Fert ve Cemiyet İçin İslâm Terbiyesi

Din ve Allah düşüncesi insanda fıtrîdir İnsanla beraber doğmuş ve onunla beraber var olacaktır Bunu yok etmeye, söndürmeye ve devreden çıkarmaya çalışmak mümkün değildir İnsanlık maddi alanda ne kadar gelişirse gelişsin, hiçbir zaman dinsiz yaşaması düşünülemez

Din, insanlık için lüzumlu bir müessesedir Fransız Filozoflarından ve meşhur ilâhiyât âlimlerinden Aguste Sabatier “Dinler Felsefesi adlı kitabında şöyle der: “Ben niçin dinliyim?, sorusunu kendime sorar sormaz şu cevabı alıyorum: Ben dindarım, çünkü başka türlü olmaya muktedir değilim, dindar olmak, varlığım ve benliğim için zaruri bir ihtiyaçtır Şahsi hayatımda görmekte ve duymakta olduğum din ihtiyacını, beşerin sosyal hayatında daha kuvvetli ve en büyük kuvvet olarak görmekteyim Çünkü dinin eteğine sarılmak hususunda o da benden geri değildir Diyanet gayet kuvvetli bir ağaç gibi, insaniyetin geçirdiği inkılâpların hepsinde hayatını, mevcudiyetini muhafaza etmiş ve edecektir Gerçi bu ağacın meydandaki kökleri, saçakları, dalları, budakları, binlerce defa kesilmiştir Lakin çok derinlerde bulunan asıl kök, daimî surette yeni yeni dallar, budaklar, yapraklar yetiştirmekten asla hali kalmıyor O halde din, ezelî ve ebedîdir Kökleri ezeliyete dayanan, ezeliyete kadar uzanan dinin yok edilmesi mümkün değildir1

İslâm fıtratı üzere doğan çocuklarımıza dini terbiye vermek, onların fıtratını korumak ve kuvvetlendirmek öncelikle anababaların ve eğitim kurumlarının temel görevidir Çünkü toplumu, milleti ve devleti ayakta tutan dinamiklerin başında din ve ona bağlı müesseseler gelmektedir Alt kimlikleri, milli duyguları ve benlikleri korumak ancak bir üst kimlik olan dinî inançla sağlanır

“Mekteplerde din ve ahlâk dersleri okutulmasına taraftar mısınız? şeklindeki soruya Ord Prof Mazhar Osman’ın verdiği cevap dikkate şayandır: “Tamamen Çünkü dünyada en esaslı terbiye, cemiyet için dindir Maneviyata dayanmayan, din terbiyesi olmayan cemiyetlerde sonradan yapılan telkinler kuvvetli dahi olsa müessir olamaz Dini ananeye her fert irsî surette ve doğuştan bağlıdır Dinin üzerine kurulan aile terbiyesinde daha ciddi esas vardır Şüphesiz mektep terbiyesi de hürmet edilecek kuvvetli bir istinatgâhtır, lâkin bunun esasını daha başlangıçta kurabilirsek daha iyi payidar olur2

Hiçbir dinin insanlara fenalık etmeyeceğini, hayatın ıstıraplarına karşı en büyük teselliyi insanların imanda bulduğunu belirten Mazhar Osman “Dini terbiye, adamı nefsine, ailesine vatan ve milletine ve bütün âleme fenalık yapmaktan, ıstırap vermekten korurdemektedir Dinine ve ahlâkî ananesine bağlı olarak terbiye görmüş gençlere bir de kültür, medenî terbiye verilebilirse en bahtiyar adam olur, diyen Mazhar Osman şu önemli değerlendirmeyi yapar: “Öyle adamlar için hayat yolunda şeytan iğfalkar olamaz Kendi nefsine hürmet ettiği kadar, belki daha fazla başkasının da hakkına saygı gösterir İlk nazarda belki manasız görülen aile ananelerinin terbiye edici tesiri ne büyüktür Anababaya hürmeti bilmeyen, yediği sofradaki ekmeğe kıymet vermeyen gençlik şüphesiz delâlettedir Küçük bir şeydir, sofradaki ekmek parçasını alıp hürmetle yerine koymayan, anasınınbabasının yanında saygıyla oturmayı bilmeyen bir gencene kadar yüksek tahsil görürse görsün insan teessüfle bakmaktan kendini alamaz Bütün dünyayı dolaşınız, her yerde en yüksek kültürlü adamların bile dine, milliyete ve aile şeref ve ananesine bağlılığını görürsünüz Din ve ahlâka hürmet etmesini bilmeyen, kanuna saygıyı öğretmek de güçtür3

Yukarıdaki tespitler oldukça önemlidir Yıllar önce “Okullarda din ve ahlâk dersi olsun mu olmasın mı? şeklinde cereyan eden tartışmalara ilim ve irfan sahibi, hür düşünceli ve meselelere ilmi perspektifle bakan böyle bir aydının değerlendirmesine bugün ne kadar ihtiyacımızın olduğunu söylemeye bile gerek yoktur Olayları objektif ve ilmi verilere göre değerlendiren ilim adamlarının azlığı ya da yokluğu sebebiyledir ki bugün hala bu konuları tartışıyoruz Çocuklarımıza ve gençlerimize dini terbiye vermek büyük önem taşımaktadır Mazhar Osman’ın açıkça ifade ettiği gibi, anababaya hürmeti, vatan ve millete sevgiyi, kanunlara bağlılığı ancak dini terbiye sağlar

Yazımızı Fransız filozoflarından Jules Simon’un tespiti ile bitirmek istiyoruz “Din hissi, kuvvetli bir içtimaî bağdır Bir milletten Allah fikrini kaldırırsanız o zaman onlar ancak menfaat ve korku tesirleri altında bir toplulukturlar Burada vatandaşlar kardeş değil, menfaatleri müşterek ortaklardır4

Görüldüğü gibi, din fikrinin ve daha geniş ifadeyle dini terbiyenin kalktığı toplumda menfaatler hakimdir Herkes menfaatini abideleştirir, kardeşlik duyguları ölür, seküler bir hayat hakim olur Faziletlerin yerini kötülükler alır İnsanlar, maddenin, menfaatin, makamın, heves ve arzularının kölesi olmaya başlarlar Esas bu noktada kölelik başlar Demek ki, esas kölelik, dini değerlerin örselendiği, hiçe sayıldığı, önem verilmediği ve hayat prensibi haline getirilmediği cemiyette hakim olur Bu açıdan dini terbiye, insanı hür ve müstakil bir şahsiyet yapar İradesine, arzu ve meyillerine hükmeden kişilikli bir insan meydana getirir

Din, en mükemmel hayatı, son derece güzel duyguları ve düşünceleri kazandırır Güzel ahlakı, namuslu, iffetli, şahsiyetli yaşamayı hazırlar Dini terbiye diğer terbiye metotları gibi belirli saatlerde, bir kısım din dersleri vermekle olmaz Dini terbiye, çocuklara yoğun bilgi yüklemekle başarıya ulaşamaz Dini terbiye, çocuğu manevî ve dinî bir atmosfer içerisine sokmakla ve yaşatmakla gerçekleşir Dini terbiyede teori önemli olmakla birlikte, pratik yani uygulama konusu daha da önem arz etmektedir Çocuğa dini terbiye vermeye çalışan anababanın ve eğitimcilerin, öncelikle dini hayatı yaşamaları gerekir Çocuk uygulamaları görmeli, sevmeli, alışmalı ve kendi hayatında bunu nakşetmeye çalışmalıdır