Fen ve Teknoloji- Doğadaki Canlı çeşitleri

DOĞADA GÖRDÜĞÜMÜZ CANLI ÇEŞİTLERİ

Doğada milyonlarca canlı türü vardır Bu canlıların bir bölümü karada bir bölümü deniz ve tatlı sularda yaşar Canlılar dünyası bitkiler ve hayvanlar edinmek üzere iki büyük gruptan meydana gelmiştir Millet çevresindeki canlı varlıklardan yararlanabilmek için onları tahlil etmek ve tahlil etmek gereği duymuştur bu nedenle hayvanlar ve bitki örtüsü dünyası ahali için bir araştırma konusu olmuştur Televizyonlarda izlediğimiz bir takım belgelere dayanan filmler , hayvanlar ve bitkiler dünyasıyla ilgilidir

HAYVANLAR
Çevremizde gördüğümüz canlıların en büyük grubunu hayvanlar oluşturur Hayvanların yaşadığı ortamlar ve dış görünüşleri birbirinden öbür bile olsa hücresel yapıları aynıdır Koyun , keçi , kedi , köpek , beygir , eşek gibi hayvanlar çiftliklerde yetiştirilebilen ve yaşantımızda yararlandığımız hayvanlardandır Bunların dışarıda hem kurt , aslan , çakal , kaplan , tilki gibi ormanlarda yaşayan hayvanlar da vardır Hayvanlar besinlerini hazır olarak alır Beslenme şekillerine göre hayvanlar otla , etle veya keza ot keza etle beslenen hayvanlar almak üzere gruplandırılabilir Hayvanların hayat ortamları da birbirinden farklıdır Kara ve su hayvanların hayat ortamlarıdır Oysa bir takım hayvanlar ayrıca karada keza de suda yaşayabilir

UR
Canlılar dünyasının ikinci büyük grubunu ot gibi yaşama oluşturur Bitkilerin bir bölümü karada bir bölümü ise suda yaşar Karada yaşamış bitkilere dağıtılmış ağaçları ( çam , köknar , ladin , kavak gibi ) örnek verebiliriz
Nilüfer , su yosunu , kamışlar da suda yaşamış bitkilere örnektir Bitkilerin birçok besinlerini kendisi yapar Hayvanlar gibi hazırlanmış olarak almazlar Evlerimizde saksılarda yetiştirilen sardunya , begonya , menekşe gibi çeşitli süs ot gibi yaşama de vardır

CANLILARI GRUPLANDIRALIM

Önceki dersimizde çevremizdeki canlı varlıkları incelemiş ve canlı varlıkların halk müziği için bir merak konusu olduğunu öğrenmiştik Farklı Alanlara Yönlendirilmiş ortamlarda yaşayan canlı varlıklar aralarında bazı benzerlikler olduğu gibi farklılıklar da vardır Canlıların fazla ve dağıtılmış oluşu , bilim adamlarının onları incelemesini zorlaştırmaktadır böylece canlı varlıkları daha iyi inceleyebilmek ve onlar hakkında ayrıntılı bilgiler edinebilmek için bu varlıkların benzer özelliklerine göre kümelere ayrılması gereği ortala çıkmıştır Canlıların benzer özelliklerine göre kümelere ayrılmasına “ gruplandırma adı verilir Canlıların gruplandırılması onların incelenmesini kolaylaştırır Birincil yapılan gruplandırma canlıların dış görünüşlerine bakılarak yapılmıştır Fakat daha sonraları bu gruplandırmanın doğru olmadığı ortaya çıkmıştır sonradan yapılan gruplandırmalar canlıların dış görünüşlerine değil , aralarındaki akrabalık ilişkilerine tarafından yapılmıştır Canlıların gruplandırılmasıyla ilgili çalışmalar yapan bilim dalına “ sistematik denir Bu bilim dalına kadar canlılar beş esas guruba ayrılır


1 Bakteriler
2 Protistalar ( bir gözenekli olan canlılar )
3 Mantarlar
4 Ur
5 Hayvanlar

Bu gruplarda bulunan canlı varlıkların hiç birine benzemeyen virüsler ise farklı bir grup olarak incelenir
Bu canlı varlıklarla ilgili ayrıntılı bilgileri ünitemizin ilerleyen günlerinde alacağız

