Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Geleneksel Bursa Kadın Kıyafetleri
Turkiye'nin en gelişmiş illerinden biri olan Bursa'da geleneksel toplumsal yapı 1950'lerde tarımın makineleşmesi ve ulaşım olanaklarının artmasıyla canlanmıştır 1960 larda sanayinin gelişimiyle birlikte toplumsal ve kulturel yaşam icerik yonunden zenginleşmiştir
Bu surecte geleneksel aile yapısı ortadan kalkmış, giyimkuşam yerini tamamen cağdaş giysilere bırakmıştır Yerel giysilere ancak cok uzak dag koylerinde rastlanabilmektedir İlde giyimkuşam Turkiye'nin tum yorelerinde olduğu gibi gelir gruplarına, toplumsal cevre Ozelliklerine gore değişiklik gostermektedir Giyimkuşamın belirlenmesinde moda ve calışma koşulları etkili olmaktadır
Eski Bursa'da ozellikle kadın giyimleri, kumaşları ve işlemeleriyle dikkat cekerdi Bursa tezgahlarında dokunan ipekler, burumcukler, kadifeler bu giysilere ozellik katardı
XVI yy'ın ikinci yansından sonra Bursa kadifeleri, catma, seraser denilen altınlı kumaşlar, kemhalar, arşın, tafta, cuha, keyfiye, peştemaller oldukca yaygın ve unluydu Padişah Sarayı ve erkanı bu kumaşların devamlı muşterileri idi
Hali vakti yerinde olanlar Elmasiye, Altıparmak, Altınoluk, Geze adı verilen Humus ve Şam ipekli kumaşlarından elbiseler dikinirlerdi Bu tarz elbiseler XVII ve XVIII yy'larda selimiye adı verilen, klaptanla karışık başka bir cins ipekli kumaştan yapılırdı
Koy duğunlerinde (koy duğunu) ise geline ipekli oyalı gomlek ile bindallı denilen, uzeri sırma işlemeli kadife entari giydirilirdi Durumu uygun olan bunun uzerine kurk giyer, gumuş fişeklikli kemer kuşanırdı
XIX yy'ın başlarında Bursa gelinlerinin ceyizlerinin zenginliği dikkat ceker Hamam takımları, işlemeli oyalı başortuleri, pullu hamam tulbentleri, ipekten yapılmış saat, muhur, tutun ve para keseleri, damada yerli bezden ic goynekler, donlar, cevreler, işlemeli uckurlar, ipekli ipeksiz mendiller yapılırdı
Gelin ceyizi on beş gun asılı durur, bu sure icersinde gelin her gun değişik bir elbise giyerdi Bursa gelinleri bu elbiseleri cok iyi muhafaza etmek ve duğunlerde, davetlerde giymek zorundaydılar
Bursa dağ koylerinde hala giyilmekte olan geleneksel kadın kıyafetleri daha otantik ozellik taşırlar
Şalvar Pacadon Krepdoşin: Ucetekli bu giyim tarzında, altta pacadonkrepdoşinadları verilen şalvar bulunmaktadır Şalvar boyu ayak bileğine kadardır Ağı cok duşuk olmayan şalvarın, beli uckurla toplanır Yore tezgahlarında dokunan, krem renkli ham ipek dokumadan yapılır Ağ kısmında kare bir kumaş parcası ile şalvarın hareketi sağlanır İpekten yapılanları gelin ceyizine konur, daha gundelik kullanımlar icin pamuklu bez veya (Amerikan) kaput bezi tercih edilir Pacalarında bilekten yukarıya doğru 25 cm yuksekliğinde nakış olup, daha cok kırmızı, lacivert gibi renkler kullanılır Bunlara pacalıkdenir Turlu şenliklerde, işli pacalıklar uceteğin yan yırtmaclarından gorunur Uckurların uclarında bitkisel motiflerle nakışlar olur
Mintan Goynek: Ustte tene, mintan (goynek) giyilir Goynek, el tezgahlarında el beziadı altında dokunan kumaşlardan yapılır Kumaşların eni yaklaşık 40 cmdir Kumaş eninden dikim esnasında yararlanılır On ve arka ortalar kumaş katına denk getirilir Onde 3035 cm derinliğinde yaka yırtmacı acılır Omuz da kumaş katındandır Boyun kısmı yuvarlak oyulur Kol genişliği kumaşın enidir Kol omuza yerleştirilir, rahat hareketini sağlamak icin kol altıyla, on ve arka parcaları birleştiren yan parcaya kuşyerleştirilir Goyneğin beden boyu 15 cm arasında yapılır On yırtmac yaka kenarları ve etek ucları yanışlıdır Yaka ve kol ağızları iğne oyası olur Etek ucunda ise tentenedenilen tığ ile yapılmış dantel vardır
