Fİtne

Fitne kelimesi küfür, azgınlık, sapıklık, günah, rüsvalık, ayrılık, birisini azdırmak, delilik, iç ihtilaf ve kargaşa, kavga, kalbin bir şeyi fazlaca beğenip, ona meyletmesi, hoşuna gitmesi, bela, azap, musîbet gibi anlamları vardır (Abdü'rRaûf elMısrî, Mu'cemü'lKur'an, Beyrut, 1367 1948, II, 71; İbnü'lManzûr, Lisanü'l Arab, Beyrut 1698 XIII 317 vd) Aynı zamanda insanlar arasında meydana gelen ihtilaf, ihtilâl, eşkiyalık ve kavgaya da denir Bazı hadis ve ayetlerde söz konusu kelime daha ziyade bu manadadır (Tecridi Sarih Tercemesi, XII, 290)

Fitne ve bu kelimenin değişik türevleri Kur'anı Kerim'de muhtelif sure ve ayetlerde 60 yerde 12 manaya gelir:

1 Azap: Azabınızı tadın! İşte acele isteyip durduğunuz şey budur(ezZâriyât, 5114)

2 Şirk (Allah'a ortak koşmak): Fitne ortadan kalkıp Allah'ın dini tam anlamı ile egemen oluncaya kadar onlarla savaşın Eğer yaptıklarına son verirlerse zalimlerden başkasına asla saldırılmaz(Bakara, 193)

Fitne (şirk) adam öldürmekten daha büyük günahtır(elBakara, 2217)

3 Küfür: O gün (kıyamet günü) münafık erkeklerle, münafık kadınlar iman edenlere derler ki; Bizi gözetip bekleyin, nurunuzdan biraz edinelimOnlara geriye dönün de nur arayın!denilir Sonra da aralarına kapısı bulunan sur çekilir İç tarafında rahmet, dış tarafında o cihetten azap vardır münafıklar, müminlere biz sizinle beraber değil miydik?diye seslenirler Onlar da evet, beraberdik, ama siz kendinizi fitneye düşürdünüz (iman etmediniz, küfrettiniz) şüpheye düştünüz(elHadîd571314)

4 Günah: Artık Peygamber'in emrine muhalefet edenler, kendilerine bir fitnenin (günahın) dokunmasından veya kendilerine elem verici bir azabın erişmesinden çekinsinler(enNûr, 2463) Onlardan (Tebük seferine çıkmamak için bahane arayanlardan) bir kısmı bana izin ver de, beni fitneye (günaha) düşürmediyordu Haberiniz olsun ki, kendileri fitneye düşmüşlerdir Şüphesiz ki cehennem kâfirleri çepeçevre kuşatacaktır(etTevbe, 949)

5 İşkence, eziyet: Sonra işkence ve azaba uğratılan, ardından hicret eden, sonra da Allah yolunda savaşan ve sabredenleri, Rabbin mutlaka bağışlayan ve çok merhamet edendir(enNahl, 16110)

6 Belâ ve imtihan: Andolsun ki, onlardan öncekileri de imtihan ettik(elAnkebût, 293)

7 Ta'zîb ve Gönül incitme: O kimseler ki, mü'min erkeklere ve mü'min kadınlara işkencede bulundular, sonra da tövbe etmediler İşte onlar için cehennem azabı vardır (elBurûc, 8510)

8 Öldürme ve Helâk: Yeryüzünde yolculuğa çıktığınızda, kâfirlerin sizi fitneye düşürüp (öldürüp) kötülük edeceklerinden endişe ederseniz, namazı kısaltmanızda bir vebal yoktur(enNisâ, 4101)

9Sıratı müstakîm'den saptırma: ''Neredeyse onlar, sana vahyettiğimizden başkasını bize karşı uydurman için seni bile fitneye düşürecekler (doğru yoldan saptıracaklardı), ve ancak o takdirde seni samimi bir dost edineceklerdi(elİsra, 1773)

10Dalâlet ve tereddüde düşürme: Çünkü siz ve taptıklarınız, cehenneme girecek olanlar dışında hiç kimseyi dalâlete düşürecek (azdıracak), baştan çıkaracak değilsiniz(esSaffât, 37161163)

11 Özür ve illet: Sonra onların, sadece Rabbimiz Allah'a yemin ederiz ki, biz müşrik değildiksözleridir; başka özürleri (fitneleri) olmayacak(elEn'âm, 623)

