Fiillerle İlgili Pratikler

Fiillerle(Eylem) İlgili Pratikler ve Özellikleri
Fiillerle İlgili Örnekler, Sorular
Fiil Nedir, Özellikleri

Filler(Eylemler)
Fiiller, iş ,oluş, durum ve hareket gösteren sözcüklerdir

ÖRNEK: Yürü, gidelim; bu iş olmaz dedi

Fiillerin sonuna mek, mak ekleri getirildiğinde manalı olur

MISAL:
Bu akşam kardeşinin yanına var (eylem)
Kardeşimin hoş bir evi var (isim)
Fiiller anlamlarına göre üçe ayrılır:

1) Nesne bölge, meslek yani hareket belirten ve neyi, kimi sorularına cevap veren fiiller kılış fiilleridir

ÖRNEK:
*Bu işi olsa olsa sen yaparsın
*Baba koruk yer, oğlunun kadınsı kamaşır
*Yemeğin tadını fazla beğendik
*Mum dibine ışık vermez, derler

2)Nesne almayan, öznenin içinde bulunduğu durumu bildiren fiiller koşul fiilleridir

MISAL:
*Su uyur, düşman uyumaz
*Can çıkar, mizaç çıkmaz
*Teyzesi bize dün sabahleyin geldi

3)Kendiliğinden ve süre içinde gerçekleşen fiiller oluş bildirir

*Tekrar yeşillendi fındık dalları
*Genç yaşta ağardı saçlarım
*Korkudan beti benzi sararmış
*Bu eylemler değişerek yeni bir dış görünüş kazanma anlamı verir
*Elleri, ayakları kabarmıştı
*Denize gidince epey bronzlaşmış
*Fiiller me, ma,mez , maz ekleriyle negatif yapılabilir
*Gülme komşuna, gelir başına
*Kaz gelecek yerden tavuk esirgenmez
*Yoldan kal, yoldaştan kalma
*Geniş vakit eki olumsuz yapıldığında mez maz olarak değişir
*Nuh der, peygamber demez
*Fiiller tekil ve çoğul tüm kişilere kadar haber ve dilek kipleriyle çekimlenebilir
*Ben hazırlandım, artık gidebiliriz; dedi
*Erken yatın, yarın işe gideceğiz
*Koşul kipiyle çekimlenmiş fiiller ast cümlenin yüklemi olabilir
*Erken gelirse birlikte gidelim
* yor eki yerine mekte, makta eki de kullanılabilir
*O zamanlar büyük bir şirkette çalışmaktaydım
*Haber kipleri vakit anlamı taşır, istek kipleri süre anlamı taşımaz
* Acilen polisler gelecek, artık çıkalım

Çekimli fiil sorulduğunda kip,birey, olumsuzluk ekleri alabilen ve yüklem olan fiiller anlaşılması mümkün

*İçimden şu zalim şüpheyi kaldır
*Ya sen gel ya beni yanına aldır
*Mecnun um, Leyla mı gördüm
*Bir kerecik baktı geçti
*Ne sordum ne de söyledi
*Kaşlarını yıktı, geçti

Cümledeki yargı sayısı sorulduğunda çekimli fiiller, fiilimsiler ve ilave eylem alarak yüklem olmuş ad asilzade sözcükler sayılır

*Garibim,namıma Kerem diyorlar
*Hastayım, derdime verem diyorlar
*Aslımı el almış, harem diyorlar
*Maraşlı Şeyhoğlu Satılmış ım ben
*Senin dudakların pembe, ellerin beyaz
*Al, tut ellerimi bebek, tut azıcık

Fiillerde Anlam (süre,kip) Kayması:

*Bir fiil kipinin kendi anlamı dışarıda kullanılmasına anlam kayması denir
*Kardeşim ve ben bu okuldan mezun olduk

Anadolunun kapıları 1071de açıldı(öğrenilen geçmiş zaman)
*Dün akşam komşulara gitmişler
*Saçların fazla hoş olmuş

Yazık,anahtar kapının üstünde kalmış!(Daha Sonra ayrım etme)
*Yarın oysa sınav için ders çalışıyor

İki yıldır ÖSSye hazırlanıyor(aralıksız meslek)

Eksik sonradan en sevdiğim dizi başlıyor(gelecek süre)

Yedi yıl önce bu şehre yerleşiyorlar(geçmiş süre)

Her sabah geç kalıyor okula(geniş vakit)
*Haftaya bu işi de bitireceğiz

Bu meslek sabaha mutlaka bitecek (emir)

Karşıdaki adam Ali nin dayısı olacak(ihtiyaç )
*Yıllardır tanırım, kimsenin işine karışmaz

Ben doğmadan önce kardeşim tifodan ölmüş(geçmiş süre )

Biraz sabret, biz de eksik sonra geliriz(Gelecek vakit )

Akşamki davete bu işi bitirir pek gidersin(dikte)
*Şu binayı bir de ben göreyim
*Arkadaşlar gürültüsüz olalım!
*Yarın toplantının hazırlıkları yapmalıyım
*Tam bir saat daha sonra burada olmalısın(emir)

Derhal İstanbul da olmalı, Boğaz da dere içmeli(açlık)
*Anında burayı terk edin!

Allah'ım sen aklımı koru!(rica)
*Fiiller ek eylemin idi, imiş, ise ekleriyle kullanılarak bileşik zamanlı yapılır

Sen gidersen yaşayamam
Ölürse ten ölür, canlar ölesi değil
Ben ölürsem, akşam üstü ölürüm
Gidiyordum gurbeti gönlümde duya duya
Akşamlar bir roman gibi biterdi
Üşürdüm, içim ürperirdi
Mesutmuş, seviyormuş kocasını
Söz olurmuş, olsun ; sevgilim yok misin?
Yağmurlardan daha sonra büyürmüş başak
Meyveler sabırla olgunlaşırmış

*Birbirini Izleyen cümlelerde bileşik zaman eki son fiilde verilebilir

Beraber oynar, ders çalışır , film izlerdik
Erkenden kalkar, kahvaltıyı hazırlar, işe gidermiş
Beni arar, bulamazsa telaşlaşmasın

Ekeylemin üç görevi vardır:

1 Ad aristokrat sözcükleri yüklem yapar

Hastayım, yalnızım bir de param değil
Beş yaşındaydım, kimsesizdim
Hepimiz kardeşiz, Müslüman ız
Hastaysan, yorgunsan hiç gelme

2Kolay zamanlı fiilleri bileşik zamanlı yaapar

Böyle olacağını bilmeliydim
yeniden aramayacaksın
Babam öğrenirse çok kızardı

3 Kolay zamanlı fiillere getirilen dir ekeylemi cümleye olasılık, katiyet anlamı getirir

Bu konu kapanmıştır, bundan böyle bunu tartışmayalım(kesinlik)
Babam geç kalacağımızı öğrenince fazla kızmıştı(olasılık)
Ders bitmiştir, gidebilirsiniz (katiyet)
Şu saatlerde evine varmştır(olanak) *