Fransız İhtilali-Fransız Devrimi

fransız ihtilali nedir
fransız ihtilalinin nedenleri
fransız ihtilalinin osmanlıya etkileri
fransız ihtilalinin sonuçları

Fransız İhtilaliFransız Devrimi

Fransız Devrimi ya da Fransız İhtilâli (17891799), Fransa'daki mutlak monarşinin devrilip, yerine cumhuriyetin kurulması ve Roma Katolik Kilisesi'nin ciddi reformlara gitmeye zorlanmasıdır Avrupa ve Batı dünyası tarihinde bir dönüm noktasıdır Ama tüm dünya tarihi için de bir dönüm noktasıdır çünkü uzun zamandır artan kent soylu sınıfı bu devrimle iktidarı mutlak bir biçimde ele geçirmiştir Daha önceki Hollanda ve İngiltere burjuva devrimleri burjuvaziye birtakım kazanımlar sağlasa da bu sınıfın toplumda kayıtsız şartsız bir bağımsızlık kurmasına ihtimal vermemişti Milliyetçilik akımını başlatan en büyük etkendir

Fransız ihtilalinin Osmanlı imparatorluğuna Etkileri
Fransız inkılâbı sonucunda, bazı yeni devletler kurulurken, bir takım büyük devletler parçalandı Dünyada yeni olaylar ve oluşumlar meydana geldi Fransa ’da 1789 yılında halik ve kent soylu sınıflarının krala ve zadegana karşı meydana getirdiği ve başarıya ulaşan bu inkılâb aynı zamanda Osmanlı Devleti, AvusturyaMacaristan, İngiltere, Rusya gibi devletler için pek de olumlu bir durum olmadı4

1789 Fransız İhtilalinin mahiyeti, o sırada Avusturya ve Rusya ile savaş halinde olan Osmanlı Devleti ’ni uzun zaman ilgilendirmedi 179192 Ziştovi ve Yaş antlaşmasından daha sonra birazcık ilgilendiyse de 1791 ’de kralın yetkilerinin sınırlandırılması, hatta azli ve idamı Osmanlıyı endişelendirmedi5

İhtilalin en kayda değer mesajı “milletlerin kendi kaderini kendisinin belirlemesi prensibi milletlerarası camiaya yerleşti Osmanlı Devleti, Fransız İhtilalini Avrupa ’nın iç meselesi olarak görüyor, hiç ilgilenmiyordu Ama Fransa ’nın 1797 ’de, Yedi Adalara el koyup Yunanlıları serbest için kışkırtmasıyla milliyetçilik prensibinin ve ihtilalin önemi ancak anlaşılabildi6

Bu dönemde Fransız İhtilaline aleyhinde tarafsız kalan öyle az ülkeden biriydi Osmanlı ülkesinde Ihtilal yanlıları, kahvehanelerde broşür dağıtıyorlardı Hak, serbest ve eşitlikten bahsediyorlardı Bu dönemde, ortaya çıkan yeni düşüncelerin Osmanlılar kadar ne ölçüde anlaşıldığını kestirmek olanaksızdır7

III Selim ihtilalci Fransa ’yı desteklemiştir Bu da Osmanlı ’nın kendisi için çok yakın gelecekte tehlike oluşturacak olan bu olayı bütünüyle anlayamadığını gösterir8 Fransa, ihtilalden çok kısa bir süre sonradan yayılmacı politikalar içerisine girmiştir Amerika bağımsızlığa yardım vererek gizli gizli Amerika ’daki İngiliz kolonilere tabanca satıyordu aynı zamanda Osmanlı ülkesi olan Darı ’a çok geçmeden saldırmıştı9

Fransa ’nın Osmanlı Devleti üzerindeki bu gizi hesaplarına karşın, Osmanlıyla, Fransa aralarında Kanuni döneminden bu yana devamlı ve kesintisiz büyüyen bir arkadaşlık vardı İki devlet arasındaki ticari ve diplomatik etkinlikler fazla eskiye dayanıyordu Fransız İhtilali başladığında bu olayı Fransa ’nın iç sorunu olarak gören Osmanlı Devleti, bir İslâm devleti olması hasebiyle kendi ülkesinde Avrupa ölçülerine tarafından bir haksızlık, eşitsizlik, siyasi ve sosyal bozukluklar mevcut değildi10 Dahası Fransa dostu olan bir ülke olmasına rağmen çok uzaktaydı Buradaki gelişmeleri fakat dolaylı yollardan öğrenebiliyordu Osmanlı Devleti bir çok problemle uğraşması, çöküntü sürecine girmesi dolayısıyla böyle bir işle uğraşmaya vakitte bulamıyordu11

