Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
GEBELİKTE BESLENME
Beslenmeyle ilgili gebelikte kaliteli bilimsel çalışma yapmak birçok zorluk içerir:
-
Beslenmenin, bebeğin gelişimini etkileyebileceği kritik dönem net bilinmemektedir. -
Normal gebelikteki birçok fizyolojik değişiklikler -
Gebeliğe uyumdaki çok farklı bireysel farklılıklar -
İnsan gebelerde çalışma yapılamaması -
İnsana uyarlanabilecek iyi bir hayvan modelin olmaması
İdeal olan, gebelik öncesi başlayan beslenme değişikliklerinin, gebelik boyunca ve lohusalıkta da düzenli gözden geçirilmesidir.
Tıbbi Öyküde Sorgulananlar:
Anne ve bebeği için beslenmeye bağlı sağlık sorunları öykü ile aydınlatılır. Örneğin, nöral tüp defekli doğum öyküsü olan kadına, 0.4 mg yerine 4 mg folik asid önerilir.
Bir sorgulama ile beslenme alışkanlığı değerlendirilir.
1. Beslenme Alışkanlığı Sorgulaması
Ne yediğiniz ve yeme alışkanlıklarınız sağlığınızı etkiler. Beslenme durumunuzun doğmamış bebeğiniz üzerinde de çok önemli etkileri vardır. Lütfen aşağıdaki sorulara uygun cevabınızı daire içine alınız:
Beslenme Davranışı
-
Aşağıdaki şikayetler sık olur mu?
-
Haftada en az 3 defa öğün atlar mısınız? Evet Hayır -
Kilonuzu kontrol etmek için yemek miktar veya
-
Özel bir diyet uyguluyor musunuz? Evet Hayır -
Sağlık veya inanç nedeniyle tüketmediğiniz bir
Besin Kaynakları
-
Beslenmeniz gerektiği kadar besleniyor musunuz? Evet Hayır -
Yemek yardımı alıyor musunuz?
Yiyecek ve İçecekler
-
Dün neler içtiniz?
Soda Süt Bira Şarap
Su Alkollü içecek Diğer
-
Dün hangilerini yediniz?
Patetes Tatlı patates Yeşil salata Havuç Ispanak Turp
Bezelye Brokoli Taze fasülye Kabak Patlıcan Domates
Karnıbahar Diğer sebze
Elma Armut Portakal Greyfurt Mandalina Muz
Ayva Kavun Karpuz Çilek Erik Kiraz Diğer
Kırmızı et Balık Tavuk Yumurta
Mercimek Kuru fasulye Nohut Diğer hububat
Salam Sucuk Pastırma Sosis
Kek Pasta Börek Hamur tatlısı Bisküvi
Cips Papates kızartması Donmuş gıda
Ekmek Dürüm Pide Diğer tahıllı ürünler
Bunlardan tam tahıl olan var mıydı? Evet Hayır
-
Dün yedikleriniz genel yemek şekliniz mi? Evet Hayır
-
Düzenli en az 30 dakika spor yapar mısınız?
-
Sigara / tütün / puro / nargile içer misiniz? Evet Hayır -
Alkol kullanır mısınız? Evet Hayır -
Hangisini kullanırsınız?
2. Madde kullanımı: sigara, alkol, uyarıcı gibi.
3. Vitamin veya bitkisel takviyeler: Folik asid önceden alımını önerilirken bitkisel takviyelerin güvenliği bilinmediğinden önerilmez. Bazı vitaminler de yüksek dozda zararlıdır (A vitamini gibi)
4. Bazı gıdaları hiç almama, öğün atlama, özel diyetler: beslenme eksikliği nedenidir.
5. Diyet öyküsü, kilo alıp vermeler
6. Hastanede yatmayı gerektiren veya ilaç kullanımı gerekn beslenme bozuklukları
7. Obezite ameliyat öyküsü: Kimi besinve vitamin eksikliği nedenidir.
BESLENME DURUMUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ
Günde 3 öğünü, sebze, meyve, tam tahıl, az yağlı süt ürünleri ve birkaç çeşit protein kaynağı (et, deniz ürünü, süt ve süt ürünü, bakliyat) içerecek şekilde beslenen bir kişi çoğunlukla yeterli gıda alıyordur. Öğün atlayan, yüksek oranda karbonhidrat veya yağ tüketen bir kişinin ise diyetisyene yönlendirilmesi gerekir.
