Fotoğraflarda Göremediğimiz O Afgan Kadınlarının Hikayesi

Afganistan'da Afghan Dreamers isminde, robotik bilim kolu ile uğraşan, tamamı 18 yaş ve altı kızlardan oluşan bir küme var. Forbes'un 30 Yaş Altı İlham Veren Gençler Listesi'ne dahil ettiği bu kümenin üyeleri, eğitimlerini en uygun formda tamamladıktan sonra Afganistan'a en âlâ halde hizmet etmeyi hedefliyordu. Ta ki Taliban ülkeyi ele geçirip, bayanlara eğitimi ve çalışmayı yasaklayana kadar.

Kümenin üyeleri Elham, Diana, Somaya ve Ayda, Taliban'ın ülkeyi bir anda ele geçireceğinden habersiz bir halde geçtiğimiz temmuz ayında bir dergiyle röportaj yaptı. Tarihin tekerrür etmeyeceğine inanan bu 4 genç kız, bir yandan meslek maksatlarını anlatırken bir yandan da Afganistan'a dair hayallerinden bahsetti. Taliban'ın işgalindan sonra kümenin her bir üyesi farklı ülkelere kaçmak zorunda kaldı, fakat arkasında bıraktıkları öyküler Afganistan'ın aslında nasıl bir yer olduğunu göstermeyye yetti.

2017 yılında Afganistan'ın teknoloji alanındaki birinci CEO'su Roya Mashoob, Afhgan Dreamers isminde yalnızca bayanlar oluşan bir bilim kümesi kurdu. Büsbütün robotik bilimle ilgilenmek üzere kurulan bu küme, memleketler arası değerli bir müsabakayı birincilikle bitirdi. Kızlar bununla da yetinmedi, COVID-19 pandemisi baş gösterdiği vakit Toyota marka eski araba kesimlerinden teneffüs aygıtı yapmayı başardı.

Afghan hükümeti, Afghan Dreamers'ın başarılarına kayıtsız kalmadı ve Kabil'de ülkenin dört bir yanındaki gençlerin eğitim almasına imkan sağlayacak Dreamer Enstitüsü'nün kurulmasına yardımcı oldu. Bu bayanların ortasında astronot olup Mars'a gitmek isteyen de vardı, mühendis olup kendi şirketini kurmak isteyen de. Afghan Dreamers kümesinin üyeleri, Taliban işgalinin akabinde ülkeden kaçmak, modüllere ayrılmak zorunda kaldı. Tüm bu dehşetli olaylar yaşanmadan bir iki hafta evvel verdikleri röportaj da Taliban yüzünden ülkede ne kadar değerli cevherlerin sönüp gittiğini bir defa daha ortaya koydu.

Afghan Dreamers üyelerinin Taliban işgalinden evvel verdiği röportajlar:

Elham, 17 yaşında:


Afgan bayanları her alanda başarılı olabilir. Ben büyüdüğüm vakit makine mühendisi olmak istiyorum. Annem savaş nedeniyle okula devam edemedi, bu yüzden de yalnızca liseyi bitirebildi. Teyzelerimden 3'ü mesken hanımı, biri diş doktoru, ikisi öğretmen ikisi de yönetimde çalışıyor. 2018 yılında Herat okullarında düzenlenen genel bir imtihanda, robotik takımına katılabilmek için kâfi puanı aldım. Annem ve babam beni desteklese de ailenin başka fertleri bayanların robotikte çalışmasının gerçek olmadığını, bu alanın erkeklere has olduğunu belirtti.

Geleceğe dair hayalim, özgür ve gelişmiş bir Afganistan'da yaşamak. Kümemle en gurur duyduğum şeylerden biri, hepimizin 18 yaşın altında olup da memleketler arası müsabakalara ve konferanslara katılabilmesi. Öteki bir ülkeye gittiğimde en çok dikkatimi çeken şey, insanların eğitim ya da mesek seçimi fark etmeksizin birer seçim hakkının olması.

STEM eğitimime devam etmek için dünyanın en düzgün üniversitelerinden birinde okumak istiyorum. Elbette herkes doğup büyüdüğü yeri sever lakin şayet güvenlik tasaları nedeniyle mecbur kalırsam, yabancı ülkelerden birine gideceğim ve düzgün bir üniversiteden eğitim alıp, Afganinstan'a daha düzgün hizmet verebilmek için döneceğim.

Diana, 16 yaşında:


Büyüyünce makine mühendisi olmak istiyorum. Şu anda Afganistnan'da bu alanda çalışan çok az bayan var ve bu adımı atan birinci bayanlardan biri olmak istiyorum. Bu yılın başlarında Forbes, takımımızı 30 Yaş Altı İlham Veren Gençler Listesi'ne dahil etmişti. Bu hem benim için hem de ailem için büyük bir onurdu.

