Gaziantepin Yöresel Halk Oyunları

Gaziantepin Bölgesel Halk Oyunları,
Gaziantepin Bölgesel Oyunları,
Gaziantepin Irk Oyunları,
Gaziantepin Oyunları,





Bölgesel Halk Oyunları

Irk oyunları bakımından Halay bölgesi içerisindedir Halaylar oyuncuların yarı halka şeklinde birbirlerine tutunarak oynadikları oyunlardırKadın ve erkeklerin birlikte dans ettiği bu yöremizde hasat sonunda yapılan eğlenceler işlenmektedir Melodik yapısı zengin olan bu yöremizde danslar zaman zaman ağır,ara sıra da fazla ritmiktir Türkmen bölgesi olan Gaziantepte oyunlar ayrı olarak diziler halinde de oynanmaktadır Gaziantep gerek kız erkek giysileri ve aksesuar bakımından çok zengindirLeylim Halayları, Kaval, Düdük, Tef ve bir türkücüden oluşan müzik grubunun eşliginde yürütülür

OYUN ÇEŞİTLERİ:
Dokuzlu, Oguzlu, ÇepikliÇibikli (Havarisko da denir ), Kırıkhan, Davet, Fatige demune, Mani, Sirin Nar, Mendilli, Leylim,Meryem, Mermere, Vahşi, Bütün Barbar, Kirikcan, Çobanbeyli, Nahsani, Barak Halayi veya Barak iki Kamis oyunu, Üçürdüm
Oyunlara eşlik eden müzik aletleri şunlardır:
Davul, Zurna
GAZİANTEP YÖRESİ KIYAFETLERİ KADIN GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
Merkez ve çevre köylerde çevre yazma gümüş taç üzerine veya tepelik üzerine poşu ya da taçh fes üzerine dolak atılmış, ön kısmına gümüş ve altın sıralı bir biçimde yapılmaktadırÇarşaf, meşrefe ve mezar'da kullanılmaktadır
Meşref: Varlıksız kişilerde başa atılmış kareli bir örtüdür
Mezer: Peştemallara da mezer adı verilir
Aynca yörede kafiye'de kullanılmaktadır Meşrefe üste aldıklan örtülerin herbiri içinde kullanılır
Yörede yeniden hisiradı bahşedilen iyi tür gümüşten oluşan taç ve hotoslar kullanılmaktadırAltından üretilmiş olanlarda testeadını alırBaşa gümüş işlemeli fes giyilirFeslerin üzeri ve etrafi süslüdürÖn kısımda alna içten gazidenilen altınlar sarkarAynca gümüş penezde sarılabilirFesin önünde gümüş bir küpelik asılıdırKenarlan gümüş paralı olan taç, fesin üzerine yerleştirilirFesin üzerine pullu dolak örtülür Etrafına ipekten yapılma poşu sarılırFesin üzerine tor kuşunun tüyleri boyanarak takılırAy*nca üstteki ve yan taraflara karagöz çiçekleri de sokulurFesin arkasında ince ve parlak olan renk renk pullu yazmalar asılırSaçlara ilave olarak sac kaytanlan takılırYüzde yanaklara gelecek şekilde paralı, boncuk işlemeli yanaklıklar vardır Bunların adına sekkedenir
Barak Köyleri saçlarına erbidenilen siyah ipekten yapılmış yapay saç takarlarBu*na sağ bağı da denirİpek ahmediye bağlanırYan üst ve sol tarafa tozak denilen horoz, tavuk tüylerinin renklendirilmişlerinden bir demet takarlar
Tepelik: Çuha fes üstüne gümüş tepelik, gümüş alınlık ve yanak kısmına sarkan gümüş penezden oluşur
Ahmediye: Tepelik üstüne sanlan bu poşu, saf ipekten olup üzeri işlemelidir Portokal rengindedir
Tozak: Tavuz kuşu, güvercin,telekçi kuşu, tavuk gibi hayvanlann tüylerinden ve mevsim çiçeklerinden oluşur
Altuniye Poşu: Ipekli olup, kenar kısmı sırma işlemelidir Alın kısmına ahmediyenin üstüne sarılır
SIRTA GİYİLENLER
