Francis Bacon, Francis Bacon kimdir, Francis Bacon hayatı

Francis Bacon hakkında data
Francis Bacon biyografi

(15611626) Kimi felsefe tarihçilerinin modern felsefeyi yetişkinlik yapıldığı üzere Descartes ’la değil de kendisiyle başlattıkları, bilimsel deneycilik düşüncesinin öncülüğünü yapmış İngiliz fılozof ve denemeci Locke' tan Hume'a, John Stuart Mill'den Bertrand Russell 'a uzanan İngiliz deneyciliğinin kurucusu olarak görülen Francis Bacon geniş bir yelpazeye yayılan kuramsal ve edebi yapıtlar üretmiştir Fiilen Bacon bilimleri her yerde hazırlamak amacıyla Magna (Büyük Yenileme) Bacon 'ın bu tasarısı bilimlerin baştan bölümlendirilmesini, yeni bir araştırma yöntemini, bilimsel gözlemlerin ve olguların toplanmasını, yeni yöntemin örneklerini ve bu yöntemin uygulamasından doğacak olan yeni felsefenin kendisini açıklamaktan oluşuyordu Ne var ama Bacon bu dev çalışmanın yalnızca kimi parçalarını tamamlayabilmiştir (Her ne dek Bacon bu adı taşıyan bir kitabı 1620 yılında çıkarmışsa da yayımlanan kitap tasarladığı dev yapıtın sadece bir taslağı niteliğindeydi)

Bu parçalardan biri olan Bilimlerin Saygınlığı ve Gelişimi (De dignitate et augmentis scientiarum, 1623) adli çalışma İngilizce yazılmış ilk kayda değer felsefe yapıtı olan Öğrenmenin İlerleyişi ’ nin (The Advancement of Learning, 1605) gözden geçirimiş bir uyarlamasıdır Tamamlanamayan büyük çalişmanın diğer parçalan aralarında Aristotelesçiliğin egemenliğinin sona erdirilmesi gerektiğini savunan Yeni Organon (Novum Organum, 1620) ile manâlı bir ütopya örneği olan Yeni Atlaııtis (Nova Atlantis, 1627)bulunmaktadır Bacon erken çağdaş bilimin başarılarından doğan yenideneyciliğin öncülüğünü yapmıştır Yetkelere başvurulmasına ve dolayısıyla skolastisizme karşısında meydana çıkan Bacon , insanlığa gerekenin bilimsel bir pratiğe dayanan yeni bir tutum ve yöntembilgisi olduğunu düşünür Bilgiye ulaşmanın amacı her şeyden önce insanlığın iyiliğidir Bacon tasarladığı bu uygulamalı bilimden dogması gereken toplumsal düzeni, daha açık konuşmak gerekirse varmayı umduğu toplum düzenini Yeni Atlantis adli ütopyada betimlemiştir Doğa bilimlerinin tekrar düzenlenmesi üstüne böylece çok test yazan Bacon in bu konudaki en manâlı çalışması font Yeni Organon ' dur Adını Aristoteles'in mantık külliyatından (*Organon) atan Yeni Organon geleneksel bilimsel araştırma yöntemlerinden kopuşun ilk işaretlerini verir Bu yapıt Bacon in bilimleri her yerde düzenleme girişiminin bir parçası olarak da görülebilir İki bölümden oluşan Yeni Organon 'un birinci bölümü tümevarım yöntemine neden gereklilik duyulduğunu temellendirirken, ikinci bölüm bu yöntemin uygulamaları üstünde yoğunlaşır Bacon birinci bölümde kendi vaktinde yaygın olarak kabul gören Aristotelesçi a prioıi tümdengelimli yöntemi reddedip insanın kavrama yetisini gözlem ve deneyde temellendirmeye girişir Bacon 'ın önerdiği seçenek açık bir biçimde a pos teriori tümevanmlı yöntemdir Bacon'a tarafından ilkin doğayı deneyler aracıliğıyla gözlemleyip verileri toplamamız, ardından ne bildiğimizi çözümlememiz ve sonunda da ulaştığımız en güvenilir doğrulara kadar hareket etmemiz gerekir Bacon doğaya ilişkin kestirimlerde bulunma ile doğayı yorumlamayı birbirinden ayırır: Kestirimlere itimat etmek için çok az neden bulunmaktadır; bunlar kolaylıkla ve aceleyle vapılan genellemelerdir

