Ezanda geçen “Haydin felaha!” çağrısını nasıl yorumlarsınız?

Felah, kurtuluş demektir Kurtuluş kelimesi değişik çevrelerce farklı şekilde yorumlanır
Bir fakirin âleminde bu kelime, başını sokacağı rahat bir yuva, karnını yetesiye doyuracağı kadar gıda ve örtüneceği bir elbise olarak canlanır Kısacası, onun kurtuluştan anladığı, fakirlikten ve dilencilikten azat olmaktır

Bir hastanın dünyasında, bu kelime, şifa ile eş anlamlıdır Asker, bu kelimeyi terhis mânâsında anlar, talebe ise okulu bitirme olarak değerlendirir Mazlumun dünyasında kurtuluş, zalimin ölümüdür

Bunların hiçbirine itiraz edecek değiliz Ama bunların hiçbirin de gerçek kurtuluş olmadığını çok iyi biliyoruz Çünkü, bir gün gelecek bütün bu arzular, gerilerde kalacak Ölümle noktalanan dünya yolculuğundan sonra, bütün bu hedefler mazi olacaklar O halde, gerçek kurtuluş, yani mazi olmayan felah, ebedî necat bunların hiçbirisi değildir

Fatiha Suresini hemen takip eden Bakara Suresinin beşinci âyetinde mealen “Felaha (kurtuluşa) erenler de bunlardır buyrulur

Bütün bu kurtuluşlar ebediyet yurduyla ve ebedî saadetle ilgilidir Hiçbiri fâni hayata ve geçici zevklere bakmıyor

Felah meselesi, Müminûn Suresinde de yer alır Ve bu surenin ilk âyetinde, “Müminler muhakkak felah bulmuştur buyrulur Bu âyeti kerime ile en büyük kurtuluşun iman dairesine girmek olduğu ders verilir İman nimetine kavuşan, küfürden ve şirkten felah bulmuştur En büyük kurtuluş budur Zira, bunun zıddı ebedî hüsrandır

Kör olan bir adamın gözü açılsa, onun kurtulduğunu söyleriz

Neden kurtuldu? Karanlıktan Gözü önündeki eşyayı fark edememekten Renk, şekil, biçim, güzellik ve daha nice mefhumların cahili olmaktan Sadece elinin erişebildiği varlıklara ulaşıp ötesiyle ilgi kuramamaktan Şimdi artık nazarını güneşe gönderebiliyor

İmana kavuşmak, görmeye erişmekten çok daha ileri bir felah, çok daha büyük bir kurtuluş: Eseri görüp de yaratıcısını bilememe körlüğünden necat

Nimette boğulup, onu vereni düşünmeme zindanından kurtuluş

Bu âlemin sahibi, kim? Beni bu dünyaya kim getirdi? Elimi bileğime, gözümü yüzüme kim taktı? Damarlarımı kim döşedi? Sinir sistemimi kim kurdu?

Böyle, daha nice soruların cevabını bilmemekten kurtuluş

“Bu mülkün bir maliki var deyip nefsini Ona teslim ederek başıboşluktan ve sahipsizlikten kurtuluş

Kainatı çok gerilerde bırakan bir ulviyete çıkmakla, bayağılıktan ve aşağılıktan kurtuluş

Bir sonraki âyette, müminlerin en önemli sıfatı nazara veriliyor:

“Ki onlar, namazlarında huşû içindedirler

Bu da bir başka kurtuluş müjdesi: İtaatsizlikten ve isyandan kurtuluş; kibirden, gururdan, gafletten necat İşte ezanda felah kelimesinin geçmesinin bu ayetle ilgisi vardır

Bundan sonra, müminin çok önemli iki sıfatı zikrediliyor: “Faydasız şeylerden yüz çevirmek ve “zekât vermek

Bunları takiben diğer bir sıfata geçiliyor:

“Onlar ırzlarını korurlar

İman ve ibadeti takip eden güzel ahlâkın, en önemli şubesi böylece nazara veriliyor: Irzlarını, namuslarını korumak İffetsizlikten, hayasızlıktan kurtuluş

Ameller, imanın kuvveti nispetinde işlenir ve ameller işlendikçe de kalp kuvvet bulur

İmanla amel arasındaki bu kuvvetli ilgi, bir çok âyeti kerimede imandan sonra hemen salih amelin zikredilmesiyle bize ders verilir

Bu mânâyı her gün dinlediğimiz ezanlar da bize adeta haykırırlar Tekbirleri takiben şahadetler gelir; Allah’a ve Resulûllaha (asm) iman hatırlatılır Ve bu şahadet cümlelerini “namaza ve felaha davet takip eder

İman etmekle küfür karanlığından kurtulan müminler, ibadet vazifelerini de yerine getirmekle de isyandan uzak kalmaya ve gerçek kurtuluşa ermeye çağrılırlar


Alaaddin Başar (ProfDr)