Salmalı Gömlek: Üzeri simle işlemeli olup, yakasızdırİçe giyilirKolları uzun olduğundan el bilek kısmından ve omuz üzerinden tam boyun kısmına bağlanır
Merkez ve çevre köylerinde iç çamaşırı olarak ciğer deldi veya musabak giyilirSalmalı gömleğin kolları üç eteğin kollarının kirlenmesini önleyecek şekilde dıştan katlanarak ensenin hizasından iki salma düğümlenir Gömleğin üzerine mavi çuhadan üretilmiş, fermane veya kadıfeden yapılan hırka giyilir Üç etek çoğunlukla kadıfeden yapılırCepkenle buluzu hatırlatan gömleklerde giyilebilir
Elbeyli'de sırtta üç etek zubun (zibin) giyilirYani içi kaplı uzun kollu etek kısmı üç parça olan uzun elbise bulunur
Üç etek elbiselerin, genelde kadıfe ya da satenden yapıldığı görülür Beyaz ketenden üzeri işli üç etekler giyilir Bunlara ağ sayadenir Üç eteğin içine salmalı gömlek giyilir Şeytan gömleği de denen bu giysinin boyu yere dek uzun ve salmaları büyüktürYörede içte yakasız düz köynekvardırBu köynek hassa kumaştan yapılmıştırBunun üstüne gümüş işlemeli üç etek denilen zubun giyilirÜç eteğin üzerindeki değişik renkte çizgi motiflere baran adı verilirBaran gümüş işlemelidirÖn tarafi açık olan üç eteklerin ilik kısımları bürümcek ya da örme işlemelidir Bunun üzerinede gümüş meslek*lemeli bir üstlük giyilir Üstlükler kadıfeden yapüir, göğüse gelen kisimlarla arka kesim kendinden tekstil işlemelidir Üç etek zubunlarınn kol ağızlarında salmadenilen kolcuklar vardır Bu kolcuklar meslek esnasında dirsek üstünden bağlanır
Barak köylerinde ise salmalı gömlekgiyilir Bu gömleğin üzerine kadıfeden üç etekgiyilir Aynca mavi çuhadan yapılan, yakasız, önü açık ve kol ağızı dar olan fer*maneveya hırkagiyilir Kışın pamuklu hirkayazın ise ince kumaştan yapılan sam hırkasigiyilmektedirGaziantep'te genellikle içe salmalı gömlekgiyilmektedirBu salmalar bazı yörelerde rahat ve minik, bir takım bölgelerde ise geniş ve uzundur Gömleğin kollarına eklenen salmalann amaci, meslek sırasında kadıfe olan üç eteğin kollarının kirlen*mesini önlemektirMerkezde ve çevre köylerde entarinin ve üç eteğin üzerine belde kemerya da kuşakbulunurKemer altın veya gümüştendirKuşak ise bez üzerine işlemeler ve farklı alanlara yönlendirilmiş süsler ile elde edilirSal kuşak da bağlanabilir
Elbeyli'de gümüşten yapılma değişik kemerler vardır
1 Kırma turalı gümüş kemer
2 Kasnak gümüş kemer (tek parça gümüşten yapılmıştır on cm eninde kıvrılmıştır)
3 Zincirli kemer
Yörede üslük ve etek, zubunun üzerinden gümüş bir kemer takılır Gümüş kemer*ler tek parça, bazıları motif motif kesme gümüşlerden yapılmıştır Altlarından kalınca bir kumaş geçirilerek ivedi yıpranması önlenir
Barak köylerinde; belde gümüş aşıkveya hasırkemer bulunur
Merkezde en alta iç donu giyilirÜzerlerine farklı alanlara yönlendirilmiş renklerde şalvar giyilmektedirŞalvann üzerine giyilen salmalı gömleğin etek kısmı mısra dek inerÜç etek ise icabında arkadan iki yandaki parçaları besbelli birbirine bağlayarak giyilir Elbeyli'de şalvar bilekten büzmeli ve boldurGöz tip renkler tercih edilirŞalvann üzerine zubunun etekleri iner En üstte ise yere kadar uzun olan önlük takılır Bu önlük büzgülü ve ince kemerlidir Kilis'te ise üç eteğin altından çiçekli basmadan dikilen bir şalvar bulunur Bu şalvarın paça kısımları işlemelidir