Fizik Muayene
Boy ve kilo ölçülerek ‘Vücud Kütle İndeksi’ (VKİ) (Body Mass Index=BMI) hesaplanır. Gebelik öncesi kilo biliniyorsa kaydedilir. Türk toplumu için gebelik öncesi VKİ= 18.5 - 24.9 kg/m2 arası normaldir. Özellikle, besin eksikliğini ve tibbi rahatsızlıkları işaret edecek bulgular yönünden muayene yapılır.
GEBELİK ÖNCESİ TAVSİYELER
Folik asid, 0.4 mg/gün alınmalı. Diyabet, fenilketonüri gibi metabolik hastalığı olanlarda, metabolik kontrol belirteçleri normal sınırlarda olmalı. Obez olanlar, kilo vermeli.
GEBE İÇİN TAVSİYELER
Gebelikte sağlıklı beslenmenin temel bileşenleri şunlardır:
-
Uygun kilo alımı -
Yeterli, ancak aşırı olmayan kilo alımını sağlayacak miktarda her çeşit, muamele görmemiş gıda tüketimi -
Uygun vitamin ve mineral desteği -
Zararlı maddelerden kaçınma (alkol, sigara gibi) -
Güvenli gıda tüketimini
Anne yaşı, gebelik öncesi kilo ve çoğul gebelik gözönüne alınarak gebelikte kilo alımı belirlenir. Gebelik öncesi kilo ve gebelikte kilo alımının, yenidoğan kilosu ve gebelik süresine, birbirinden bağımsız, ama beraber, daha da fazla etkileri vardır. Örneğin, zayıf olup gebelikte az kilo alanlarda düşük doğum tartılı yenidoğan, erken doğum ve tekrarlayan erken doğum oranı daha fazladır. Obez kadınlar da ise iri bebek, erken doğum, miyad aşımı ve diğer bazı gebelik sorunları daha sık görülür. Obezlerde gebelik öncesi önerilen ideal diyet, dengeli, düşük glisemik indeksli ürünlerden oluşan, maksimum %30’u yağ, % 15-20’si protein olan ve işlenmemiş tam tahıl, meyve, sebze ve hububata ağırlık veren diyettir.
Gebelikte kilo alımı kişisel ele alınmasına rağmen, genellikle tekiz gebeliklerde önerilen ise şöyledir:
●VKİ < 18.5 kg/m2 (düşük kilo) – kilo alımı 12.5 - 18.0 kg
İlk 12 hafta 0.5 - 2 kg; sonrasında 0.5 kg/hafta
●VKİ = 18.5 - 24.9 kg/m2 (normal kilo) – kilo alımı 11.5 - 16.0 kg
İlk 12 hafta 0.5 - 2 kg; sonrasında 0.5 kg/hafta
● VKİ = 25.0 - 29.9 kg/m2 (kilolu) – kilo alımı 7.0 - 11.5 kg
İlk 12 hafta 0.5 - 2 kg; sonrasında 0.25 kg/hafta
● VKİ ≥ 30.0 kg/m2 (obez) – kilo alımı 5 - 9.0 kg
İlk 12 hafta 0.5 - 2 kg; sonrasında 0.25 kg/hafta
BESİN ÖNERİLERİ: KALORİ
Kalori alımı, yenidoğan kilosunu belirleyen ana etkendir. Normal kiloda tekiz gebeliği olan bir annenin, gebe olmayana göre kalori ihtiyacı %17 arttığı için ilk 12 haftadan sonra uygun kilo alımı için günlük kalori alımını 300 kcal arttırması yeterlidir. Ancak, bu ihtiyaç yüksek besin yoğunluğunda olmalıdır. Yani, 100 kilokalorideki protein, vitamin ve mineral oranı önemlidir. İlk 12 haftada ise böyle bir gerek yoktur. Yine de, enerji ihtiyacının yaş, kilo, boy ve günlük aktivite ile değiştiğini unutmamak gerekir.
