Fibromiyalji (tükenmişlik sendromu)

Ömür kalitesini önemli kademede bozan fibromiyalji; tükenmişlik sendromu, kronik ağrı sendromu yahut kronik yorgunluk sendromu olarak tanımlanabildiği üzere birebir devranda başta yaygın ve inatçı kas ağrıları olmak üzere, sabahları vücutta tutukluk, yorgunluk üzere yakınmalarla seyreden yumuşak bir doku romatizması olarak da tanımlanıyor. Fibromiyalji farklı bir hastalık oluşumu olmayıp yaygın kas ağrıları, baş ağrısı, yorgunluk, bitkinlik, halsizlik, uyku düzensizlikleri ve bazen de spastik kolit dediğimiz tuvalete çıkma sorunlarının eşlik ettiği belirti ve bulguların bir kombinasyonudur.

Kronik bir hastalık olup ‘’çok yorgunum, güya gücüm bitmiş’’ üzere yakınmaları olan hastalar, tanısı konulamayan ağrı şikâyetleri yüzünden yıllarca çeşitli branşların tabiplerine başvuruyor. Akıllıca teşhis konulamadığı için hastaların yakınmaları azalmış yahut geçmiş üzere görünse de bir mühlet sonra tekrar başlıyor. Yapılan çalışmalar, memleketimizde 1,3 milyon fibromiyalji hastası olduğunu gösteriyor fakat bu illete yakalananların sayısı fibromiyalji çok sayıda belirti nedeniyle farklı marazlar tarafından maskelendiği için belirtilen rakamdan daha çokça.
Günlük hayatı, insanlarda iş kalitesini düşürüp, dikkat ve algılamayı azalttığı için berbat etkiliyor. Hayat keyfinizi etkilediği için motivasyonu ve verimliliği düşürür. Ekonomiyi, iş hayatını ve gündelik ömrü olumsuz etkileyen fibromiyalji için ‘çağın hastalığı’ diyebiliriz. Fibromiyalji tedavi edilmez ise; ömür kalitesinde düşüş ve işgücü kaybına neden olur. Velev hasta ağrıları ve vesair yakınmaları nedeniyle muhiti tarafından ‘hastalık hastası’ olarak tanımlanabilir
Fibromiyaljinin nedeni tam olarak bilinmiyor. Daha çok hassas yapılı ve her şeyden çabuk etkilenen kişilik yapısındakilerde görülüyor. Mükemmeliyetçiler, işkolikler ve iyi olmayan çevresel faktörlerin olduğu ortamlarda çalışanlarda sıktır. Fibromiyalji en çok hatunlarda ve genç erişkin öbekte görülür. Mahsusen menopoz devrinde artış kaydediyor. Bayanlarda değişen hormonal sistemlerin (adet devirleri, menopoz) ortaya çıkardığı gerilim ve dert, baş edilmesi güç durumlara neden oluyor. Bu durum, illetin tekrarlamasında ve yerleşmesinde münâsib taban hazırlıyor. Hatunlarda menopoz ve gerilimin hastalık üzerindeki aktifliğini vurgulayan kortizol hormon çalışmaları da bunu desteklemektedir. Hatunların adet devirleri, menopoz ve hormonal dengelerdeki değişiklikler üzere fizyolojik etkenlere ek olarak; spor alışkanlığının olmayışı, konutta vücutlarına çokça yüklenmeleri, şiddetli arilik yapmaları ya da sık sık konut eşyalarının alanlarını değiştirmeleri üzere etkenler fibromiyaljiye taban hazırlıyor. Başkaca soğuk ve sıcak farkına maruz kalmak üzere çevresel etkenler de fibromiyaljinin nedenleri arasında sayılabiliyor.
Hastalık belirtilerinden en tipik olanı sabahları ortaya çıkan boyun, sırt ve bel üzere tek bir ortamda yahut tüm vücutta yaygın olarak hissedilebilen ağrıdır. Fibromiyalji ağrısı hastalar tarafından ‘zonklayıcı, derinden gelen ya da keskin’ üzere çeşitli hallerde tanım ediliyor. Ağrıya, kaslarda ağır yanmalar, seğirmeler ve katılık hissi de eşlik edebiliyor. Ağrının bir alandan başlayıp bütün vücuduna yanıcı, sızlayıcı olarak yayıldığını söz eder. Uyku bozukluğu; çok ahenge, bazen uykusuzluk sonuçta derin olmayan ve dinlendirmeyen uykuyla birlikte kişinin his durumu bozulur. Yanıcı ağrılara bazen dengesizlik hissi, karın ağrısı ve tuvalete çıkma alışkanlıklarında değişiklik üzere şikâyetler de eşlik edebilir.
Tanı için üç ay şikâyetlerin ve belirtilerin devam etmesi gerekir. En az 12 noktada (ensede baş-boyun geçiş noktası, önde iman tahtasının yanı, omuz başları, dirsek dış yüzü, kürek kemiğinin iç yüzleri, bel kalça geçiş noktası, kalçada dış yan dış, diz iç kısımları vb.) ağrıya hassas olunması temel koşuldur. Hastanın şikâyetlerinin ve hikâyesinin yanı sıra yapılacak tetkiklerle tanı konulur. Sık sık bel ve boyun ağrıları, kronik yorgunluk sendromu, depresyon, hipotiroidi ve uyku bozuklukları üzere sair marazlarla karıştırıldığı için yapılacak tetkikler büyük ehemmiyet taşır.
Komplike bir hastalık olduğu için tedavisinde birçok branştan destek alınabilir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon mütehassıs doktorunun başkanlığında; psikolog ve fizyoterapistten yardım alınır. Gerekli olduğunda gayri branş doktorlarından konsültasyon desteği alınır ve tedavi multidisipliner biçimde yönlendirilir.
Fibromiyaljik olmamak için hava koşullarına müsait giyinmeliyiz, havasız ortamlardan kaçınmalıyız, hava akımları arasında kalmamalıyız, gerilimden kaçınıp gerilimle savaş yollarını öğrenmeliyiz, kendimizle barışık yaşayabilmemiz için gerekirse psikolog desteği almalıyız, sağlıklı beslenip iş ve dinlenme saatlerini müsait ayarlamalıyız, ergonomik koltuk, mütenasip yükseklikte masa, göz hizasında bilgisayar monitörü, dirseğin ve kolun düşmesini engelleyen klavye üzere iş hayatımızda değerli bölge tutan nesneleri münasip ayarlamalıyız, kendimize müsait, sahiden severek yapacağımız hobiler edinmeliyiz, kendimize makul sporu yapmalıyız.
Özetle kimseye hususî ömür formumuzu planlayarak ruh ve vücut bütünlüğümüzü sağlamalıyız.