Eyvah çocuğum yalan söylemeye başladı

Her gün binlerce sefer yalanı yaşadığımız, yalan söylemenin gündelik yaşantının olağan vesıradan bir modülü haline geldiğini güya kanıksamış durumdayız. Bir kişi ile sıradan bir sohbetyaptığınız anda bile o kişinin gözünüzün içine bakarak size yalan söylediğini fark edebiliyorsunuz ve sizde güya anlamamışçasına o yalana ortak olabiliyorsunuz. Sokaktaki satıcı, iş yanındaki arkadaşlarınız velev konuttaki eşiniz bile devir hengam size yalan söyleyebiliyor. Televizyondaki reklâm sinemalarını izlerken enayi noktasına konulduğunuzu, reklâm promosyonlarını dinlerken ve izlerken “ nasıl bu kadar rahat yalan söyleyip, bizleri kandırıyorlar. Herkesin dimağını nasıl yıkıyorlar” hissini her an yaşıyoruz. İş siyasetçilere geldiğinde ise söylenen yalanlar kişisi çıldırtmaya yetiyor da artıyor bile. Evet elden gelen bir şey var mı? Koca bir hiç.

Bütün bunların sonucunda toplulukça yaşadığımız his herkese, her şeye, yaşanılan ve söylenenlere karşı temel bir güvensizlik duygusu. Şayet bir bireyin, bir topluluğun temel itimat hisleri sarsılırsa devamında kaos ortamı gelişmesi, her şeyi tehdit olarak anlamlandırması da beklen sonu getirecektir.

Evet iş evlatlara gelince yalanın ne manası vardır?

Yalanın bu kadar içimize işlediği bir devirde, hassas ana pederlerin birçoğu, çok erken yaşlardan itibaren evlatların gerçeklere sadık kalmasını isterler. Üç yaşındaki bir evladın yaşadığı hadiseleri, içinde bulunduğu durumu aktarırken tam bir gerçeklik içinde olması üzere bir beklentiye girerler. Tahminen de sahteciliğin, kokuşmuşluğun alışkanlık haline geldiği erişkin yaşantısından evlatlarını müdafaa içgüdüsüyle harekete geçip, baştan tedbir alma telaşına kaptırıverirler kendilerini.

Hangi durumda evladın hakikaten yalan söyleyip söylemediğine karar vereceğiz? Yaş periyotlarına nazaran yalan boyutu değişir mi?

Mektep öncesi periyottaki evlatların inanılmayacak hikayeler uydurması, taklit oyunlarından hoşlanması, abartılı anlatımlarda bulunması, hayali arkadaşları olması o periyoda mahsus kişilik özellikleridir ki yalan söyleme olarak nitelendirilmemelidir. Evladın hayal yerküresini geliştirici zihinsel aktivasyon olarak düşünülen taklit oyunları ve hikaye uydurma asla engellenmemeli, bilakis teşvik edilmelidir. Evladın mektep periyodundaki yaratıcılığının boyutları yaptığı bu egzersizlerle gelişip olgunlaşır.

Gerçeğe sadık kalma evlatta giderek gelişen bir olgudur. Evladın gerçeğe sadık kalması konusunda ısrar etmek ve evlada yalan söylediğini kanıtlama teşebbüsünde bulunmak yanlış bir tavırdır. Şayet evlat açıkça anlaşılan bir yalan söylerse, derhal paniğe kapılmamak gerekir. Dört beş yaşına gelmiş bir evlat, yaşadıklarını abartama eğilimini dışında bir hedefle yalan söylemişse, düş gücü eseri ya da bir şaka değilse, o hengam ebeveynin tavrı çok değerlidir. Ana ya da peder bu türlü bir durumla karşılaştığında sakin bir formda evladı önüne alıp onun anlayabileceği bir lisanla konuşma yapması müsaittir. Örneğin “ona ne devir inanacağını sorması”, gerçek ile yalanı ayırt edemezse ne hengam inanıp inanmaması gerektiğini bilemeyeceğini söylemelidir. Sert cezalar, suçlamalar, küçük düşürücü davranışlar evladı yalandan uzaklaştırmak mekanına yalan söylemeye daha çok iten davranışlar olabilir.

Sabırlı, sakin, yalanın ne meale geldiğini, ne gayeli söylendiğini bilip ona nazaran reaksiyonlarımızı ayarlayabilmeliyiz.