Farklı ictihad rahmettir

İctihad, bir ibadet, yani Allahü teâlânın emri olduğundan, hiçbir müctehid, diğer bir müctehidin ictihadına yanlış diyemez Çünkü, her müctehide, kendi ictihadı hak ve doğrudur Beyheki’deki hadisi şerifte, (Müctehid âlimlerin farklı ictihadları rahmettir) buyuruluyor İmamı Şafii hazretleri, imamı a’zam hazretlerinden farklı ictihadları olduğu ve Hanefi mezhebinde olmadığı halde, (imamı a’zam Ebu Hanife’nin rey ve ictihadını beğenmeyene, Allahü teâlâ lanet etsin!) buyurmuştur İmamı Ebu Yusuf ve imamı Muhammed ve diğer imamların, imamı a’zama uymayan sözleri, onu beğenmemek, kabul etmemek değildir Kendi ictihadlarını bildirmektir Bunu bildirmeye memurdurlar



Mezheplerdeki farklılıkların çoğu, Resulullah efendimizin ibadetleri değişik şekilde yaptığındandır Bir de âyeti kerime ve hadisi şeriflerden müctehidlerin farklı anlayışları vardır Müctehid ictihadında yanılabilir Fakat yanılsa da mahzuru yoktur Buhari’deki hadisi şerifte de, (Müctehid, ictihadında isabet ederse iki, yanılırsa bir sevap alır) buyuruluyor Demek ki ictihad hatası, günah değil, aksine sevaptır Farklı ictihadlarından dolayı Eshabı kirama ve müctehidlere dil uzatılmaz



Serveri âlem uzak ülkelere gönderdikleri Sahabei kirama, güçlük karşısında kalınca, âyeti kerimelere müracaat etmelerini, orada bulamazlarsa, hadisi şeriflere müracaat etmelerini, orada da bulamazlar ise, kendi rey ve ictihadları ile hareket etmelerini, kendilerinden daha yüksek ilimli ve fikirli olsalar dahi, başkalarının ictihadına uymamalarını emrederdi



İşte bunun gibi, imamı Ebu Yusuf ve imamı Muhammed de hocaları olan imamı a’zamın reyine tâbi olmayıp, kendi ictihadları ile hareket ederlerdi Halbuki, imamı a’zamın ilmi onların üstünde idi Dört mezhep arasındaki farklar da, bundan ileri gelmektedir



O halde namaz, oruç ve diğer ibadetlerde, büyük âlim olan mezhep imamlarımızın birbirine uymayan ictihadları için, hiçbiri diğerinin sözüne yanlış dememiştir



Sahabei kiram da böylece birçok işlerde birbirlerine uymamışlarsa da, hiçbiri diğerinin ictihadına yanlış dememiş, dalalet, fısk demeyi hatırlarına bile getirmemişlerdir Mesela, Ebu Bekiri Sıddık halife iken, Müslüman olmasını teşvik için, gayrı müslim olan birisini, bir sahabinin yanına katarak, beytülmalın muhafaza memuru olan Hz Ömer’e gönderdi Buna zekat hissesini versin dedi Ömer ise, bu parayı vermedi Müellefei kulub ismi verilen bu gibi kimselere zekat verilmesi, âyeti kerimede emr edilmiş iken, niye vermedin diye sorunca, Hz Ömer, (Kâfirlerin kalblerini yumuşatmak emri, Allahü teâlânın vaad ettiği zafer ve galibiyet başlamadan önce, kâfirlerin azgın olduğu zamanda idi Şimdi ise, Müslümanlar kuvvetlenmiş, kâfirler mağlup ve aciz olmuştur Şimdi kâfirlerin kalblerini mal ile kazanmaya lüzum kalmamıştır) buyurduktan sonra, Müellefei kulub denilen kâfirlere zekat verilmesi emrini nesh eden, yani yürürlükten kaldıran âyeti kerimeyi ve Muaz hadisini okudu Hz Ömer’in bu ictihadının, Sıddıkı a’zamın rey ve ictihadına uymaması, onun bu emrini red etmek değildir Beytülmalın muhafazasına ve idaresine memur olduğu için, ictihadını söylemişti Hz Ebu Bekir de bu ictihadından dolayı ona bir şey dememişti Hatta, ictihadını değiştirerek, Eshabı kiramın hepsi, Hz Ömer gibi ictihad eylediler (Eshabı kiram kitabı)



Farklı ictihad, peygamberlerin farklı şeriatları gibi rahmettir Bir âlim, öteki âlimin ictihadının yanlış olduğunu söylemez Çünkü Mecellede (İctihad ictihadla nakzedilemez) buyuruluyor (Madde 16)



Müctehidlerin ihtilafları, yani farklı ictihadları rahmet olmasa idi, müctehidin hatasına da sevap verilmezdi Yanlış bir işe sevap verilmez Müctehidin hatasına da sevap verildiğine göre, farklı ictihad rahmettir İhtilaf rahmet olunca ittifak gazap olur demek de yanlıştır Çünkü bu söz, Peygamberlerin getirdiği dinlerin farklı olmasına ve Selef âlimlerinin birbirinden farklı ictihad etmesine dil uzatmak olur



Resulullah da rahmet olması için farklı hadisler bildirmiştir Hak mezheplerin farklı oluş sebeplerinden birisi de, bu farklı hadislerdir Mesela üç hadis âlimi şu hadisi şerifleri ittifakla bildirmişlerdir:

(Ön avretine dokunan erkeğin abdesti bozulur) Ebu Davud, Tirmizi, Nesai

(Ön avretine dokunan erkeğin abdesti bozulmaz) Ebu Davud,Tirmizi, Nesai



Hiç birisi uydurma dememiştir Bu farklılığın rahmet olduğunu bildikleri için kitaplarına almışlardır Bu büyük hadis âlimlerine dil uzatanın dili kurur Müctehidin ihtilafı rahmet olduğu gibi, her biri Cennetlik ve müctehid olan eshabı kiramın farklı ictihadları da rahmettir Bir hadisi şerif meali:

(Eshabım gökteki yıldızlar gibidir Hangisine uyarsanız hidayete erersiniz Eshabımın ihtilafı farklı ictihadları sizin için rahmettir) Taberani, Beyheki, İbni Asakir, Hatib, Deylemi, Darimi, İ Münavi, İbni Adiy



Görüldüğü gibi bu hadisi şerifi 8 muhaddis rivayet etmiştir Müctehidlerin ve hepsi müctehid olan eshabı kiramın da farklı ictihadları rahmettir