Barak oymağında da kadınlar ve genç kızlar şalvar giyerler Ayrıca uzun önlük takarlar
Mini Yelek: Kolsuz ve yakasizdir Iç gömlek üzerine giyilir ipeklidir
Gümüşlü Keten: Omuza alınırBir köşesi boncuklar ve renkli pullarla işlenirÖrgü saçlar ve üzeri gümüş halhallarla kaplıdır Kaytan denilen gümüş saçakları vardır
Önlük: Bele takilrr Çoğunlukla etek kenarlan işlemeli ve düz olanlan da vardır Şalvar: Genelde ipeklidir Desenli olanlan da vardır
Üç Etek: Uzun kollu ve yakasızdır Ketep olup, elde etek kenarlan ve yakası motif işlidirKüçük gömleğin üzerine giyilir
AYAĞA GİYİLENLER
Merkezde ve çevre köylerinde kadın giysilerinde ayaklarda genelde elde tamamlanmış yün çorap kullanılırBunlara sivasçorabı denir Zırhlı çorapise bacağa bağlanarak giyilir Ayaklarında yemeni bulunur Yemeninin bir çok çeşiti var Gül şeftali yemeni (annabi, siyah merküp, çarpana ve krrlangıç) adı verilen yemeni çeşitleri vardırEdikler konçlan uzun olarak ayak bileğine dek çıkmış bir şekilde yapılır Yörenin orjinal ayakkabısı kapkap'tir Tahta ve cilt karışımından oluşur Üstünde gümüş kakmalar ve çıngıraklar bulunurBölgesel ediklerin namına hadedenir Edik şeklinde olan bir kunduradır Diğer bir çeşide de, mesilapçin adı verilir
Elbeyli köylerinde ayaklarda yemeni veya tabanında demir çakılı nalçadan papuç görülür
Yörede aynca ayağa beyaz veya açık sarı renkte çorap giyilirBu çoraplar ara sıra işlemeli olurAyakkabı olarak çoğunlukla kırmızı renkte olanlar seçim edilir Bazen kara yemeniye de rastlanır Barak yöresinde ayağa edik giyilmekte ve çoğunlukla sarı renkte olanlar tercih edilmektedir Aynca yemeni, postal türü ayakkabılarda giyilmektedir
Çorap: Çoğunlukla yündür ve elde örülür
Yemeni: Kırmızı renktedir Altı düz ve rahattır
TAKILAR
Basın alın kısmına küpe görünümlü altın ve boncuk işli takı takılırFeslerin ke*narlan gazidenilen altınlarla süslüdür
Boylu Boyunca ise gümüş kolye takılır Aynca beşibirlikler de yaygındır Bu takıların üzerinden hamayli'lar sarkar Ayak bileklerine halhaldenilen bir bilezik takılır Halhalların uçlannda kongurdaklısarkmalar vardır
AKSESUAR
Gümüş Kemer: Gümüşten olup, kelebek şeklinde bir tokası vardır
Kaba Şaka: Üzeri pul işlemeli olup, bele takılır
Muska: Genelde deriden olur
Gerdanlık: Altından yada gümüştendir


ERKEK GİYSİLERİ
BAŞA GİYİLENLER
Gaziantep'in merkezinde fes, tunus fesi, hazırli fes, hasırsız fes şeklinde mavi püsküllü olarak kullanılmaktadır Aynca göpcükadı bahşedilen bir fes çeşiti de çevre köylerde kullanılmaktadır Yine fes, keçeden üretilmiş külah'lar veya terlikadı verilen patiskadan oluşan bir başlık giyilir, sarık, beyaz tülbent, ağabanibirbiçimde sarılır Ara Sıra poşu, kuşak, çember terliğin üstüne sarılırdı Elbeyni ve çevre köylerinde köylüler başlanna beyaz keşik turbantakarlar