1792 yılında Fransa, yeni rejimini korumak ve rejimini ülkelere takdim etmek üzere doğal sınırlarının dışarıda savaşlara girişti Bunun aleyhinde Osmanlı Devleti tarafsızlığını duyuru etti Fransa ’nın Osmanlı ’yı dağıtmak isteyen Rusya ve Avusturya ’yı yenmesi İstanbul ’da neşeyle karşılandı Fransa ’nın isteğine karşın Osmanlı Devleti bu yeni rejimi derhal tanımak istemedi Osmanlı yöneticilerine kadar Fransa ’nın yeni rejimi Avrupa ’nın sorunu idi Osmanlı ’nın Avrupa hukukuna dahil olmadığını öne sürüyorlardı Osmanlı hükümeti köklü değişiklik karşısında sahiden objektif davranıyordu12

1793 ’te Fransa İstanbul ’a doğaüstü elçiler göndererek, Fransa Cumhuriyet hükümetinin tanınmasını Türkiye ile Fransa aralarında anlaşma yapılmasını ve Türkiye ’nin savaşa girmesini istedi ama Türk hükümeti bunu reddetti Çünkü Fransa ’nın Cumhuriyetini tanımakla Avrupa ’ya karşısında cephe olmak istemiyordu Prusya Fransa ’yı tanıdıktan daha sonra Osmanlı Devleti Fransa Cumhuriyetini tanıdı13

Bu tarihten sonra Fransa, Osmanlıyı Rusya ve Avusturya aleyhinde savaşa sokmak istiyordu Osmanlı buna yanaşmadı Napolyon orduları ile Avrupa ’da bir fazla orduları yenerek Compo Formio anlaşmasıyla üstünlüğünü kabul ettirdi14

1798 ’de Mısırı işgal eden Fransızlarla Osmanlılar arasındaki münasebetler bitmişti 1798 ’de Pramidler savaşını kazanan Mısır ’dan İngilizler ve Ruslar baştan sona onların desteğiyle çıkarabildi Ama bu seferde Darı ’a İngilizler yerleşti Fransızlar gittikleri bütün yerlerde milliyetçilik akımlarını yayıyorlardı Mısır ’a girip meydana çıkan Fransızlar Kölemenleri Osmanlı aleyhine kışkırttılar sonradan da işgal ettiği yedi Adadan çekilmesi üstüne bölgeye Ruslar geldi Tıpkı Fransızlar gibi Ruslar da Rumları Osmanlı aleyhine kışkırtmaya başladılar bundan başka Ruslar balkanlarda ulusçuluk faaliyetlerini yaymaya devam ettiler

Fransızlar, propagandalarını çekilmiş oldukları bölgelerde, sürdürdüler Türkçe, Rumca, Ermenice ’ye tercüme ettikleri milliyetçiliğe ve Cumhuriyete dair eserleri özel adamları Akdeniz adalarına gönderdiler15 16 Yunan isyanları 6 Mart 1821 ’de Eflak Buğdan ’da başladı Etniki Eterya bu faaliyeti yürütüyordu

Fransa ’nın çabaları ve zararlı faaliyetleri sonucunda, Osmanlı milleti olan gayri müslim Hıristiyan teb ’a ilk kez olmak üzere bir süre sonra müsüman teb ’a devlete karşı isyan etmiştir

1804 tarihinde Sırplar ayaklanma etmişlerdir 1821 ’de Morada ayaklanma meydana gelecektir 1830 yılında Yunanistan egemen olarak bir devlet kuracaktır17

Daha sonraları Fransızlar, Cezayir ’i işgal edecekler ve bunun yanı sıra M Ali Paşa ’ya yardım vererek Vali ’nin devletine karşısında cephe almasına sağlayacaklardır

