Geleneksel Köy Düğünleri

Geleneksel Köy Düğünleri Nasıl Yapılır
Geleneksel Köy Düğünü




Köy yaşantısı içinde en köklü geleneklerin başında köy düğünü gelmektedir Bu yazıda artık unutulmaya yüz tutmuş geleneksel köy düğünü işlenmektedir Yazını amacı köy düğününün aşamalarını tüm gerçekliğiyle görsel ve işitsel unsurlar (resim, oyun havaları, video) yardımıyla açıklamak ve analiz etmektir Geleneksel köy düğünü içerisinde bulunan ana aşamalar şunlardır:

A Düğün öncesi
1 Görücülük (Kız – Erkek Çocuk Beğenme)
2 Dünür Gitme
3 Söz kesme
4 Şerbet
5 Nişan
6 Düğün okuntusu
7 Çeyizin gitmesi ve sergilenmesi
B Düğün
1 Kına gecesi
a Kız kınası
2 Gelin çıkartma
3 Düğün
4 Gerdek
C Nikah sonrası uygulamalar

Geleneksel kesimlerde evlenme çağı ya da yaşı şartların değişmesi göstermektedir Bazı yerlerde erkekler askerlik dönüşü 21 – 22 yaşları aralarında evlenirken bazı yerlerde de 17 – 22 yaş aralarında evlenmektedirler Kızlardaki evlenme çağı da bu yaşlara çok yakındır Bizim yöremizde ise erkekler genellikle asker dönüşünde kızlar ise 17 – 20 aralarında evlenmektedir Erkek ile kız arasında genelde iki ya da üç yaş ayrım olur Geleneksel görücü usulü ile evlenmede erkek tarafı daha artı insiyatife sahiptir Çünkü başlıca erkek tarafı gidip kız beğenir ve ister

Kız ve Erkek Çocuk Beğenme

Evlenme çağına gelen delikanlı ve genç kızlar ailesine evlenme isteğini değişik yollarla anlatırlar Oğlan, evlenme isteğini öncelikle ( varsa ) kız kardeşine yoksa annesine açar Annesine: “Anne sana bir yardımcı gerekli, kaynana olacaksın! gibi sözlerle bunu ifade eder Hem evlenme isteğini dolaylı yollardan da gösterebilir Mesela alt etmek üzere getirilen pilavın içine bir kaşığı tepede olan şekilde bırakarak sofradan kalkar Bu hareketler sonucunda aile bir karara varır Oğlanın evlenmesinde aile kadar bir sakınca görülürse bu ona genelde annesi yoluyla anlatılır Sakıncalar aralarında bedensel durumlarının iyi olmaması, gencin askerliğini yapıp yapmaması vb gösterilebilir (Köyümüzde erkek çocukları genel olarak askerliklerini yaptıktan sonra evlendirilir)


Geleneksel köy düğünü içinde ebeveynlerin (anne ve baba) rolü büyüktür Genç delikanlının; annesi veya kız kardeşi aracılığıyla bir sevdiği olup olmadığı öğrenilir, eğer yahut annesi gence bir kız bulmaya çalışır Buna görücü usulü evlilik denir Görücülüğün aslını, evlenecek erkeğin aile üyeleriyle, akraba ve komşularından seçilen birkaç kadının daha evvelden üzerinde durulan ya da tanıdıklarınca önerilen kızın evini ziyaret edip, ayrıca kızı yakından incelemeleri, hem de niyetlerini kesin etmeleri oluşturmaktadır Buna ‘kız bakma, görücü çıkma, dünür gezme ’ adları verilmektedirBunun yanında köyümüzde; düğünlerde, bayramlarda, toplu ziyaretlerde ya da köy içlerinde gençler birbirlerini görüp beğenebilirler