Müsabeyli Bucağı ve köylerinde erkekler başlarına terlikdedikleri bir külah giyerler Bu terlikler beyaz veya açık san renkte örülür Üzerlerine koyu sarı renkte motifli işlemeler yapılır Dag köylerinde bu terlikler uzun ve sivridir Terliklerin ucunda ko*yu sarı veya beyaz renkte bir püskül vardır Terlikler genelde iplikten örülmektedir Terliklerin etrafına ipekli poşu sarılır Poşu sim işlemelidir Poşulann uçlan püsküllüdür Bu püsküller poşu sarılınca alına ve gözlerin üstüne sarkar Poşunun bir ucu sag tarafindan dose kadar sarkıtılır
Barak yöresinde ipekli kavun sarısı ya da beyaz ahmediye giyerlerBeyaz poşu sefalet, sarı poşu zenginlik ifadesidir Beyaz poşuya merkeziyetde denilmektedir
Merkezde ve dağlık bölgedeki köylerde külah ve terlik hakimdir Külah ve terliğin çevresine bir poşu sarılır
Suriye sınırına yakın köylerde ağilhakimdir En eski başa giyilen giyim şekli, etrafına poşu bağlanan sivri külah ve terliktir
Merkeziyet: Başa takılırBeyaz renkte ipek olup kenarları yuvarlak top biçiminde ipek püskül işlidir
SIRTA GİYİLENLER
Merkezde beden kısmında, mısra dek uzanan geniş cübbe, yakasi sakobiçiminde dökülen hırka ve aba eski giysiler arasında kullanılmaktadır Abalar, kırmızı, uzun kollu veya kolsuz ya da önü açık biçimde maşlah'da giyilir Tekrar bazılarınca buna kuzu derisinden üretilmiş, kürk biçiminde maşlahlar bulunur Bunlara buziyeveya kol*suz saltada denir Cepkensirma işlemeli olarak kullanılır Zibinaçık ve kapalı gi*yilen gömlek tarzında bir kıyafet kullanılırZıbınlar bu yörede omuzdan düğmeli olarak kullanılırAynca cepken altına yakasız uzun kollu mintan giyilir
Elbeyli köylerinde üzerlerine beyaz gömlek, ara sıra de uzun zıbın (uzun elbise), önden düğmeli (yarım yaka) gömlek giyilir Diğer yörelerde ise yakasız mintan giyilir Yöredeki adı içlikdir Keten dokuma olan içlikler yukarıdan aşağıya sık çizgilidir İçlikler beyaz ya da lekeli beyaz renktedirÇizgileri ise kahverengi veya mavidir Bu içliğin üzerine kahverengi veya lacivert bir yelek giyilirBu yelekler işlemeli ve çok düğmelidirAdına bürümlü yelekdenir Bir Takım köylerde ise lark düğmeli'de denilmektedir Yeleklerin belin üzerinde kalan sag ve sol yanları kaytan işlemelidir Bu işlemelerin motifleri ayağa giyilen şalvarların cep altı motiflerinin aynıdırBürümlü yeleklerin düğmeli bölgesi yukandan aşağıya bürümcem örmelidir Benzer bürümcekten top top düğmeler çok sık biçimde dikilmiştir Bürümlü yeleklerin kollan yarımdır Kol ve arkalar ipek kumaştandırBürümlü yeleklerin üstüne bilhassa dag köylerinde aba giyilir Kara, kırmızı, kurşuni, beyazkara astarlı edinmek üzere çoğu renkleri vardır Beyaz üzerine yukandan aşağıda buruşuk abalar ince dokunurlar Bunlar genelde ovalık köylerinde giyilir
Bu abalann namına taşci abası denir Maraş abası da denilir Dag köylerinde genellik*le kalın aba giyilir Kırmızı abalann arka üstteki kısmı ve döş üstleri kendinden dokunmuş olarak işlemelidir Abalann yakası olmaz Kırmızı abalann üstünde ince ve aralıklı beyaz süsleme çizgiler vardır Dar gelirli olanlar keçi kılından tekstil kara aba giyerler
