Faiz indikçe enflasyon yükseldi: En fazla artış alkolde

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran, Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) Mayıs ayında aylık yüzde 1,36 artışla yıllık yüzde 11,39’a yükseldi. Bir evvelki yılın birebir ayına nazaran artışın düşük olduğu öbür ana kümeler sırasıyla, yüzde 3,74 ile cümbüş ve kültür, yüzde 6,69 ile ulaştırma ve yüzde 7,68 ile giysi ve ayakkabı oldu.

Buna karşılık, bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran artışın yüksek olduğu ana kümeler ise sırasıyla, yüzde 21,41 ile alkollü içecekler ve tütün, yüzde 20,86 ile çeşitli mal ve hizmetler ve yüzde 14,45 ile konut oldu.

Kurdaki sert bedel kaybının akabinde Ekim 2018’de yıllık enflasyon yüzde 25,24 ile son 15 yılın rekor düzeyini görmüştü. Yıllık enflasyon bu tarihten itibaren düşüş eğilimine girdi fakat enflasyonda kalıcı tek haneye şimdi ulaşılmadı. Mayıs ayı enflasyon verisi ile birlikte TCMB’nin yüzde 8,25 düzeyindeki siyaset faizi ile yıllık enflasyon ortasındaki fark 3 puanı aştı. Analistlere nazaran, siyaset faizinin enflasyonun bu kadar altında kalması TCMB’nin devam eden faiz indirimlerine ait soru işaretlerini artırıyor.



Yapılan anketlere nazaran, mayıs ayında düşük güç fiyatları ve zayıf seyreden talebin temel besin kümesindeki kısmi fiyat artışlarını dengelemesiyle bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran hudutlu bir artışla yüzde 11 düzeyinde olması bekleniyordu. Reuters’ın 15 iştirakçiyle gerçekleştirdiği ankette yıllık enflasyon için kestirimler yüzde 11,73 ila yüzde 10,55 bandında yer alıyordu. Bloomberg HT’nin anketine nazaran ise enflasyonun aylık yüzde 0,7; yıllık yüzde 10,66 olması hedefleniyordu. Ekonomistler, mayıs ayı enflasyon beklentilerinin ortalamasının yüzde 0,92 yıllık enflasyonun yüzde 10,9 olacağını öngörmüştü. 

ÇEKİRDEK ENFLASYON ALARM VERİCİ

Ekonomistler de enflasyon datalarını kıymetlendirdi. Ekonomist Uğur Gürses “Talebin çöktüğü bir periyotta aylık yüzde 1,7’lik çekirdek enflasyon alarm verici. Bir de bu kadar mali genişleme-kredi genişlemesi hesaba katılırsa salgın sonrası da parlak görünmüyor. TL’yi koruyacak faiz ise banka mevduatında yıllık net yüzde 7” dedi. Ekonomist Mustafa Sönmez ise “Yüzde 11,5 yıllık enflasyon, karşısında, sayıları 10 milyonu çoktan aşmış gelirsiz, işsiz kitle var; yardım alamamış milyonlar var. İvedilikle yeni bir bütçe yapılmalı ve toplumsal harcamalar bütçenin omurgasını oluşturmalı. Taban fiyat de 2021 başına kadar net 3 bin TL yapılmalı. Devletin içki-sigara, akaryakıt fiyatlarını dolaylı vergilerle yönlendirdiği bilinir. Bu eserler dışarıda bırakılsa yıllık TÜFE yüzde 9,5 üzere. Demek ki 2 puan enflasyona direkt devlet sebep oluyor” diye konuştu.

EN FAZLA ARTIŞ TÜTÜN VE ALKOLDE



Bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran ana kümelerde yaşanan tüketici fiyat endeksindeki artış şu biçimde gerçekleşti:  Eğlence ve kültür yüzde 3,74  Ulaştırma yüzde 6,69  Giyim ve ayakkabı yüzde 7,68  Konut yüzde 14,45  Çeşitli mal ve hizmetler yüzde 20,86  Alkollü içecekler ve tütün yüzde 21,41. Mayıs ayında bir evvelki aya nazaran tüketici fiyatlarında yaşanan değişimde ise en az artış gösteren kümeler yüzde 0,16 ile lokanta ve oteller, yüzde 0,22 ile sıhhat ve yüzde 0,24 ile besin ve alkolsüz içecekler oldu. Aylık artışın yüksek olduğu kümeler ise sırasıyla, yüzde 6,85 ile giysi ve ayakkabı, yüzde 3,30 ile ulaştırma ve yüzde 1,92 ile çeşitli mal ve hizmetler oldu. Mayıs ayında endekste kapsanan 418 unsurdan, 66 unsurun ortalama fiyatında düşüş gerçekleşirken 70 hususun ortalama fiyatında değişim olmadı. 282 hususun ortalama fiyatında ise artış gerçekleşti.