Çevre köylerden birisinde uygun bir kız bulununca; delikanlının büyükleri kızı görmeye gider Kız evine gelen dünürcüler tatlı dilli ile söze başlarlar Kimi süre kızı bakmak için de kız evine gidildiğinde çeşitli bahaneler uydurulur ( kayıp hayvan seslenmek gibi ) Dünürcülerle birlikte genç delikanlı da kız evine gider Buradaki maksat ona kız beğendirmektir Genç delikanlı ama kendisine soru sorulduğu zaman konuşur Büyüklerinin yanına konuşmak yerinde görülmez Eğer kız ve delikanlı birbirlerini bu ilk görmede beğenirlerse, bundan sonradan iki taraf da birbirleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olmaya çalışır Çoğunlukla ailenin yakınındaki dostları veya komşuları aracılığıyla muhalif araştırılır Bu incelemeler sonucunda erkek çocuk tarafı kızı beğenirse, güvenilir bir elçi aracılığıyla kız tarafına haber gönderir Eğer kız tarafı da gelen bu elçiye olumlu bir cevap verirse kıza dünür ( kızı istemeye ulaşmak ) gelinmesini isteyebilir Aradan pozitif zaman geçmeden kıza dünür gidilir Erkek göre dünür gidecek kişi özenle seçilir Gidecek kişinin kız tarafınca saygın biri olması seçim edilir


Ancak ara sıra kız tarafı naz yapmak için dünürcüleri kabul etmez Bir iki ziyaretten daha sonra kızın verilmemesi de mümkündür (Köyümüzde dünür gitmek genellikle üç kez olur) Ancak kızın verilip verilmeyeceği ilk gidilen dünürden daha sonra muhakkak olur Çünkü erkek tarafının birincil gitmesinde kız tarafı gülen, neşelendirici bir şekilde davranır, gelen misafirleri mükemmel bir şekilde ağırlarsa bu işin olacağı ortaya çıkar (Yöreye uygun olarak gelenlere, yün yastıklar verilerek gizli oturmaları sağlanır, ayrıca büyük yün döşekleri serilir Bu hareketler bu işin zorlama olmayacağının belirtileridir) Eğer kız köy içindense istemeye akşam yemeğinden daha sonra gidilir, huysuz taktirde öğlen gidilir


Gidenler içinden önce bir sözcü seçilir Bu birey, kız tarafında konuşulacak her şey için yetkilidir Genelde de o konuşur Bu kişiye vekil veya kâhya denir Kız istemeye gidildiğinde başta genel konular üzerinde birazcık sohbet edilir sonradan ise temsilci, sözü asıl meseleye getirir ve kimi süre şu sözlerle isteğini dile getirir:


“Sebepsiz arkadaş köyüne varılmaz, acıkmadan aş yenilmez Ziyaretimizin sebebi sizden bir gavumluk ( kavimlik ) ummaktır


Oğlan tarafı bu sözleri söyledikten sonradan susar, sıra kız tarafındadır Eğer kız tarafının kararı olumsuzsa bunu direk olarak: “Kısmetinizi diğer yerde arayın! gibi ifadelerle karşısında tarafa belirtir “Bundan sonradan da misafirlerimize tekrar tekrar kapımız açıktır denilerek ilişkilerin yine sıradan seyrinde devamı istenir Hem karar olumsuzsa misafirlere ikramı kızın başka bir kardeşi yapar Buna ilave olarak negatif kararın bir göstergesi olarak ara sıra kız evine gelen misafirlerin ayakkabıları ters konulur Fakat kız tarafının kararı olumlu ise erkek tarafına: “Siz derhal gidin, biz bu konuyu kendi aramızda konuşalım, size haber veririz “ derler Böylece dünür gitmenin birincil aşaması gerçekleşmiş olur


Aradan emin bir zaman geçtikten sonradan dünürcüler göre ikinci bir ziyaret olur kız evine Erkek tarafı kız evine haberci göndererek dünür geleceklerini bildirir Bazen kız tarafı işi birazcık naza dökebilir ve oğlan tarafına: “Siz biraz daha gidip gelin diye bir tutum sergileyebilir Bunun üzerine erkek çocuk tarafı evden ayrılır Bundan sonra bir defa daha kız evi ziyaret edilir ( çoğunlukla toplam üç kere ) Son gidişte laf kesmek için dünürcü heybesine şeker vb şeyler konur Laf kesmek için gerekli takılar alınır Yeniden kız tarafına haber gönderilir Bu sefer kız evinde daha ılımlı bir hava vardır Kız tarafının sözcüsü de burada emin olur “Fazla geldik gittik, sizi rahatsız ettik: Allah ’ın emri Peygamber ’in kavli ile kızınızı oğlumuza istiyoruz derler Bunun üzerine kızın vekili ve babası, anasına bir soralım diyerek evin bir başka köşesine çekilirler sonradan da kızın fikri kızkardeşi ya da annesi tarafından öğrenilir Kızın gönlü varsa, “gönlüm var beni verin ya da “annem babam bilir, onlar ne derse o olur der Eğer istemiyorsa yüksek sesle istemediğini belirtir Kız tarafı, dünürcülerin yanına dönerek kararı bildirir Eğer karar olumsuzsa “kızımız evlenmeyi düşünmüyor, kısmetinizi başka yerde arayın der Cevap olumluysa, “Allah hayırlı uğurlu etsin gibi bir ifadeyle erkek çocuk tarafına karar bildirilir Bunun üstüne taraflar birbirlerini kutlarlar