Barak ve çevresi köylüleri ise çitari yelekve üstüne barak abası giyerler Zenginler, üstüne cepken giyerler Bu cepken işlemeli ve sirmali maşlah şeklindedir Maşlak Araplann özel kiyafetlerindendir Fakirler aba giyerler, işlemelidir Sırmalan daha azdır Cepken altma kapatmalı gömlek giyerlerDüğmeleri solda omuzdan başlar aşağıya doğru iner Hem bu gömleğe zubun da denir Kutlu zubun da giyildiği olur Gömlek beyaz üzerine siyah çizgilidir Renkli de olabilir Abalar; yerli aba, Maraş abasi, Form abası, yarım aba adlarını alır
lç kısma zıbın, kutnu zubunadlan ile anılan uzun elbise giyilirÜstüne mintan veya içlik denilen yakasız uzun kollu yukandan aşağıda dürüst çizgili gömlek giyilir Kırk düğmeli veya bürümlü yelekdenilebilen çok düğmeli bir tür yelek giyilirAbalar yakasızdır Kalın dokuma, ince tekstil yerli abadır
Merkez ve çevre köylerinde alt kısma şalvar giyilir Şalvar siyah ya da mavi renkte uzun ve bol şekilde yapılır Bu şalvarlar için çintiyanadı kullanılmaktadır
Zengin olanlar çuhadan yapılmış şalvar giyerler Uçkurlu ve patiskadan yapılmış türleri de vardır Başlıca yörenin en eski şalvar cinsi kıldan yapılmakta ve varlıklılar tarafindan kullanılmaktadırYörede çakir'da kullanılırDonlara tuman adı verilirBunlar da bol ve topuğa değin uzun bir yapıdadır Uçkurla belden tutturulurBu donları uçkurları süslü olarak yapıldığından zıbının önünden sarkıtılması yörenin geleneklerindendir
Elbeyli'de özellikle mavi, siyah renkli şalvar giyilir Şalvarın cep ağızları kaytan meslek*lemelidirYörede aynca bel altına şalvar giyilir Bu şalvarın ortası bol ve torba şeklinde aşağıda doğru sarkıtılırTorba biçimindeki şalvar ortasının yürürken dizlere dolanmaması için en uç kısma içeriden bir kurşun veya dekir dikilir Bu koşul aynca varlıklı bir görünüş verir Şalvarlann cep ağızları bürümlü yeleklerdeki benzer motifli bürümcek işlemedir Benzer işlemeler şalvarın paçasında da bulunur Bazen de paça kısımlarında sim işlemeler vardır Genel Olarak şalvar ve bürümlü yeleklerin rengi ve kumaşi aynıdır Şalvarlar da bürümlü yelekler gibi gabardin kumaşından yapılırBunların birçok renkten yapılmasına rağmen,dağ köylerinde genellikle kahverengi, lacivert ve çokaz olarak da kurşuni renk seçim edilir
Barak yöresinde mencester şalvar denilen menchester isimli kumaştan yapılan şal*var giyilirŞalvarın içine uzun bağlamalı tuman giyilir Bağları ayaktadır Kahge bezinden yapılır
Dürümlü şalvar da kullanılır Dürümlü şalvarın renkleri gri ve kahverengidir Fakirler pamuklu şayak şalvar giyerler Buna sayalı şalvar da denilmektedir
Yörede çintiyan da görülmektedirŞalvar kubaorta, kubahalebi diye isimlendirilmekte ve bu isimler çoğunlukla şalvarın dikim biçimine verilen adlardırKuba şalvar epeyce bol,yanm kuba paçalar kuytu, orta kısmı (peyik) genişçe şalvardır Halebi şalvarlar mencester denilen bir kumaştan üretilmiş, paça kısmı fermuarın yarısı ile kaplanmış (dirençli olması için) çoğunlukla siyah renkte bir tür şalvardır Aynca ice tuman da giyilmektedir Amerikan bezinden yapılan şalvar biçimle paçaları biraz kısa bir şalvar altlığıdır
Şalvar: Genel Olarak siyah kumaştan olup beli beyaz uçkurludurAynı zamanda açık kahve renginde ve cepayak kenarları işlemeli olanları da vardır
