Folik asit hakkında bilinmesi gerekenler ve gebelikte kullanımı

Folik Asit:

Vücudun tüm biyolojik hadiselerinde mahal alan DNA ve kan hücrelerinden alyuvar oluşumu, aminoasit metabolizması, hücre büyüme ve yenilenmesi, kas yapılması için dışarıdan vücuda alınması gereken değerli bir B kümesi vitaminidir.

Bağışıklık sistemin güçlenmesinde ve çalışmasında gereklidir. Işık ve oksidasyona hassastır. Mahsusen hamilelik devrinde validenin folik asit muhtaçlığı artar.

Birtakım kaynaklarda folik asite folat da denilmektedir.

Hamilelik devrinde folik asit muhtaçlığı artar!

Hamilelik devrinde folik asit gereksinimi artmaktadır. Yiyeceklerle ne kadar istikrarlı beslenilse de hamilelik periyodunda artan muhtaçlığı karşılamak mümkün değildir.

Hamilelik periyodunda folik asit eksikliği oluşursa bebeğin önemli birtakım rahatsızlıklarla yerküreye gelmesi yahut meyyit doğma riski yükselir.

Olağan bireyler için 100-200 mcg olan folik asit gereksinimi hamileliğin birinci 8 haftasında yaklaşık 600-800 mcg a kadar çıkar. Yiyeceklerle bu ölçünün karşılanması mümkün olmadığı için folik asit tabletleri ile kesinlikle takviye edilmelidir.

Hamilelikte Folik Asit Neden Kıymetlidir?

Folik asit eksikliğinde düşük veladet yüklü bebekler, nöral tüp defektleri (NTD) ve anada megaloblastik anemi oluşur.

Nöral tüp defektleri en ağır sıhhat sıkıntılarındandır. Ana karnındaki bebeğin 4. haftasının sonuna kadar kapanması gereken nöral tüpün açık kalması sonucunda

¨ Bebeğin kafatası kemiklerinin bir kısmının olmaması,

¨ Bebeğin dimağının gelişmemesi

¨ Bebeğin dimağ ve zarlarının dışarı fırlaması

¨ Bebeğin kafatası yahut omurga üzerinden meninksin kist biçiminde dışarı gelişmesi

¨ Omurganın üzerine olan zarla birlikte omurganın art kısmındaki bir yarıktan fıtık biçiminde de dışarı çıkması

üzere bozukluluklar görülebilir.

En yaygın görülen nöral tüp defektlerinden biri SPİNA BİFİDADIR. Spina bifida omurga açıklığı olarak da tanımlanabilir. Birden fazla hengam kalıcı özürlere neden olan doğumsal bir hastalık olup, hayat uzunluğu tedavi süreci devam etmekte ve güzelleşme durumu kelam konusu değildir. Türkiye’ de doğan her 1000 bebekten 3’ünde spina bifida görülmektedir. Bu nispet şark kesimlerimizde artmakta, bu demektir ki, memleketimizde her yıl yaklaşık 5000 bebek spina bifidalı doğmaktadır.

Hastalar erken yaşlarda kaybedilirler yahut tekerlekli sandalyeye bağlı kalırlar. Nedenleri çevresel ve genetiktir. Memleketimizde de ne yazık ki nöral tüp defektlerinin görülme sıklığı çok ziyadedir. Önleyebilmek için ise en kıymetli faktör folik asit depolarının ehliyetli seviyede olmasını sağlamaktır. Bunu sağlamak için ise gebe kalmadan evvel folik asit tasarrufunun başlatılması gereklidir.

B vitaminleri homosisteinin üretimini ve tasarrufunu düzenler. Bu amino asit gibisi unsurun yüksek seviyeleri damar duvarına zarar vererek plak oluşumuna neden olur. Folik asit kalp hastalıklarına karşı bu tesiri nedeniyle esirgeyicidir. Münhasıran akciğer, kolon, rektum ve serviks kanserinin önüne geçmeye yardımcıdır. Ananın ve bebeğin damar sıhhatini müdafaası açısından da folik asitin kâfi alımı çok değerlidir.