Söz Kesme:
Kız isteme işi olumlu sonuçlandıktan sonra sıra söz kesmeye kazanç Dünürcülük ile anlaşan aileler bu birlikteliği daha çok kişinin huzurunda nüksetmek isterler Buna söz kesme denir Bundan sonradan erkek çocuk tarafınca şerbet hazırlanır Şerbetin fazla tatlı olmasına uyarı edilir Çünkü böyle olursa yeni kurulacak ailenin daha mutlu olacağına inanılır Ayrıca şerbetin herkese sunulmasına da uyarı edilir Şerbetten sonra herkes, bilhassa erkek çocuk tarafının katkılarıyla hazırlanan sofraya buyur edilir


Söz olayının üstünden muhakkak bir vakit geçtikten sonradan oğlan tarafı kız evine gider ve bundan sonraki süreçte neyin, nasıl ve ne süre yapılacağı kararlaştırılır Bu ziyarette kız tarafının bir şey isteyip istemediği, düğünde takılacak takılar ve nişan yapılıp yapılmayacağı öğrenilir


Nişan:
Nişan yapılacaksa nişanın masraflarının çoğunu kız tarafı karşılar, oysa kız tarafı masrafları oğlan tarafı karşılayacak derse mecburen erkek çocuk tarafı bunu kabul eder Nişan için hazırlıklar yapılır Nişandan birkaç gün önce erkek çocuk tarafınca kız alışverişe ***ürülür Kızın bütün ihtiyaçları ve nişan yüzüğü alınır Kızın yakın akrabalarına halayet (armağan) alınır Kız göre da erkek çocuk tarafına başlıca nişan yüzüğü alınır Nişan günü gelen misafirlere yemek yemek ikram edilir ve genellikle davullu zurnalı eğlenceler düzenlenir Bu amaçla birkaç gün evvelden yufka hazırlanır ve koyunsığır kesilir


Nişandan daha sonra kız ve erkek çocuk ağır yükümlülük altına girmişlerdir Nişanlı oğlan kız evine aralıksız gidip gelemez Nişanlılık süresinde kesin bir kaide yoktur Bu zaman her iki tarafın anlaşmasına bağlıdır Nişanlıların birbirleri ile görüşmeleri kentlerde alışılmış karşılanırken, geleneksel kesimde aile üyelerinin izinleri veya yanlarında bulunmaları ile gerçekleşmektedirEvlilik zamanı gelinceye dek, geçen bayramlarda, erkek çocuk ve kız birbirine hediyeler ***ürür


Bundan daha sonra düğün hazırlıkları çabucak devam eder Düğüne takriben bir hafta kala kız üstü görülür Kız alışverişe ***ürülür ( çoğunlukla ilçeye gidilir ) ve bütün ihtiyaçları karşılanır Masrafların tamamı oğlan tarafınca karşılanır Tekrar, kınaya ***ürülmek için, kuruyemiş vb şeyler alınır Hem kızın yakın akrabalarına hediyeler alınır Bunun yanına o gün içinde devlete ait nikah da kıyılır





Kız üstü giydirmek ( elbise giydirmek ):
Bu gelenek; başlıca düğünden bir hafta önceki Cuma günü gerçekleştirilir Oğlanın annesi, bacısı ve yakın akrabaları, yaklaşık altı yedi kişilik bir bayan grubu, kızın evine gider Kız evi bu gelenlerden haberdardır Gelenler için yemekler hazırlanır ve misafirlere ikram edilir Sıra kızın üstünü giydirmeye gelir Kızın ablası veya yakınlarından bir bayan kızın yüzünü renkli, pullu puşu ile örtükten sonra maniler söyleyerek kızı gurubun ortasına getirir Burada kıza alınan elbiseler kızın yanındaki bayana verilerek bir başka odada kızın elbiseleri giymesi istenir Köyde elbise yerine üç peş denilen kıyafet giydirilir Bu elbisenin giydirilmesiyle üstteki giydirme işlemi tekrar olur Bu etkinlikte kadınlar kendi aralarında eğlenirler