12 Delilik ve Gaflet: Yakında kimlerin deli olduğunu sen de göreceksin, onlar da görecek(elKalem, 6856)

Fitne, Allah (cc) ve kuldan sadır fiiller cümlesindendir Mesela, belâ, musîbet, öldürme veya işkence gibi hoşlanılmayan fiiller, her ne zaman Allah Teâlâ'dan sadır olursa, ancak bir hikmete binaen olur; buna mukabil her ne zaman, Allah'ın emri dışında, kul tarafından bu fiiller yapılırsa, bunun zıddı olur (Fîrûzâbâdî, Besâiru Zevi't Temyîz fî Letâifi'lKitabi'lAzîz, Mekke (ty), IV 166169)

Kur'anı Kerim'de geçen fitneve türevi olan ikilemeleri bu şekilde on iki maddede toplamak mümkün olsa da, buna karşılık aynı kelimelerin hadislerdeki manalarında aynı çokluğu görmemiz mümkün değildir Hadislerde bu kelimeler daha çok ictimaî bozukluk, düzensizlik, anarşi vb manalardakullanılmıştır: Fitne, deniz dalgaları gibi dalgalanır('Buhâri, fiten, 17; Müslim, iman, 231) Bilhassa Hz Peygamber Deccâl'denbahsederken, fitne kelimesini kullanmış, ümmetini bu fitneye karşı dikkatli olmaları için uyarmıştır (Buhârî, fiten, 26, i'tisâm, 2; Müslim, küsûf, 8, 1 1, 12, 22; Ebu Davud, fiten, 24, 149 Yine O, bir çok dualarında da mutlak olarak fitneden, Allah'a sığınmış (Buhari, daavât, 35; Müslim, fezâil, 137) ve dünyanın, malın, fakirliğin, kabrin, ölü ve dirilerin, kadınların ve cehennemin fitnesi konusunda da ümmetine çeşitli tavsiyelerde bulunmuştur ki, mezkur konularda söz konusu olan fitne, insanı dinini yaşamaktan alıkoyan, Allah'a ulaşmada engel olan veya insanı cehenneme sürükleyen âmil, sebeb vb manalara gelir (Bu manalar için bkz İbnü'lEsir, enNihâye fi darıbi'lHadis, Beyrut, ty III 410411)

Hadis Kitaplarında Kitabü'lFitendiye bölümler vardır Buradaki fitenkelimesi de fitne kelimesinin çoğulu olup, söz konusu bölüm Hz Peygamber'in, kendi vefatından sonra meydana gelecek fitnelerle ilgili hadislerinin yanında, kıyamet ve ahiretle ilgili hadisleri ihtiva eder

Allah Teâlâ şu ayeti kerimede zararı herkese olan, musibeti, günahkâr olan ve olmayan herkese ulaşan, anlaşmazlık, kavga kısacası anarşiden kaçınılmasını emrettiği belirtilmektedir: Ey müminler! Öyle bir fitneden sakınınız ki, o, hiç de sizden yalnız zulmedenlere dokunmakla kalmaz (onun dehşeti günahsızları bile kuşatır) (elEnfâl, 825) Çeşitli hadislere göre Buhârî bu ayeti başlık yaparak bu hadisleri altında sıralamıştıren büyük fitne ümmetin birliğini bozan ve İslâm toplumunun sosyal hayatını ihlal eden, baği hareketler gelir İkinci planda da İslâm devletinin müdafasından kaçmak, bütün ümmetin gözü önünde küfür ve dinden irtidat etmek, zâlim yöneticilere hayır ve doğru olan şeyleri öğütlemeyip, onlara dalkavukluk yapmak veya yağ çekmek gibi kötü şeyler gelir ki, bunlar da bir ümmetin bütün fertlerinin maruz kalmalarına sebeb olan fitne ve belalar cümlesindendir(Tecridi Sarih Tercemesi, XII 291)

İslâm tarihinin ilk dönümlerinde siyâsi sebeblerle zuhur eden dahilî ihtilaflar âlimlerimizce fitne olarak nitelendirilmiştir Mesela; Cemel ve Sıffîn vakaları, Hz Osman ve Hz Ali'nin şehid edilmeleri, Hz Muaviye'nin oğlu Yezid'i kendine halef ve veliaht tayin etmesi gibi İslâm devleti bünyesinde ortaya çıkan fitnelerdir Bu tür fitneler sonucu bir çok müslüman hayatını kaybetmiş, yeni yeni batıl mezheplerin ortaya çıkmasına sebeb olmuştur Açılan bu tür yaraların kanları zamanımıza kadar akmaya devam etmiştir