BESİN ÖNERİLERİ: PROTEİN
Protein, günlük gebe diyetinin %20’sini oluşturmalıdır. Tüm gebelik boyunca 1 kg protein tüketimi gerçekleşir ki bunun çoğu son 6 aydadır. Bu ihtiyacı karşılamak için 1.1 g/kg/gün protein alımı (yaklaşık günde maksimum 60 gr) önerilir (gebe olmayanlarda bu 0.8 g/kg/gün’dür). Hayvansal protein tüketirken yağ da alındığını unutmamak gerekir. Beslenme yetersizliği olan kadınlarda protein takviyesinin gebelik sonuçlarında iyileştirici bir etkisi görülmemiştir.
BESİN ÖNERİLERİ: KARBONHİDRAT VE YAĞ
Karbonhidrat—İhtiyaç 175 g/gün (gebe olmayanda 130 gr/gün). Gebe diyetinin %50’si karbonhidrat olmalıdır.
Yağ—Alınan yağ miktar ve çeşidi, doğum tartısı, gebelik süresi ve nörolojik gelişimle ilişkilidir; ancak, çalışma sayısı az ve sonuçlar çelişkili olduğundan gebelikte alınması gereken ideal yağ tipi ve miktarı net değildir. Trans yağ asitleri, annenin aldığı miktarla orantılı olarak bebeğe geçer. Trans yağ asitlerinin, bebeğin büyüme ve gelişimine olumsuz etkisinden dolayı tüketilmemesi önerilir. Günlük yağ tüketimim, gebe diyetinin %30’undan fazlasını geçmemelidir.
ÖRNEK NORMAL GEBE DİYETİ
Tipik bir gebelikte kalori ihtiyacı çok artmamasına rağmen, bazı besin gereksiniminin göreceli fazla olmasından dolayı, gebeler yüksek kalitede besinden yoğun gıda tüketimine odaklanmalıdır; gereksiz kalorili yemek ve içeceklerden uzak durmalıdır.
Normal bir gebenin örnek diyeti besin piramidine uygun olarak şunları içermelidir: 6-11 porsiyon tahıl, 3-5 porsiyon sebze, 2-4 porsiyon meyve, 3-4 porsiyon süt-süt ürünü, 2-3 porsiyon et, tahıl veya hububat; ve 1 porsiyon tatlı. Toplam enerji ihtiyacı, vücud kütle endeksine göre değişir, ama ortalama 2500 kcal/gün’dür. Haftada 2-3 porsiyon balık da önerilir.
BESİN ÖNERİLERİ: MİKROBESİNLER
Yeterli beslenmeyen gebelere, multivitamin takviyesi önerilir. Besin eksikliği riski olanlar ise çoğul gebeler, sigara içenler, 19 yaş altı gebeler, vejeteryanlar, madde bağımlıları ve laktaz eksikliği olan gebelerdir.
BESİN ÖNERİLERİ: MİKROBESİNLER
Multivitamin içeriği ürüne göre değişir. En azından, sadece diyetle alınmayan anahtar mineral/vitamin içeriği şöyle olmalıdır:
●Demir – 30 mg
●Folat – en az 0.6 mg
●İyot – en az 150 mcg
İyi beslenen bir gebenin bunlar dışında ihtiyacı olmayacaktır; ancak, bir beslenme uzmanı tarafından besin eksikliği değerlendirilmesi gereken gebeler de vardır.
Erişkin gebe ve emziren lohusada vitamin ve mineraller için günlük önerilen ve tolere edilebilen üst sınırlar
MİKROBESİNLER: DEMİR
İyi dengelenmiş besin bile yeterli demiri sağlayamadığı ve demirin emilimi zor olduğundan mutlak gebe takviyesi önerilir. Gebelik ve lohusalık döneminde toplam demir kaybı 1000 mg’dır. Ağızdan alınan demirin ancak %10’u emilebilir. C vitamini demir emilimini arttırır. Çinko ile beraber alındığında emilimi azalır. Kansızlığı olmayan gebede 30 mg/gün demir alımı önerilir ki çoğu vitamin takviyesinde vardır. Demir eksikliği olanlarda ise (birinci ve üçüncü üç ayda Hb