Rusya ise Balkanlarda Osmanlı aleyhine propaganda yaptığı gibi, Kırım ’a girerek, Kırım ’da yaşamış Türkleri bağımsızlık vaadetmek, girişmiş olduğu türlü entrikalarla Kırım ’ı Osmanlı ’dan ayırarak ilhak etmiştir Artık büyük devletler Osmanlı ’nın içişlerine müdahale ediyorlar ve her taraftan Osmanlıyı çökertmeye çalışıyorlardı 1839 Tanzimat Fermanı ve daha sonra Avrupalı devletlerin baskıları sonucunda, 1856 yılında ilan edilen Islahat Fermanıyla gayrimüslim tebaya çok geniş haklar veriliyordu Bu ıslahat Fermanını, Osmanlı kabul etmek zorunda kalmıştır18

Fransa ’nın tarihteki Osmanlı Politikası daha önce anlattığımız örneklerde görüldüğü üzere, müspet bir istikamet yoktur Fransa o kadar fazla olayda Osmanlı Devleti ’ni kendi menfaatleri için kullanacağı paravan ya da Makine olarak görmüştür19

Dağıtılmış ırkları, ayrı dinlere mensup milletleri bünyesinde barındıran Osmanlı Devleti için milliyetçilik akımı Osmanlı için reel bir felaket olmuştur Avrupalı devletlerin kültürel, idareli, siyasi ve Askeri baskıları sonucunda Osmanlı Devleti baştan başa isyanların başladığı her devletin müdahalesinin olduğu bir devlet haline gelmişti Tüm planlar Osmanlı ’yı yarmak için yapılıyordu 1856 Islahat Fermayıla gayrimüslim teb ’avuç içi bazı haklar verdiyse de Avrupalı devletlerin isteklerinin ardı arkası kesilmek bilmedi Rusya Balkanları, Fransa Cezayir ’i, İngiltere, Kıbrıs ve Darı, AvusturyaMacaristan, Bosna Hersek ’i, ilhak etmek için zikrolunan yerlere girmişlerdi20 Osmanlı Devleti ’nin ortaya attı ve ne Osmanlıcılık ne de İslamcılık gibi projeler Osmanlıyı çöküşten kurtaramamıştır Meşrutiyet ’in ikinci kere bildiri edildiği 1908 tarihinde AvusturyaMacaristan, Bosna Hersek ’i topraklarına katmasının yanı sıra Bulgaristan ’da bağımsızlığını duyuru etmiştir Osmanlılar bu durumu kabullenmek zorunda kaldılar21 Tunus, Fas, Karada gibi bir çok halk Osmanlı ’yı aleyhinde önceden ayaklanma etmişlerdi

İtalyanlar, Trablusgarb ’ı işgal ederek Kuzey Afrika ’daki son Osmanlı toprağını da aldılar I ve IIBalkan Savaşları sonucunda Osmanlı Devleti bir fazla toprağını kaybetti Arnavutluk devleti bu savaş sonucunda imzalanan anlaşmalarla ortaya çıkmıştı22 Milliyetçilik hareketlerinin bundan böyle önü alınamıyordu 1870 ve 1871 ’de siyasi birliklerini tamamlayan İtalya ve Almanya tüm projeleri Osmanlı üstüne endekslemişlerdir İtalya, Kuzey Afrika ’yı egemenliğine aldı Almanya ise Osmanlı Devletini bir Pazar olarak görüyordu

I Dünya Savaşına Almanya ’nın yanına giren Osmanlı, savaştan yenilgiyle çıkınca bir çok toprağını kaybettiği gibi savaş sonunda da imzalanan Mondros Ateşkes anlaşmasıyla az kalsın itilaf devletlerine teslim olmuştu

Osmanlı müslüman teb ’ası olan Araplar, İngilizlerin ve Fransızların propagandası sonucunda I Dünya Savaşında Osmanlı ’yı arkadan vurdular Osmanlı artık soy yurdu olan Anadolu ’yu kurtarmak için çalışıyordu

sonuç olarak şunu ifade etmekte koskocoman yararlar vardır 1789 ’da ortaya meydana çıkan milliyetçilik akımlarıyla ilgilenmeyen Osmanlı 1918 ’lere ve Lozan Anlaşmasının yapıldığı 24 Temmuz 1923 tarihine gelindiğinde bu akımdan en çok zarar görebilen devletti *