Şu anda Afganistan'da bir kriz var. Barış konusunda istikrarlı değiller. Daima cinayet ve intihar atakları haberleri duyuyoruz ve Afganistan'ın daha uygun bir geleceğe sahip olamamasının nedeni de bence bu. Takımla yabancı ülkelere gittiğimiz vakit, o ülkelerde yaşayan kızların birçok farklı tesisi kullanabildiğini görüyoruz. Hem zihinsel hem de ruhsal olarak bizden daha düzgün durumdalar. Afganistan'daki durumun da birebir olmasını ve buradaki tüm kızların hem zihinsel hem de ruhsal olarak eksiksiz hissetmesini istiyorum.

Afganistan benim ülkem. Sonsuza kadar burada kalmak isterim. Okuyorum, çalışıyorum zira gelecekte Afganistan'ı inşa etmek istiyorum. Yakın gelecekte, Amerikan üniversitelerinden birinde eğitime başlamak ve yüksek tahsilime devam edebilmek istiyorum. Gelecekte Afganistan'a hizmet edebilmek için eğitimimin en üst düzeyde olmasını istiyorum.

Somaya, 18 yaşında:


Babam tamirci olduğu için çocukluğumdan beri makinelerle uğraşırım. Robotik grubuyla ilgilenmeye başladım, 150 şahısla birlikte bir imtihana girdim ve çok şükür ki seçildim. Robotik grubuna katılmak benim için biraz zordu zira bu, Afgan kültürüne büsbütün karşıt bir alan. Ailemi ikna etmem gerekiyordu. Annem konut hanımı. Halalarımdan biri hekim, ikincisi mühendis. Teyzelerimin hepsi, hekim olan biri hariç öğretmendir. Ailemdeki tüm bayanların kendi alanlarında çalışma yahut eğitimlerine bir formda devam edebildiler.

Ekibe birinci katıldığımda programlama lisanları hakkında hiçbir şey bilmiyordum ancak artık Java ve Python dahil olmak üzere birçok programlama lisanını biliyorum. Gitgide deneyim kazandım ve robotik kadrosunun kaptanı oldum. Takımımızdaki tüm kızların 18 yaş ve altı olmasıyla gurur duyuyorum.

Takımımız diğer ülkelere gidip yarışlara katıldığında, başka ülkelerde çok daha fazla ekipman ve laboratuvar olduğunu fark ettim. Bu benim için değişikti ve keşke Afganistan'da da misal ekipman ve laboratuvarlara sahip olsaydık, böylelikle robotlarımız üzerinde daha gelişmiş bir biçimde çalışabilseydik diye düşündüm. Fırsatım olursa yahut Afganistan'daki durum daha da inançsız hale gelirse, süreksiz olarak öteki bir ülkeye gidip STEM ve yapay zeka hakkında daha fazla şey öğreneceğim, Afganistan'a döneceğim ve öğrendiklerimi gençlere ve çalışkanlara aktaracağım.

Ayda, 17 yaşında:


Bilgisayar bilimi, robotik ve yazılım öğrenmek için bir yer olduğunu birinci fark ettiğimde, katımak için oldukça heveslendim zira o vakitler Herat'ta bu üslup eğitimleri veren bir yer yoktu. Ailemdeki bayanların birçok eğitimli. Annem fizik öğretmeni, amcalarımdan biri bilgisayar öğretmeni ve ikinci teyzem de hukuk okudu. Teyzelerimden üçü tıp öğrencisi ve tabip, başka iki teyzem de bilgisayar bilimi okuyor. Ailemi ikna etmek güç olmadı, zira hepsi eğitim meraklısı ve farklı bilim kollarını öğrenmemizi istiyorlar.

Robotik takımına dahil olduğumdan bu yana geçen iki yılda yazılımı, oyun yapmayı ve farklı programlama lisanlarını öğrendim. İnterneti kullanmamızın hedefi daha çok şey öğrenmek, bir farkındalık yaratmak, diğerlerine yardım etmek, arkadaşlarımızla meseleleri çözmek, bilgi düzeyimizi yükseltmek ve başarılarımızı göstermek. Öteki kızları cesaretlendirmek için başarılarımızı elimizden geldiğince diğerlerine da göstermeye çalışıyoruz.

Beşerler, Afganistan'ın bir savaş, patlamalar ve cinayetler ülkesi olduğunu düşünüyor. Kendimizi korkutmamalı ve her vakit olumsuz şeyler düşünmemeliyiz. Afganistan'ın geçmiş tarihinin tekerrür edeceği ve bayanların maksatlarına ve hayallerine ulaşamayacaklarına dair bizi endişelendiren bir dehşet hala var. Bazen sahiden çok korkuyoruz. O endişeyi üzerimden atmaya, düşünmemeye çalışıyorum ve amaçlarımı gerçekleştirmeye odaklanıyorum.