Yakaya iki parmak yuksekliğinde dik yaka, nakışların arasına da renkli puskuller takılır Duz dokuma bezler kullanılmadığı taktirde citili, dizmeli gomlekyapılır Cit, uzeri cicekli ve desenli pamuklu bezdir Orta tabaka halk tarafından entarilik ve mintanlık olarak cok kullanılmıştır
Ucetek: Goyneğin uzerine ucetekgiyilir Kırmızı pamuklu dokumadan yapılan ucetek Uyakalıdır Onu goğuse kadar acık olur Belde duğmeyle iliklenir Kol duz kesimli ve ağız kısmı yırtmaclıdır Yanlar kalca altına kadar acıktır On etekler arka etekten bir karış kısa tutulur Kol ağzı, arka etek ucları renkli ipliklerle işlenir Ayrıca yaka kenarına, Onlere, etek etrafına ve kol ağzına siyah iplik ile oya tarzında suslemeler yapılır İci krem rengi bir bezle astarlanır Peşli ya da uc peşli denilen uceteğe yorede işlemeli enteridenir Kırmızının yanısıra bordo, siyah, mavi renklerde kumaşlardan da yapılır Uceteğin boyu yaklaşık 120 cm dir Arka ortası ve omuz kumaş katından kesilir
Resimlerde gorulen ucetek, Bursa Orhaneli İlcesi Harmancık Koyunde giyilir Gobakbaşıdenilen kumaştan yapılan ucetek metinde anlatılan ucetekle bicim olarak aynı ozellikleri gostermekle birlikte farklılıklar da taşımaktadır
İcliKapatma: Uceteğin ustune iclikapatmagiyilir Kırmızı, siyah, bordo, yeşil renklerde keten dokumadan yapılır Sıfır yakalı ve onden acık olup Onde başka kumaş parcasıyla aplike vardır On ve arka beden ek yerlerine beyaz sutaşı gecirilmiştir İşe gidilirken giyilir Daha sonra anlatacağımız gudukle veya guduksuz giyilir
Sıktırma: Uceteğin ve kapatmanın ustune işe gidilmediği zaman sıktırmagiyilir Bu bir nevi sutyen vazifesi gorur Arkası dirilden, onleri kırmızı bezdendir Boyu oldukca kısadır, goğus altı hizasında biter On beden arka bedene kol altına denk gelen yan parcayla birleştirilir Onlere ucer parmak eninde siyah pamuklu kumaş gecirilmiştir Elde kapitone dikişle kırmızı kumaşa monte edilir Uzeri tamamen işlidir İşlerin arasına zigzag sutaşıyla suslemeler yapılır Onde dort duğme ve binilerle iliklenir Oldukca dar kesimlidir Yaka etrafına, onlere ve on etek ucuna bir sıra beyaz boncukla susleme yapılır
Sarka: Sıktırmanın uzerine sarkagiyilir Sarkaya, fermene, ilbade gibi adlar verilir Yine bordo, kırmızı, yeşil, siyah renklerde pamuklu kumaştan yapılır, ici cicekli itinle astarlanır, ustten kapitone dikiş yapılır Cepken şeklinde olup, iliklenmeden kullanılır Sıfır yakalı ve duz kolludur Boyu bel hizasındadır Onler dort parmak eninde telle işlidir Ayrıca onlere ve on etek uclarına bir sıra pullu veya boncuklu oya gecirilir
Kadifeden ya da cuhadan yapılan sarkaları gelinler giyerler Bu sarkalar ağır işlemeli olur
Guduk: İşe gidilirken daha basit olan gudukgiyilir Guduklerin ici pamukla astarlanır olgarlamadikişle tum beden parcaları kapitone olup, dikişlerin uzerine de pul ve boncukla işlemeler yapılır Kollar bedene kare kuşla tutturulur
Onluk: Guduk, sarka ya da kapatma nın onune onluktutulur Onluk, dikdortgen şeklinde olup siyah renkli yun dokumadır Kumaşın kendi enine sadık kalınarak iki enden yapılır Enler birbirine renkli ipliklerle eklenir Her en, cift sıra cizgili olup arasında bağlama batik tekniğiyle elde edilmiş yuvarlak desenler vardır Bu desenlerin ortasında renkli puskuller bulunur Bel kısmındaki bağcıklarla bele bağlanır Etek boyu diz kapağından yaklaşık 10 cm aşağıdadır