VİRÜS , BAKTERİ , PROTİSTA ve MANTARLARLA TANIŞALIM

VİRÜSLER :

Virüsler tanıdık en küçük canlıdır Fazla küçük oldukları için ancak elektron mikroskobu adı verilen özel bir mikroskopta görülebilir Okullarda kullanılan mikroskoplarla görülmeleri muhtemel değildir Virüsler oysa canlı vücudunda yaşayabilirler Girdikleri canlının hücrelerine yerleşerek burada çoğalırlar Virüslerin en kayda değer özelliklerinden biri de pek çok hastalığa sebep olmasıdır Virüsler sadece insanlarda yok böylece çok canlıda hastalıklara niçin olur Virüsler insan , hayvan ve bitki hücrelerinde çoğalırlar Kuduz , grip , suçiceği , kızamık , AIDS , şap gibi pek fazla hastalığın sebebi virüslerdir

BAKTERİLER :

Açıkta bırakılan sebze ve meyveler çürür Et kokar , yoğurt ve süt ekşir Ekmek küflenir Bütün bu olaylar günlük yaşantımızda rastladığımız olaylardır zaman zaman yiyeceklerimizde gördüğümüz bu değişikliklerin nedeni gözle göremediğimiz küçük canlılardır Bu canlılara bakteri adı verilir
Bakteriler virüslere kadar daha büyüktür bu nedenle mikroskopta kolaylıkla görülebilirler Bakterilerin epeyce geniş bir yaşam alanı vardır Toprakta , havada , suda , toprak altında , insan vücudunda yaşayabilir Bakteriler değişik şekillerde olabilir Mesela bazı bakteriler çubuk , bazıları küre , bazıları kıvrımlı , bazıları ise virgüle eş şekildedirler
Yararlı bakteriler olduğu gibi zararlı bakteriler de vardır Örneğin sütün mayalanıp yoğurt yada peynire dönüşmesi bakteriler sayesindedir Aynı şekilde üzümden sirke oluşmasını da bakteriler sağlar Toprakta yaşamış bazı bakteriler hayvan ve bitki artıklarının çürümesini sağlar Bakterilerin bu yararlarının yanına zararlı bakteriler de vardır İnsan vücudunda yaşamış bazı bakteriler zararlıdır Kolera , tifüs , verem , karahumma gibi hastalıklara bakteriler niçin olur Bakteriler besinlerin üzerine yerleşerek onların zamanla bozulmasına yol açar Bu bozuk besinleri kullananlar zehirlenir Hayatı tehlikeye girer

PROTİSTALAR ( BİR HÜCRESEL CANLILAR )

Protistalar minik su birikintileri , nemli topraklar , hayvanların cisim sıvıları gibi çok ayrı ortamlarda yaşayabilen ve oysa mikroskopla görülebilen bir hücresel canlılardır Bu canlıların tüm hayati olayları bir gözenekli olan içinde geçmektedir Bu canlılar ayrıca nebati ayrıca de hayvansal özellikler taşır
Terliksi hayvan , amip , öglena , çan hayvanı , algler protistalar grubundaki canlılara örnektir Bu canlılar başlıca benekli birikinti sularda yaşadıklarından , bu cins suları kullanmak sağlığımız açısından zararlıdır Çünkü bu ortamlarda yaşayan canlılar çoğu hastalıklara niçin olmaktadır Bir gözenekli olan canlılar bölünerek çoğalır Bir gözenekli olan canlıların bir bölümü besinlerini kendileri yapar , bir bölümü ise bulundukları ortamdan hazır olarak alırlar

Algler : Kök , vücut ve yaprağı bulunmayan bitkisel canlıdır
Amip : Hayvansal canlıdır Hareket eder
Terliksi Hayvan : Hayvansal canlıdır Titrek tüyleri baştan sona hareket eder
Öglena : Hem bitki keza de hayvan özelliği gösterir

