Farkında olmasak da, yeni bir şey gördüğümüzde ilginç bir süreç yaşanıyor

Yeni araştırmaların gösterdiği üzere yeni objeler yahut hayvan cinsleri üzere aşina olmadığımız şeylere maruz kalmak, bizi öğrenme moduna sokuyor ve bizi bu yeni şey hakkında daha sonra daha fazla öğrenmeye hazır hale getiriyor. Öteki bir deyişle aklımızda hakkında hiç bir merakımız olmayan bir şeyi gördüğümüzde hem temelleri o an öğreniyoruz, hem de bu durum hakkında öğrenme eğilimine girmemize neden oluyor ve daha kolay öğrenmemizi sağlıyor.

Yeni bir şeyle karşılaştığımızda, beynimiz daha sonra onun hakkında daha fazla bilgi edinmek için kısa bir öğrenme devrinden faydalanabiliyor. Yeni çalışma, bilim insanlarının bu çeşit bilinçaltı öğrenmeyi yahut zımnî öğrenmeyi anlamalarına yardımcı olabilir.

Dünyadaki farklı şeyleri nasıl algıladığımız, büyük oranda onları kategorize etmemizle ilgili, fakat bu kategorileri öğrenme sistemlerimiz ekseriyetle bariz değil. Örneğin, 'kedi' ve 'köpek'in farklı kategoriler olduğunu, bu hayvanlar hakkında detayları okuyarak öğrenmek yerine, temel olarak kedi ve köpeklerle karşılaşarak öğreniyoruz.

Bahsi geçen çalışmada araştırmacılar, bu çeşit rastlantısal maruz kalmanın farklı kategorileri öğrenmemize nasıl katkıda bulunduğu hakkında daha fazla bilgi edinmeye çalıştı. Ohio State Üniversitesi psikoloğu Vladimir Sloutsky, "Gerçek dünyada, onlar hakkında bir şey öğrenme gayesi olmadan sık sık yeni şeyler gözlemleriz. Ancak, onlara maruz kalmanın zihnimizde bir izlenim bıraktığını ve daha sonra onları öğrenmeye hazır olmamıza yol açtığını gördük" diyor.

Ekip, toplam 438 yetişkin gönüllünün katıldığı beş farklı deney yaptı. Araştırmacılar, iştirakçileri tanıdık olmayan fantastik yaratıklara maruz bırakmak için özel bir bilgisayar oyunu kullandılar ve bu yaratıklar kimi durumlarda, kediler ve köpekler örneğinde olduğu üzere iki kategoriye ayrıldı.

İlk basamakta, iştirakçilere ekranın sol tarafındaki kırmızı panele yahut sağ taraftaki mavi panele atlayan bir yaratığa mümkün olduğunca çabuk reaksiyon vermeleri söylendi. İştirakçilerin bilmediği bir ayrıntı, yaratıkların atladıkları tarafın her vakit kategorileriyle birebir olmasıydı ve birkaç farklı kategori yapısı vardı.

Bu birinci etapta hiç kimse 'gizli' kategorileri çözemese de, birinci kademede yaratıklara maruz kalan şahısların kategorileri daha süratli öğrenebildiği sonuçlardan açıkça görülüyordu.

Deneylerde daha sonra, oluşturulan uydurma kategorilerin - 'flurp' ve 'jalet' - katılanlara açıklandığı bir açık öğrenme devri bulunuyordu. Bu “eğitim” tıpkı vakitte iki kategorideki (örneğin farklı renkli kuyruklar ve eller) yaratıklar ortasında nasıl ayrım yapılabileceği hakkında açıklamalar da içeriyordu.

Önceden 'flurp' ve 'jalet' fotoğraflarına maruz kalan gönüllüler, birinci basamakta rastgele bir öğrenme talimatına maruz kalmasalar da, yaratık kategorileri ortasındaki farkları çok daha süratli bir halde kavramaktaydılar.

Ohio Eyalet Üniversitesi psikoloğu Layla Unger "Kategori A ve B yaratıklarına erken maruz kalan iştirakçiler, mavi kuyruklu yaratıkların kahverengi ellere sahip olma eğiliminde olduğu ve turuncu kuyruklu yaratıkların yeşil ellere sahip olma eğiliminde olduğu üzere farklı özellik dağılımlarına aşina olabilir" diyor ve ekliyor: "Daha sonra açık öğrenme geldiğinde, bu dağılımlara bir etiket eklemek ve kategorileri oluşturmak daha kolaydı."

Beşinci deneyde, birinci evre manzaralarına rastgele atanan iki sesten biri eşlik etti ve iştirakçilerin fotoğraf yerine sese karşılık vermesi istendi. Yani, yaratığa hiç dikkat etmeleri gerekmiyordu.

İlk kademede seslerle birlikte 'flurplar' ve 'jaletler’ gören gönüllüler, öğrenme basamağında hala daha güzel performans gösterdiler, bu da özümsenen şeylerin birçoklarının bilinçaltı seviyede yapıldığını önermekteydi. Yani, öğrenmeye başlamak için kolay bir maruz kalma kafiydi.

Unger, "Yaratıklara maruz kalma, iştirakçilerde birtakım bâtın bilgiler bıraktı, lakin iki kategori ortasındaki farkı söylemeye hazır değillerdi. Şimdi öğrenmemişlerdi, fakat öğrenmeye hazırlardı" diye açıklıyor.

Bu tıp bâtın öğrenme çalışmaları hayli az ve gelecekteki çalışmalar, bebeklerde ve çocuklarda da süreci incelemek için yetişkinlerde yapılan tahlili genişletebilir. Sloutsky, "Gizli öğrenme meydana geldiğinde teşhis koymak çok sıkıntı oldu" diyor ve devam ediyor: "Ancak bu araştırma, bâtın öğrenme ile insanların açık öğretim sırasında öğrendikleri ortasında ayrım yapabildi."