Arkalık Kuşak: Bele, onluğun uzerine arkalıksarılır Arkalık 1 metrekare buyukluğunde siyah yun dokumadır Uzeri beyaz cizgili ve serpme benekli dokumadan desenlidir İki kenarı uzun sacaklıdır Bele ucgen katlanarak sarılır Arkalığın ustune dizgeveya cizgedenilen bir kuşak daha sarılır Yun dokuma olan bu kuşağa Kolanadı da verilir Kolan, 34 m uzunluğunda iki parmak genişliğindedir Carpana dokuma olup, cok ceşitli desenlerdedir İki ucu yunden yapılma uzun puskuller ve boncuklarla susludur
Kuşağın uzerine gelinler gumuş veya altın gumuş karışımı kemerler takarlar
Corap Ayakkabı: Ayağa yunden, beş orulmuş desenli coraplar, uzerine ise cetik veya yemeni giyilir
Baş Giyimi: Baş suslemeleri apayrı bir huner gerektirir Başa once saclıktakılır Bir bez uzerine tutturulmuş altı adet uzun orgulu sactan ibarettir Orgulerin ucundan bir karış yukarısı cividi mavi renkte yunle orulmuş olup, ucları puskulludur, Saclık, saca tutturulduktan sonra başa boncuklu fes giyilir Fesin yuksekliği en az 10 cm'dir Uzerine yunden orulme takke gecirilir Tepesi ve onu boncukla işlidir Arkasında pullu boncuklu orulmuş kaşbastısuslemeleri vardır Etrafına almalıdenilen yazma sarılarak kullanılır
Baş donanımında bazı farklılıklar gorulur Genc kızlar gunluk olarak başlarına akbez, gelinler ceşitli renklerde krepler, oyalıpullu yazmalar; yaşlılar ustluk orterler Yaşlılar başortulerinin altına beyaz takke giyerler Takkenin uzerine karabez, onun uzerine ustlukorterler Gelinler başa takke takarlar, takkenin uzerinde dizili gumuş paralar olur Ustune kırmızı, sarı, yeşil gibi renklerden krepler ortunurler Takkenin iki yanına, iki onune, iki arkasına toplam altı tane krep sarkıtırlar Tepeden dort sıra sim tel tutturulur Tellerin boyu topuklara kadar uzun olur Buna duvak guludenir
Turkiye'nin en gelişmiş illerinden biri olan Bursa'da geleneksel toplumsal yapı 1950'lerde tarımın makineleşmesi ve ulaşım olanaklarının artmasıyla canlanmıştır 1960 larda sanayinin gelişimiyle birlikte toplumsal ve kulturel yaşam icerik yonunden zenginleşmiştir
Bu surecte geleneksel aile yapısı ortadan kalkmış, giyimkuşam yerini tamamen cağdaş giysilere bırakmıştır Yerel giysilere ancak cok uzak dag koylerinde rastlanabilmektedir İlde giyimkuşam Turkiye'nin tum yorelerinde olduğu gibi gelir gruplarına, toplumsal cevre Ozelliklerine gore değişiklik gostermektedir Giyimkuşamın belirlenmesinde moda ve calışma koşulları etkili olmaktadır
Eski Bursa'da ozellikle kadın giyimleri, kumaşları ve işlemeleriyle dikkat cekerdi Bursa tezgahlarında dokunan ipekler, burumcukler, kadifeler bu giysilere ozellik katardı
XVI yy'ın ikinci yansından sonra Bursa kadifeleri, catma, seraser denilen altınlı kumaşlar, kemhalar, arşın, tafta, cuha, keyfiye, peştemaller oldukca yaygın ve unluydu Padişah Sarayı ve erkanı bu kumaşların devamlı muşterileri idi
Hali vakti yerinde olanlar Elmasiye, Altıparmak, Altınoluk, Geze adı verilen Humus ve Şam ipekli kumaşlarından elbiseler dikinirlerdi Bu tarz elbiseler XVII ve XVIII yy'larda selimiye adı verilen, klaptanla karışık başka bir cins ipekli kumaştan yapılırdı
Koy duğunlerinde (koy duğunu) ise geline ipekli oyalı gomlek ile bindallı denilen, uzeri sırma işlemeli kadife entari giydirilirdi Durumu uygun olan bunun uzerine kurk giyer, gumuş fişeklikli kemer kuşanırdı
XIX yy'ın başlarında Bursa gelinlerinin ceyizlerinin zenginliği dikkat ceker Hamam takımları, işlemeli oyalı başortuleri, pullu hamam tulbentleri, ipekten yapılmış saat, muhur, tutun ve para keseleri, damada yerli bezden ic goynekler, donlar, cevreler, işlemeli uckurlar, ipekli ipeksiz mendiller yapılırdı