MANTARLAR

Daha önceki derslerimizde açıkta kalan besinlerin kokuştuğunu , nemli ortamlarda kalan meyvelerin çürüdüğünü öğrenmiştik Ekmek , salça , zeytin ve reçel gibi besinlerin üstünde zamanla beyazlaşan bir tabaka oluşur Besinlerimizin bu şekilde bozulup çürümesine yol açan küf mantarlarıdır Küf mantarları tahıl , meyve ve sebzelerin üstünde yaşar Genelde nemli ve ılık ortamlarda bulunur
İnsanlarda birçok hastalığa neden olan mantarlar da vardır Bunların başlıcaları el ve ayaklarda kaşıntıya neden olur Bundan dolayı başkalarına ait havlu , çamaşır vb giysiler kullanılmamalıdır Hem tahıllarda ve asmalarda ( üzüm bitkisi ) türlü hastalıklar yaratıcı mantarlarda vardır Bu tip mantarlar bitkilere zarar verir gelişmesine engel olur Tarım bitkilerine bulaşan bu mantarlar dağıtılmış zirai ( tarımsal ) ilaçlarla değil edilmeye çalışılır
Bir Takım mantarların yararları da vardır Örneğin peynir küfünden “ penisilin adı verilen bir nesil ilaç yapılmaktadır
Mantarlar kök , ceset ve yaprakları olmayan canlıdır Klorofilleri bulunmadığı için fotosentez yapamazlar böylece hazır besinlerle yaşamlarını sürdürürler Ara Sıra çürümüş bitki ve hayvan artıkları üstünde , ara sıra de canlılar üzerinde parazit olarak yaşarlar
Doğada bilhassa ağaçlık alanlarda öbür türde şapkalı mantarlara rastlamak mümkündür Bu cins mantarların birçoğu zehirli olabilir bu nedenle bu nesil mantarların beslenme maddesi olarak tüketilmesi son derece tehlikelidir Şapkalı mantarların bir bölümü kültür mantarı olarak halk tarafından bahçelerde yetiştirilmektedir Bunlar zehirli değildir Gıda madde olarak kullanılabilir

BİTKİLERİ DAHA İYİ TANIYALIM
Çevremizde fazla sayıda öbür bitkiler bulunur Bu bitkilerin birbirine benzer yanları olduğu gibi bambaşka tarafları da vardır Bitkileri bu özelliklerine tarafından gruplandırabiliriz Tümör üreme biçimlerine kadar çiçekli ve çiçeksiz tümör edinmek üzere ikiye ayrılır

ÇİÇEKSİZ BİTKİLERİ NERELERDE BULABİLİRİZ ?
Çevremizde yaşamış bitkilerin bir bölümü çiçeksizdir Çiçek bitkilerin üreme organıdır Çiçeksiz bitkilerde üreme organı ( çiçek ) bulunmaz Bunlar tohumsuz bitkilerdir Çiçek ve tohumu bulunmayan bitkilere çiçeksiz ot gibi yaşama adı verilir Kara yosunları , su yosunları , eğrelti otu çiçeksiz bitkilere örnektir

Su Yosunları :
Islak ortamlarda , denizlerde ve tatlı sularda yaşar Su yosunları hücrelerinde klorofil bulunur Bu sayede kendi besinlerini kendileri yapar Su yosunlarının kök , vücut ve yaprakları yoktur Su yosunları genelde mavi , yeşil renkte olurlar

Kara Yosunları :
Nemli topraklarda , taş aralıklarında , ağaç kabuklarında ve havuz kenarlarında yetişir Kara yosunlarında beden ve yapraklar bulunur Gövdeleri incedir Beden üstünde yeşil yapraklar bulunur Kara yosunları bulundukları yüzeyi kadife gibi kaplar


Eğrelti Otları :
Çiçeksiz bitkilerin en gelişmişidir Eğrelti otlarında kök , ceset ve yapraklar bulunur Eğrelti otları ormanlarda , ağaç diplerinde , nemli yerlerde ve akarsu kenarlarında yetişir Boyları başlıca 40 – 100 cm arasında değişir Toprak üzerinde geniş ve yeşil renkli yaprakları vardır *