Faiz indiriminin anatomisi

TCMB, enflasyondaki artışa karşın Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın uzun müddettir istediği faiz indirimlerine 23 Eylül 2021'de ile başladı ve bu tarih prestijiyle da TL'nin dolar karşısındaki paha kayıpları hızlandı.

'İLK HAZIRLIĞI EYLÜL'DE YAPMIŞTI'

Erken faiz indirimi bildirisi birinci olarak TCMB'nin Eylül başındaki yatırımcı toplantısında enflasyon oranı üzerinde faiz uygulayacağı taahhüdüne atıf yapmaması ile başlamıştı. Böylelikle Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın uzun vakittir istediği faiz indirimi için birinci hazırlık Eylül 2021'deki yatırımcı sunumunda oluşturuldu.

İlk faiz indiriminin akabinde enflasyonun yüzde 80'in üzerine çıkmasına karşın TCMB, iktisadi faaliyette yaşanan ivme kaybını telafi etmek ve istihdam ile sanayi üretimini desteklemek için siyaset faizini 18 Ağustos'ta beklenmedik halde 100 baz puan daha indirerek %13'e düşürdü.

Bu iktisat bileşimi, cari fazla oluşturma maksadı kapsamında ihracatı ve ekonomik büyümeyi canlandırmak için ucuz kredi sağlamayı amaçlıyor ve bu gayeyle de ortodoks olmayan bir politikayı destekliyor.

Aşağıda nakdî gevşemenin ve akabinde TL'de yaşanan kıymet kaybının tesirlerini gösteren beş grafik yer alıyor:

TL'DEKİ KIYMET KAYBI

TL'deki bedel kaybı ve enflasyondaki artış uzun müddettir Türkiye iktisadının başını ağrıtıyor ve bu türlü bir ortamda TCMB'nin yükselen enflasyona karşın siyaset faizini düşürmeye devam etmesi büyümeyi desteklese de bu adımın enflasyondan risk primine kadar bir çok alanda tesiri hissediliyor. Yabancı yatırımcılar ise tahvil başta olmak üzere para piyasalarından uzaklaşıyor.

Yabancı yatırımcının uzaklaşmasının da tesiriyle TL, TCMB'nin geçen yıl Eylül ayında gevşeme döngüsüne başlamasından bu yana dolar karşısında %54 bedel kaybetti ve gelişmekte olan ülke para üniteleri ortasında en berbat performansı gösteren para ünitesi oldu.

GIDA FİYATLARI CAN YAKICI

Salgın kaynaklı karantina uygulamaları nedeniyle yükselen enflasyon, Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle daha fazla artış kaydetti. Rusya'nın Ukrayna'yı işgali güç ve besin fiyatlarının artmasına neden oldu.

Bu durum, Türkiye üzere pek çok tahıl ve öteki besin unsurlarını büyük oranda Rusya'dan ithal eden ülkelerde hayli önemli halde hissedildi.

Tüketici fiyatları Ağustos'ta aylık yüzde 1.46, yıllık yüzde 80.21 ile beklentilerin altında artış gösterse de, yıllık enflasyon 1998 sonundan beri yeni en yüksek düzeyine geldi. Yıllık artış besinde yüzde 90.25 düzeyinde gerçekleşti.

TÜFE geçen yıl Ağustos'ta yüzde 19.25 düzeyinde açıklanmıştı.

ENERJİ FİYATLARI FIRLADI

Petrol fiyatlarındaki düşüş ve yükselişler, Türkiye'nin geçen yılki 50 milyar dolarlık güç faturasını bu yıl 100 milyar dolara çıkaracak.

Enerji maliyetinin önümüzdeki devirde hangi düzeyde oluşacağı, mevcut siyasette döviz istikrarı üzerinde belirleyici olduğu için takip ediliyor.

Türkiye güç muhtaçlığının neredeyse tamamını ithal ettiği için dış ticaret istikrarı ve ithalat kaynaklı enflasyon oranı petrol fiyatlarındaki düşüş ve yükselişlere hayli hassas.

Brent ham petrol vadeli kontratları, geçen yıl Eylül ayından bu yana neredeyse dörtte bir oranında arttı, lakin petrol fiyatları TL cinsinden hesaplandığında bu yüzde 170'lik bir artışa karşılık geliyor.

DIŞ TİCARET AÇIĞINDA ARTIŞ

Hükümet geçen yıl açıkladığı ekonomik program kapsamında düşük faiz ile üretim ve ihracatı destekleyerek kronik cari açığı fazlaya çevirmeyi hedefliyor. Lakin yükselen global güç ve emtia fiyatları nedeniyle bu gaye tutturulmakta zorlanılıyor.

Dış ticaret açığı Temmuz'da bir evvelki yılın birebir periyoda nazaran %147 artışla 10.69 milyar dolar oldu. İhracat Temmuz ayında, bir evvelki yılın tıpkı ayına nazaran %13.4 artarak 18.55 milyar dolar, ithalat %41.4 artarak 29.24 milyar dolar olarak gerçekleşti.

Goldman Sachs, öncü dataların bu trendi doğruladığını açıkladı.

Ticaret Bakanlığı'nın açıkladığı Ağustos ayına ait dış ticaret datalarına nazaran, dış ticaret açığı Ağustos'ta %161.8 artışla 11.28 milyar dolar oldu. Dış ticaret açığı geçen yıl Ağustos ayında 4.3 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu.

Analistler, global ekonomik yavaşlamanın ve Avrupa'da beklenen resesyonun dış ticaret açığının düşürülmesinde kâfi olmayacağını tabir ediyorlar.

ARTAN CDS VE RİSKLER

Türkiye'nin beş yıl vadeli borcunu iflasa karşı sigortalamanın maliyetini gösteren CDS'ler, yüksek enflasyon, TL'deki bedel kaybı ve negatif gerçek faiz oranına yönelik kaygılara ek olarak global piyasada yaşanan problemler ve riskten kaçınmanın da tesiriyle son 12 ayda sert yükseliş kaydetti.

S&P Küresel Market Intelligence bilgilerine nazaran, Türkiye'nin beş yıllık CDS'leri 1 Eylül 2021'den bu yana iki katından fazla artarak 742 baz puana ulaştı. CDS ortada 900 baz puana kadar yükselmişti.