Cezair Yeleği (Kırk Düğme): Yakasız olup, iç gömleğin üstüne giyilirYaka kısmı sırma işlemelidirBüyük bir dikkatle işlenir Kolsuzdur
Aba: Kısa kollu olup, cezair yeleği üstüne giyilirÜzeri saf ipek ve sırma meslek*lemelidir
Kuşak: Bele takılırRenkli iplikle işlenir Tekstil tezgahında dokunurGaziantep'e mahsusdur
İç Gömlek: Yakasız olup genellikle boylu boyunca çizgilidirİpek kumaştan yapılırSadece yakada bir düğme vardır Kollan bol ve rahattır
AYAĞA GİYİLENLER
Gaziantep'in merkezinde ayaklarda işli yün çoraplar bulunmaktadır Ayakkabıyemeni, kırmızı renkli veya sarı renkli elde etmek üzere kullanılmaktadır Bazı kabarah kunduragiyenler görülür Bunlara postal, potin adı verilir, aynca erkekler arasında çarık, papuç, lapçin, karçın, kelik adı verilen papuçlar giyilir
Elbeyli'de ayaklarda yemeninin her türlü rengi kullanılırİşlemeli ya da düz yün çorap görünmektedirYörede bazı köylerde ayağa kırmızı ya da siyah yemeni giyilmesine rağmen, dag köylerinde kırmızı postalgiyilir Kulaklı yemenilerin daha eski olduğu bilinirKırmızı postallar tok burunludur Burun ve topuk arkaları yine sahtiyeden parça yama olarak süslüdür Postal siyah olursa yamalar kırmızıdır
Barak köylerinde ayaklarına kırmızı merküp, keçi derisinden üretilmiş altı nalçalı şamaniye mavi püsküllü edik giyerler Burnu yukarı içten kıvrıktır
Postal uzun konçludur Çoğunlukla tarlada çalışırken veya kışın iş sırasında giyilir
Çorap: Genellikle beyaz olur
Hade: Günümüzde artık tarihe karışan bu ayakkabı camuz derisinden yapılırBacak bileğini tamamen sarar Genellikle mor ya da siyah renktedir
AKSESUAR
Köstek: Bele, kuşağın üzerine takılır Gümüştür
Tütün Kesesi: Erkeklerin kendi aksesuarlarını ayarlamak içindir Anlamak, sigara tablasi vb Kadıfe olanı makbuldür Üzeri sırma işlemelidir
Kaba Şaka (Sallama): Ipek kırpıntı olup, kenarı işlemeli veya düz olur
BELE TAKILANLAR
Merkez ve çevre köylerde belde sal kuşak vardır Kemer, trablus sal, kayış kuşak, acem şalı, yün ve ipek veya yün ve pamuklu karışımından oluşan birkaç kat sarılan kuşaklar kullanılırIçinde bıçak, tütün kesesi, sigara tablası vb muhafaza edilir Bacağa bağlanan kaytanlar göbek kısmımın altından doğru sarkıtılarak bir kavis yaptırılır Kuşakların üzerine çevre köylerde, bir kalın palaska adı verilen meşin kemer kullanılmaktadır
Elbeyli'de ise bele palıska kuşakbağlanırAntep kuşağının üzerine yörede paliska adı ile anılan meşin kemer bağlanır
Yörede aynca, bürümlü yelek ve şalvarın üzerinden bele bir kuşak sanlırKuşak genellikle beyaz ve ipeklidir Püsküllü olan kuşağın püskülleri altında içten sarkarHem vücudun sag yanında doğru genişletilerek dolandırılırBel kuşağının ucu vücudun sag yanından diz üstüne kadar sarkarGenel olarak bel kuşağının bu olmasına karşın bazen başa sarılan gümüş ya da sim işleme poşularında bele sanldığı görülürÇok eksik olmakla beraber sal kuşak saranlar da görülür Barak yöresinde Horasan kuşağıtakarlarZenginler sal kemertakarlar Kuşak bulamayanlar beyaz poşu bağlarlar Tütün kesesi (sirmah), çakmaklık (sırmalı) ve köstekli saat bele takılan aksesuarlardır *