlama üzerinden anlayabiliyoruz. Yaptığımız çalışmalar, bize enteresan bakış açıları sunuyor. Örneğin cihanın yaşını 13 milyar yıl olarak biliyoruz gelgelelim gözlemleyebildiğimiz cisimlerle aramızdaki mesafe 40 milyar ışık yılına çıkabiliyor. Bunun nedeni cihanın de genişlemesi.

Bu durumda cihan yalnızca genişlemiyor, birebir devirde da soğuyor olabilir. Işık dalgalarının uzunluğu uzadıkça kuvveti düşer. Kozmosun uzak uçlarında sadece hafif materyaller olması lazım. Yaptığımız çalışmalar bu varsayımlarımızı doğrulayan nitelikte oldu.


Öte yandan cevaplanması gereken sorular, daha akıllıcası çözülmesi gereken bulmacalar var.

1- Cihan ya sonsuz bir boşluğa dönüşmeli ya da kendi içine çöküp çabucak kaybolmalıydı. Bunun olmaması için birinci patlama nispeti ve birinci güç yoğunluğu harika formda istikrarlı olmalıydı.

2- Cihan, farklı cihetlerde farklı sıcaklıklara sahip olmalıydı lakin bu türlü değil. Farklı bir şey her konumda sıcaklığın birebir olmasını sağlamalı.

3- Cihan, şu ana kadar hiç keşfetmediğimiz yüksek kuvvet yoğunluğuna sahip kalıntılar ile dolu olmalıydı.

Bu sorulara karşılık vermek için ortaya atılan teori ise kozmik pahalılık teorisi oldu. Daha evvelki tekillik teorisinin yanını alan bu teori, münferit bir metnin konusu olacak kadar detaylı bir teori olsa da altı temel iddiası vardı: Büyük Patlama’daki sıcaklık, Planck güç ölçeğinden çok aşağıdaydı. Yüksek süper-ufuk dalgalanmaları Büyük Patlama sonrası aykırıya dönmüştü. Doğada yoğunluk dalgalanmaları %100 adiabatik (dışarıya ısının çıkmadığı termodinamik süreç) ve %0 izokürvatif (enerjinin dönüştüğü ya da dışarı çıktığı dalgalanma) oluyor. Büyük ölçeklerde neredeyse kusursuz boyutta iç devinimli yoğunluk dalgalanmaları daha sık oluyor. Neredeyse külliyen düz bir cihanda, kuantum tesirleri 10 binde 1 yahut altında dalgalanma yaratıyor. Ve son olarak da ilkel yerçekimi dalgaları, Büyük Patlama’nın kalıntıları üzerine iz bırakıyor.


Birinci beş kestirim doğrulanırken sonuncunun doğrulanması için de çalışmalar devam ediyor lakin bu noktada başımızı adeta duvara çarparak duruyoruz. Büyük Patlama’yı anlayabilecek usul geliştirdik, velev tahminen küçük ölçekte test bile etmek mümkün olabilecek lakin gözlemlenen sonuçlara nazaran yeni iddialar yapacağız.

Burada işin içine bir soru giriyor: Kozmik Pahalılık nedir? Tamam, kozmosun nasıl başladığını anlatıyor lakin cevaplamadığı sorular var. Büyük Patlama öncesi ne vardı? Cihan tekrar pahalılık (genişleme) devrine girecek mi? Varlık bir döngü mü? Mütemadi sona erip baştan mı başlıyor?

İşte bu noktada ilmî manada bilebileceklerimizin sonuna varmış oluyoruz. Gözlemleyebileceğimiz hiçbir şey, kainatın başlangıcından öncesi ya da sonrasına dair bir malumat edinmemizi sağlamıyor. Bu nokta, bilebileceklerimizin haddini temsil ediyor.


Bilebileceklerimizi göz önüne aldığımızda hala öğrenmemiz gereken çok şey var. 46 milyar ışık yılı çapında bir sahada, 2 trilyon galaksi, 10 üzeri 24 yıldız, 10 üzeri 80 adet atom ve bunun 1 trilyon katı sayıda foton üzerinde çalışabiliriz. Daha buna enerjiyi, kara maddeyi falan katmadan bile hayli büyük bir sayı ortaya çıkıyor.

Bu büyük sayılar bile kozmosun başlangıcından sonra ortaya çıkanlar hakkında edinebileceğimiz malumatları temsil ediyor. İşte bu nedenlerle cihanı görebildiğimiz kadar anlıyoruz ve ilmî malumatlarımızın ulaşabileceği bir had var.