Folik asit eksikliğinde biraylerde depresyon görülebilir. Hamilelikte görülen depresyonun en değerli nedenlerinden biri de folik asit eksikliği olabilir. Folik asit ve B vitamini destekleri homosistein seviyelerini düşürerek depresyonu azaltır. Kimi ilmî çalışmalarda folik asit alımının anti depresan tesirleri gösterilmiştir.

Folik Asitin Tesir Mekanizması

NTD’li anaların serumlarında ve amnion sıvılarında homosistein metianine dönüşemediğinden (5, 10 – metiltetrahidrofolat redüztaz enzim aktivitesi yoktur), anaların serumlarında ve amnion sıvılarında homosistein ölçüsü yükselir. Metionin nöral tüpün kapanmasında kullanılan bir aminoasittir. Gebe analarda folik asit kullanılması ile homosisteinin metionine dönüşümünde metil vericisi (donörü) olarak vazife yapan 5-metiltetrahidrofolat sağlanarak anomalinin oluşumu engellenir.

Folik Asit Takviyesi Nasıl Yapılmalı?

Gebe kalmadan evvelki üç aydan itibaren başlanıp doğuma kadar folik asit kullanılması ile Nöral Tüp Defektleri sıklığı %70 nispetinde azaltılabilir. Uzun vadeli tedbir olarak besinler folik asit ile zenginleştirilebilir. Tükettiğiniz besinlerdeki folik asit ölçüsüne bağlı olarak gebe kalmadan en az üç ay evvel 400-1000 mcg civarında takviye yapılması folik asit depolarının doldurulması açısından kıymetlidir. Hamileliği planlamaya başladığınızda kesinlikle hatun veladet hekiminize danışarak kullanmanız gereken folik asit ölçüsünü öğrenin. Hekiminiz kandaki folik asit seviyenize nazaran gerekli olan folik asit desteğini önerecektir.

Folik asit ne kadar vade gereklidir?

Gebe kalmadan üç ay evvel folik asit tabletlerinin kullanılmaya başlanıp , gebeliğin 8. haftası bitene kadar folik asit takviyesi yapılabilir. Nöral tüpün kapanması gebeliğin 4. haftasının ahir tamamlandığından, bu devirden sonra alınan folik asidin pek ziyade önleyici tesiri yoktur.

Günlük besinlerle 400 mg/gün folik asit alınması mümkündür.. Folik asidin diyetle zayıf alımından çok besinlere uygulanan pişirme, hazırlama yıkama üzere süreçler nedeniyle kayıplara uğradığı, çokça alımın ise vitamin B12 eksikliğine yol açabileceği unutulmamalıdır. Karaciğer ve gayri organ etleri, kurubaklagiller ve yeşil yapraklı sebzeler folik asidin en varlıklı kaynaklarındandır.

Sırasıyla Folik Asitten Varlıklı Yiyecekler

Karaciğer

Yeşil yapraklı sebzeler

Başka organ etleri

Al et

Kuru baklagiller

Yumurta

Yoğurt

Süt

Tam taneli tahıllar (buğday, çavdar vb)

Kimi meyve ve sebzeler (enginar, kavun vb)

Folik Asit Kayıplarını Önlemek Elinizde!

Folika sit suda eriyen, ışıktan etkilenen B öbeği vitaminlerindendir. Yiyeceklerin, saklama, hazırlama ve pişirme hallerine çok dikkat edilmelidir. Zira yanlış tatbikler folik asit kaybını artırmaktadır. Suda eriyen bir vitamin olduğu için vücutta çokça depolanmaz ve hergün dışarıdan alınması mecburidir.

Kaynaklar

1-) “Gebelik ve Emzirme Devrinde Beslenme” Kitabı Muharrir: Diyetisyen Aysen Arıcan

2-) : Spina Bifida Derneği İstanbul Bürosu web sitesi

3-) “Çocuk Hastalıklarında Beslenme” kitabı Muharrir: Prof. Dr. Gülden Köksal, Dr Dyt Hülya Gökmen Hususî