Gelin ceyizi on beş gun asılı durur, bu sure icersinde gelin her gun değişik bir elbise giyerdi Bursa gelinleri bu elbiseleri cok iyi muhafaza etmek ve duğunlerde, davetlerde giymek zorundaydılar
Bursa dağ koylerinde hala giyilmekte olan geleneksel kadın kıyafetleri daha otantik ozellik taşırlar
Şalvar Pacadon Krepdoşin: Ucetekli bu giyim tarzında, altta pacadonkrepdoşinadları verilen şalvar bulunmaktadır Şalvar boyu ayak bileğine kadardır Ağı cok duşuk olmayan şalvarın, beli uckurla toplanır Yore tezgahlarında dokunan, krem renkli ham ipek dokumadan yapılır Ağ kısmında kare bir kumaş parcası ile şalvarın hareketi sağlanır İpekten yapılanları gelin ceyizine konur, daha gundelik kullanımlar icin pamuklu bez veya (Amerikan) kaput bezi tercih edilir Pacalarında bilekten yukarıya doğru 25 cm yuksekliğinde nakış olup, daha cok kırmızı, lacivert gibi renkler kullanılır Bunlara pacalıkdenir Turlu şenliklerde, işli pacalıklar uceteğin yan yırtmaclarından gorunur Uckurların uclarında bitkisel motiflerle nakışlar olur
Mintan Goynek: Ustte tene, mintan (goynek) giyilir Goynek, el tezgahlarında el beziadı altında dokunan kumaşlardan yapılır Kumaşların eni yaklaşık 40 cmdir Kumaş eninden dikim esnasında yararlanılır On ve arka ortalar kumaş katına denk getirilir Onde 3035 cm derinliğinde yaka yırtmacı acılır Omuz da kumaş katındandır Boyun kısmı yuvarlak oyulur Kol genişliği kumaşın enidir Kol omuza yerleştirilir, rahat hareketini sağlamak icin kol altıyla, on ve arka parcaları birleştiren yan parcaya kuşyerleştirilir Goyneğin beden boyu 15 cm arasında yapılır On yırtmac yaka kenarları ve etek ucları yanışlıdır Yaka ve kol ağızları iğne oyası olur Etek ucunda ise tentenedenilen tığ ile yapılmış dantel vardır
Yakaya iki parmak yuksekliğinde dik yaka, nakışların arasına da renkli puskuller takılır Duz dokuma bezler kullanılmadığı taktirde citili, dizmeli gomlekyapılır Cit, uzeri cicekli ve desenli pamuklu bezdir Orta tabaka halk tarafından entarilik ve mintanlık olarak cok kullanılmıştır
Ucetek: Goyneğin uzerine ucetekgiyilir Kırmızı pamuklu dokumadan yapılan ucetek Uyakalıdır Onu goğuse kadar acık olur Belde duğmeyle iliklenir Kol duz kesimli ve ağız kısmı yırtmaclıdır Yanlar kalca altına kadar acıktır On etekler arka etekten bir karış kısa tutulur Kol ağzı, arka etek ucları renkli ipliklerle işlenir Ayrıca yaka kenarına, Onlere, etek etrafına ve kol ağzına siyah iplik ile oya tarzında suslemeler yapılır İci krem rengi bir bezle astarlanır Peşli ya da uc peşli denilen uceteğe yorede işlemeli enteridenir Kırmızının yanısıra bordo, siyah, mavi renklerde kumaşlardan da yapılır Uceteğin boyu yaklaşık 120 cm dir Arka ortası ve omuz kumaş katından kesilir
Resimlerde gorulen ucetek, Bursa Orhaneli İlcesi Harmancık Koyunde giyilir Gobakbaşıdenilen kumaştan yapılan ucetek metinde anlatılan ucetekle bicim olarak aynı ozellikleri gostermekle birlikte farklılıklar da taşımaktadır
İcliKapatma: Uceteğin ustune iclikapatmagiyilir Kırmızı, siyah, bordo, yeşil renklerde keten dokumadan yapılır Sıfır yakalı ve onden acık olup Onde başka kumaş parcasıyla aplike vardır On ve arka beden ek yerlerine beyaz sutaşı gecirilmiştir İşe gidilirken giyilir Daha sonra anlatacağımız gudukle veya guduksuz giyilir