Yorumlar ise şeylere nüfuz etmemizi, onlara yaklaşmamızı olanaklı kılan değişik verilere dayanır Yorumlar daima kolaylıkla kabul edilmeseler de doğrusu doğayı açıklamanın en güvenilir yöntemi olarak düşünülmelidirler, Bacon â göre bu yeni mantık, bu yeni düşünme yolu Aristotelesçi tasımın, örnekleri basit sıralamaya dayanan tümdengelimli mantığının yerini alacaktır Eski mantıkların, eski düşünme geleneklerinin hiçbiri de doğa yasalarının gerçek bilgisini üretecek yetkinlikte değildir Bacon yeni teknolojilerin keşfedilmesine götüren deneysel denetlemeya da denetimli deneyaracıliğıyla doğayı egemenliğimiz altına alarak ona müdahale etmemiz gerektiğini düşünmektedir Fakat doğaya dominant almak için önce onu en ince ayrıntısına kadar tanımak, hangi nedensel yasalarla nasıl işlediğini tamamen bir anlamak gerekmektedir: Anlayışlı Olmak, etken olmaktırNe var ama nedensel yasaların bilgisine ulaşmanın önünde aşina engeller bulunmaktadır İnsan zihni bir takım boş düşüncelerle, ıvır zıvır kuruntularla dolup taşmaktadır Bacon doğayı yorumlayarak açıklamaktan fazla ona ilişkin acele kestirimlerde bulunmamıza yol açan hatalı kanı ve önyargılara dayali düşünceleri zihnin putları(idols of ıhe mind) diye adlandırır Insanoğlu doğayı kendi gerçekliği içinde kavrayıp ona yönelik içten bilgilere ulaşmak istiyorsa, ilk yapması gereken şey, insan zihnine yer etmiş bu putlardan bir an önce kurtulmaktır Bu kuruntuların kökü kazınmadıkça doğaya başat olmatasarısı ya da ülküsü boş bir hayalden öteye geçemez Putlar kuramı' Bacon 'ın insanın dil, gelenek ve imgelem kadar yaratılan yapıntılara körü körüne bağlanmasının zararli ve yıkıcı etkilerini betimleyen Yeni Organon adli yapıtında genel bir ideoloji kuramına dönüştürülür Bacon hakiki bilgiye varmak yolunda insan zihnine farklı alanlara yönlendirilmiş sorunlar çıkaran yanlış akılyürütmelerin kaynağı olarak tanımlayıp genelde hatalı varsayımlar, yanılsamalar, önyargılar, yanliş kanılar ve eğilirrılerden oluştuğunu düşündüğü zihnin putları'nı dört bambaşka öbeğe ayırır: Soy putları(idoln ısibuı) insanın doğasından kaynaklanan, insan soyuna özgü doğal fakat yanılma zihinsel önyargılardır Ata putları duyulara dayalı algıya gözü kapalı güvenme, aşın genelleme, anında sonuca sıçrama (acele genelleştirme yanılgısı'), görüşümüzle çelişen kanıtları görmezlikten gelme gibi eğilimleri içerir

İnsanların doğayı insanmerkezci ya da insanbiçimci bir gözle düşünmeye meyilli oluşlarıyla yakmdan benzer olan bu putlar, doğayı olduğu gibi görmemizi engeller doğanın amaçlarıyla insanlığın amaçlarım birbirine karıştırmamıza yol açar Adını Platon'un *mağara benzetmesinden alanmağara putlarıise tek tek bireylere özgü egilimlerden oluşur Bireyler bireysel alişkanliklarından ve dolayısıyla önyargılarından etkilenmeye yatkındırlar Bireyler çevre, eğitim, toplumsal ilişkiler ve azıcık da okumalarından edindikleri tavır kalıplarına dayanan kanılar oluşturmaya sonuna kadar açıklarlar Böyle olunca da her kişi doğaya kendi küçük penceresinden baktığından doğanın bütününü ıskalar Bacon 'ın dile çıkmazcasına yerleştiğinden ötürü zihnin putlarının en tehlikelisi olarak gördüğü çarşı putları' dolfoıi), görünmeyen ve anlamları muğlak sözcüklerin kullanılışından kaynaklanır

Kimi sözcükleranlamlı oldukları düşünülse de hakiki dünyada hiçbir karşılığı olmayan, varolmayan şeyleri temsil ederken, kimi sözcükler de reel, varolan şeyleri adlandırmalarına karşın kafa karıştıracak ölçüde karmakarışık tanımlanıp kullanılmaktadırlar Sonuçta, belirtilen bir düşünceyi uymak için yanliş kelime ya da sözcükler seçilirse, sözdağarı dayanaksız temeller üzerine kurulursa, açıklama edilen düşünce de yanliş olmaya yazgıli olur nın sonuncusu tiyatro putlarıise eski öğretilere gönüllü kulluk etmekten, sırf yıllarca benimsendiklerinden ötürü basmakalıp kuramları olurlamaktan, her türden düşünsel yetkeye sorgusuz sualsiz boyun eğmekten oluşan önyargılar yumağıdır Sahiden bütün bu dogmalar yıgınının sahip olduğu tek nitelik ustaki sözel inşalar olmalarıdır

madem ki hakiki veri edinme süreci sözcükleri ustalıkla kullanmaya değil, doga yasalarının keşfıne dayanır Görüldüğü üzere, Bacon zihnin tüm putlarının deneye dayanmayan düşüncelerden kaynaklandığını, zihnin oysa derinlerine işleyen kendi yarattığı putlardan kurtulduğunda doğa yasalarının deneye dayanan bilgisini incelemek için kendisini hür kılacağım öne sürer Bacon 'ın başlattıgı çizgide, zihnin putlarının yerle bir edilmesi tasarısı, Nietzsche' nin Putların Alacakaranlığı nda Bacon Sokrates ve Kant 'a karşın eleştirilerinde; Bacon Marx ve diğer toplum eleştiricilerinin toplumsal ve idareli yapıları gizemlerinden arındırma çabalarında; son çözümlemede insanlara gerçekten varolmayan fakat ırk üstünde gücü olan şeylere düşkünlüklerinden kurulmalarına destek etmede felsefece önemini korumuştur Bacon Yeni Organon 'un ikinci bölümünde yönteminin olguların toplanmasına yönelik bölümünü açıklamaya girişir Bilindiği üzere Bacon Aristoteles bilimin ilk önce bir görüngünün nedeninin keşfedilmesini içerdiğini ileri sürer mesela sıcakliğın doğasını kavramak için sıcakliğın nedenlerini bulmaliyızdır Aristoteles 'e tarafından bu süreç sıcaklığın dört nedeninin biçimsel, bedensel, etkin ve ereksel belirlenmesini içerir Bacon , Aristoteles'in tümdengelimci tasımcılığı reddetse de bilimi nedenlerin ve özellikle de biçimsel nedenlerin keşfedilmesi olarak gördüğünden bu noktada Aristoteles'i izler Bacon 'a kadar bir şeyin biçimsel nedenleri onun fıziksel nitelikleridir *