Fazla zeka sağlığa zararlı mı?

Fazla akıl sağlığa zararlı mı? Eğer akıllı olmak iyi bir şeyse, hayvanların birçok niye aptal olarak kaldı? “Millet niçin bu değin akıllı? sorusu bilimadamlarının en fazla hoşuna dışarı giden sorudur Fribourg Üniversitesi’nden evrimci biolog Tadeusz Kawecki bu soruyu başka türlü soruyor: “Eğer zeki olmak iyi bir şeyse, hayvanların çoğu niye aptal olarak kaldı? Dr Kawecki ve aynı alanda çalışan bilimadamları, hayvanların ‘öğrenme’ sürecini incelerken bazı durumlarda ‘zeki olmanın’ hayvanların sağlığına zararlı olabileceğini ortaya çıkardılar Hayvanlar aleminde ‘öğrenmek’ sahiden son derece yaygın bir özellik Yaşamdan elde ettikleri deneyimleri sonradan anımsamak laf konusu olduğunda böceklerin ve kurtların bile başardığı işler var Yani böcekler, pek fazla kişinin sandığı gibi, daima içgüdüleriyle hareket eden robotlar değiller Biolog DrDukas’ın hipotezine tarafından herhangi bir asap sistemine sahip olan her hayvan –sınırlı kapasitede olsa da öğrenme yeteneğine sahiptir Tabii ancak burada tanıdık olmayan dil konuşmayı ya da bir müzik aletini çalmayı öğrenecek kuşlardan ya da balıklardan laf etmiyoruz Hayvanların kendi deneyimlerinden ders çıkarmaları anlamında bir öğrenme eyleminden bahsediyoruz Ama eğer hayvanlar ‘öğrenme’ yeteneğine sahipse, niçin binlerce sene süren evrim sürecinde bu yeteneklerini geliştirmediler? Neden ‘öğrenme’ yeteneği daha üstün olan hayvanlar kendi türdaşlarının yerlerini almadılar? DrDukas bu soruyu şöyle yanıtlıyor: Çünkü ‘öğrenmek’ illa fakat değişen çevreye adapte olma yeteneği anlamına gelmiyor Tam aksine ‘öğrenme’ bazı tehlikeli tabi etkileri beraberinde getirebiliyor SİNEKLER EĞİTİLEBİLİR Mİ? DrKawecki ve meslektaşlarının sinekler üzerinde yaptıkları deneylerde bir takım sineklerin portakal reçeli ile ananas reçeli arasındaki farkı anlayabilmeleri sağlandı Aradaki farkı seziş süreci 15 sinek nesli baştan başa gelişti Fakat iki reçel türü arasındaki farkı algılamayı ‘öğrenen’ sinek neslinin sıradan ömürleri benzer gen grubunu paylaştıkları ve öğrenme süreci yaşamamış sineklere kıyasla % 20 daha kısaldı Yani ‘bilgili’ sineklerin ömrü kısalmaktaydı Sinir hücreleri arasında bağlantı oluşturmanın (ama öğrenme sürecinin beyin ve asap sistemindeki karşılığı bu oluyor) metabolizmaya zararlı ast etkileri olduğu anlaşılıyor Kullandığımız bilgisayarlarda bilgiyi tutmanın (data storage) maliyeti adeta sıfır Ama bunu biolojik olarak yapmaya kalktığınızda bir tür maliyeti var Mesela kuşlar beslenme bulmak için yuvadan ayrıldıklarında yuvalarını her tarafta bulacak kadar zekaya sahip olmaları onların hayat sürelerini uzatan olumlu bir tesir yaratabiliyor Aynı şekilde ‘içten çiçeklerin’ yerini hatırlayan arıların da beslenme üretim süreci daha bereketli olabiliyor ÖĞRENME YETENEĞİ YAŞAMSAL KOLAYLAŞTIRIYOR MU? Lakin öğrenme sürecinin ‘hayatı kolaylaştıran’ bir tesir yaratabilmesi için canlı türünün ‘çevresini seziş’ konusunda muhakkak bir düzeye ulaşması gerekiyor Bunun somurtkan laf konusu olduğunda, yani içgüdülerin ‘çevreyi algılama’ yeteneğinden daha yararlı olduğu durumlarda (örneğin sineklerde) öğrenme sürecinin sinir sisteminde yarattığı fazla yüklenme hayvanın hayatını negatif yönde etkiliyor İnsan nesli ‘öğrenme’ konusunda en ileri gitmiş canlı türü Ancak DrKawecki’nin fikrine tarafından ‘bunun için ödediğimiz biyolojik bedellerin’ araştırılması lüzum “Bazı hastalıklar, zekanın tabi etkisi sonucu oluşuyor olabilir diyen DrKawecki yine de ‘öğrenme’ yeteneğinin insan nesline getirdiği yararın biyoloji ile ilgili maliyetinden daha yüksek olduğunu belirtiyor Böylece çok hayvan türü için ‘öğrenmek’ daha fazla yiyecek ve eş bulgu imkanı anlamına geliyor Ama gruptaki öteki üyelerden daha akılı olursanız bu sefer de bir silahlanma yarışı başlayacaktır Her durumda, karışık bir toplumda yaşamış bireyler olarak ‘diğerlerinden’ daha zeki olmanız, hayatta kalma şansınızı artırır Ama ömrünüzün daha uzun olacağının garantisi değil bu