Sıktırma: Uceteğin ve kapatmanın ustune işe gidilmediği zaman sıktırmagiyilir Bu bir nevi sutyen vazifesi gorur Arkası dirilden, onleri kırmızı bezdendir Boyu oldukca kısadır, goğus altı hizasında biter On beden arka bedene kol altına denk gelen yan parcayla birleştirilir Onlere ucer parmak eninde siyah pamuklu kumaş gecirilmiştir Elde kapitone dikişle kırmızı kumaşa monte edilir Uzeri tamamen işlidir İşlerin arasına zigzag sutaşıyla suslemeler yapılır Onde dort duğme ve binilerle iliklenir Oldukca dar kesimlidir Yaka etrafına, onlere ve on etek ucuna bir sıra beyaz boncukla susleme yapılır
Sarka: Sıktırmanın uzerine sarkagiyilir Sarkaya, fermene, ilbade gibi adlar verilir Yine bordo, kırmızı, yeşil, siyah renklerde pamuklu kumaştan yapılır, ici cicekli itinle astarlanır, ustten kapitone dikiş yapılır Cepken şeklinde olup, iliklenmeden kullanılır Sıfır yakalı ve duz kolludur Boyu bel hizasındadır Onler dort parmak eninde telle işlidir Ayrıca onlere ve on etek uclarına bir sıra pullu veya boncuklu oya gecirilir
Kadifeden ya da cuhadan yapılan sarkaları gelinler giyerler Bu sarkalar ağır işlemeli olur
Guduk: İşe gidilirken daha basit olan gudukgiyilir Guduklerin ici pamukla astarlanır olgarlamadikişle tum beden parcaları kapitone olup, dikişlerin uzerine de pul ve boncukla işlemeler yapılır Kollar bedene kare kuşla tutturulur
Onluk: Guduk, sarka ya da kapatma nın onune onluktutulur Onluk, dikdortgen şeklinde olup siyah renkli yun dokumadır Kumaşın kendi enine sadık kalınarak iki enden yapılır Enler birbirine renkli ipliklerle eklenir Her en, cift sıra cizgili olup arasında bağlama batik tekniğiyle elde edilmiş yuvarlak desenler vardır Bu desenlerin ortasında renkli puskuller bulunur Bel kısmındaki bağcıklarla bele bağlanır Etek boyu diz kapağından yaklaşık 10 cm aşağıdadır
Arkalık Kuşak: Bele, onluğun uzerine arkalıksarılır Arkalık 1 metrekare buyukluğunde siyah yun dokumadır Uzeri beyaz cizgili ve serpme benekli dokumadan desenlidir İki kenarı uzun sacaklıdır Bele ucgen katlanarak sarılır Arkalığın ustune dizgeveya cizgedenilen bir kuşak daha sarılır Yun dokuma olan bu kuşağa Kolanadı da verilir Kolan, 34 m uzunluğunda iki parmak genişliğindedir Carpana dokuma olup, cok ceşitli desenlerdedir İki ucu yunden yapılma uzun puskuller ve boncuklarla susludur
Kuşağın uzerine gelinler gumuş veya altın gumuş karışımı kemerler takarlar
Corap Ayakkabı: Ayağa yunden, beş orulmuş desenli coraplar, uzerine ise cetik veya yemeni giyilir
Baş Giyimi: Baş suslemeleri apayrı bir huner gerektirir Başa once saclıktakılır Bir bez uzerine tutturulmuş altı adet uzun orgulu sactan ibarettir Orgulerin ucundan bir karış yukarısı cividi mavi renkte yunle orulmuş olup, ucları puskulludur, Saclık, saca tutturulduktan sonra başa boncuklu fes giyilir Fesin yuksekliği en az 10 cm'dir Uzerine yunden orulme takke gecirilir Tepesi ve onu boncukla işlidir Arkasında pullu boncuklu orulmuş kaşbastısuslemeleri vardır Etrafına almalıdenilen yazma sarılarak kullanılır
Baş donanımında bazı farklılıklar gorulur Genc kızlar gunluk olarak başlarına akbez, gelinler ceşitli renklerde krepler, oyalıpullu yazmalar; yaşlılar ustluk orterler Yaşlılar başortulerinin altına beyaz takke giyerler Takkenin uzerine karabez, onun uzerine ustlukorterler Gelinler başa takke takarlar, takkenin uzerinde dizili gumuş paralar olur Ustune kırmızı, sarı, yeşil gibi renklerden krepler ortunurler Takkenin iki yanına, iki onune, iki arkasına toplam altı tane krep sarkıtırlar Tepeden dort sıra sim tel tutturulur Tellerin boyu topuklara kadar uzun olur Buna duvak guludenir