MAYISTA AZALIŞ GÖSTEREN KÜME YOK

Ana harcama kümeleri prestijiyle 2020 yılı mayıs ayında azalış gösteren ana küme olmadı. En az artış gösteren kümeler ise yüzde 0,16 ile lokanta ve oteller, yüzde 0,22 ile sıhhat ve yüzde 0,24 ile besin ve alkolsüz içecekler oldu. Buna karşılık, ana harcama kümeleri prestijiyle 2020 yılı Mayıs ayında artışın yüksek olduğu kümeler ise sırasıyla, yüzde 6,85 ile giysi ve ayakkabı, yüzde 3,30 ile ulaştırma ve yüzde 1,92 ile çeşitli mal ve hizmetler oldu. İşlenmemiş besin eserleri, güç, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE’de 2020 yılı Mayıs ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 1,52, bir evvelki yılın Aralık ayına nazaran yüzde 3,79 bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 11,21 ve on iki aylık ortalamalara nazaran yüzde 11,74 artış gerçekleşti.

TL’YE GERÇEK GETİRİ KOŞUL



Özel fon yöneticisi, stratejisi Rıdvan Baştürk “Merkez Bankası siyaset faizi yüzde 8,25. Muhtemelen global ortamı fırsat bilip yüzde 8’in altına çekecekler. Enflasyon mayısta yüzde 11,39 oldu. 12 ay sonrası için beklentiler yüzde 9,20. Üst güncelleme gelebilir bu beklentiye. TL’ye cazip bir gerçek getiri kural oğlu koşul bir durumdur” sözlerini kullandı. Akademisyen Hakan Eryüzlü de şunları söyledi: “İki gün içerisinde ikinci el otomobil fiyatları yüzde 20, mesken fiyatları yüzde 25 oranında artmış. Görülüyor ki talebi arttıracak takviyelere değil üretimi destekleyecek siyasetlere daha çok muhtaçlığımız var. Yoksa bunun dönüşü öncelikle enflasyon ve geriye dönemeyen kredi oranlarında artış olur.”

TÜİK VATANDAŞ İÇİN BİRŞEY İİFADE ETMİYOR 

CHP Genel Lider Yardımcısı Aykut Erdoğdu, TÜİK’in açıkladığı enflasyon sayılarının vatandaş için artık manası kalmadığını belirterek “TÜİK’in vatandaş nezdinde inandırıcılığı kalmayalı uzun müddet oldu. Vatandaş artık enflasyonu kendi yaşadığı kurallar ile ölçüyor” dedi.

Erdoğdu, TÜİK’in enflasyon sayılarının ayrıntılarına bakıldığında, ulaştırma ile giysi ve ayakkabı kümelerinin enflasyondaki yükselişin ana nedeni olduğunun görüldüğünü vurgulayarak, şunları kaydetti: “Talepteki zayıflığa karşın fiyat artışlarını gerisindeki nedenin bu olduğu anlaşılıyor. Ulaştırma kümesi enflasyonunun da misal biçimde kurdaki yükseliş ve petrol fiyatlarındaki artış kaynaklı yükseldiği görülüyor.”



Çekirdek enflasyonun da Nisan ayının tam aykırısı bir tablo çizdiğini, Mayıs’ta besin eserleri, güç, altın, alkollü içkiler ve tütün hariç TÜFE-C endeksinin yüzde 10,32’ye yükseldiğini belirten Erdoğdu, “Bu da talepteki zayıflığa karşın güç ve besin dışı mallarda maliyet kaynaklı yükselişler olduğunu gösteriyor. Sonuç olarak Merkez Bankası’nın raporlarında ve açıklamalarında söz ettiği üzere dezenflasyon sürecinin kolay olmayacağı anlaşılıyor. Son yayımlanan Finansal İstikrar Raporu’nda belirtilenin bilakis TL’deki kıymet kaybı ve emtia fiyatlarındaki yükselişler enflasyonda arz istikametli bir baskı yaratacak” diye konuştu.

İTHALATIN VERGİSİ ARTTI

Ekonomist Banu Kıvcı Tokalı, enflasyonun haziranda düşmesini beklediğini şu sözlerle açıkladı: “Yıllık enflasyonun haziranda yüzde 12’ye yakın zirve yapıp sonrasında düşüş trendiyle tek haneye inmesini bekliyorum.” Prof. Dr. Burak Arzova ise mayıs enflasyonunun beklentilerin üzerinde gelmesini şu etmenlere bağladı: “Sigara ve tütün artırımının tesiri. Giysi ve ayakkabıda beklenti üzeri artış. Ulaştırmada beklenti üstü artış. İthal eserlere getirilen ithal vergi artışlarının tesiri.”

DEĞERLİ OLAN BÜYÜME VE SEÇİM



Capital Economics’ten Jasson Tuvey “Enflasyonunun Mayıs ayında yıllık bazda yüzde 11,4’e yükselmesi, ayın birinci günlerinde TL’deki sert paha kaybı tesirinin zayıf iç talebin fiyat baskısı üzerindeki tesirini dengelediğini ortaya koyuyor. Lakin TL’nin son birkaç hafta toparlanmasıyla TCMB’nin bu ayki PPK toplantısında da faizleri düşürmesini engellemek pek mümkün değil” dedi. BlueBay portföy idaresinden piyasalar masası stratejisti Timothy Ash “Merkez Bankası’nın enflasyonu dikkate almadığını, asıl gündeminin büyüme ve AKP’nin tekrar seçilmesi olduğunu” öne sürdü. Ekonomist Fatih Özatay ise “Salgın nedeniyle küçülen bir ülkede eksi gerçek faiz olağan;  salgınla daha da kırılganlaşan bir ülke için olağan değil” yorumunda bulundu.

Ali Yıldırım/Karar