Üstü giydirilen gelin o akşam kendi evinde kalmaz Varsa dayısında yoksa yakın bir akrabasında misafir edilir Bu sırada kız yalnız değildir, varsa ablası yahut elbise giyiminde kendisine eşlik eden bayan düğün gününe değin gelinin yanından ayrılmaz Kız ertesi gün evine geri gelir



Kızı eve çağırma ( Davet etme )
Üstü giydirilen kız düğüne dek köydeki komşuları kadar yemeğe davet edilir Yemeğe gidilen evlerde cümbür cemaat kendi durumuna tarafından kıza hediyeler verir (çorap, yazma, küçük konut aletleri vb) Tüm bunların yanında düğün hazırlıkları da devam etmektedir Erkek Çocuk ve kız evinde düğünden bir iki gün önce nikah yufkası açılır


Köyümüzde vaktiyle uygulanan oysa derhal o kadar görülmeyen bir gelenek de köyün yasını almakokuyuntu dağıtmaktır ( Bunun yerini günümüzde nikah kartı almıştır ) Oğlanın babası yoksa en yakın akrabalardan biri yanında bir birey alarak düğünden bir gün önce köyün yasını alır Bu kişilerden birinde heybe vardır Heybenin bir gözünde halayet ( armağan ) vardır Hediyeler genelde: elbiselik, gömlek, çorap, el havlusu vb olur Heybenin öteki gözünde ise kınalı şeker olur Köyde gezilerek oğlanın yakın akrabalarına bu hediyeler dağıtılır ve köylü düğüne ziyafet edilir Gidilen evlerde kınalı şeker dağıtılır Ayrıca yakın bir zamanda cenazesi olan komşuya da baş sağlığı dilenerek yası dargın olur
ve bunun yanına da


Nikah:
Bütün bu hazırlıklardan sonra düğün, erkek çocuk evinde başlar Köy düğünü, sabahtan güneşin doğmasından sonradan bayrağın evin en yüksek bir yerine asılmasıyla başlar, bu sancak nikah bitene dek buradan indirilmez Kız evine giderken başka bir bayrakla gidilir Düğünlerimizde genellikle oyun havaları zurna ve davulla çalınır Hem sazın bulunduğu ortamlar da yok değildir Oynanan bütün oyunlar çoğunlukla bu iki müzik aletiyle birlikte olur


Sabahleyin çalmaya başlayan davulcu ve zurnacı nikah kahyası göre kahvaltıya gösteri edilir ve burada onlara bahşiş verilir Kahvaltıdan sonra nikah her tarafta başlar Köyümüzde düğünlerde oynanan oyunlar: Sivas halayı, tepede olan halay, paso, hoşbilezik, Kürt halayı, Sivas ağırlaması, üç etap, semah, akçik, madımak, sumsuk, daraley vb


Oğlan evinden kız evine salıkçı (haberci) gönderilir Salıkçı kız evine düğünün başladığını bildirir ve özel istekleri iletir Bunun yanına salıkçı kız evine içinde bazı yiyeceklerin bulunduğu bir heybe ***ürür Ancak salıkçının kız evine fazla titiz gitmesi gerekir Çünkü yakalanması ve heybeyi kaptırması durumunda salıkçıya cezalar verilmektedir Mesela salıkçının sırtına binilerek gezdirilir, keza kız evinde de salıkçıya iş yaptırılır ( ahırların temizlenmesi gibi )


Oğlan evinde ise koyunlar kesilir ve yemekler yapılır Düğün törenleri içinde oldukça yaygın olan adetlerden biri de düğün pilavıdır Nikah pilavı genelde etli bulgur biçimindedir Nikah pilavının yapılması epeyce dikkat gerektirir Bu pilav deneyimli biri göre hazırlanır Çünkü düğüne katılan herkese yetecek miktarda lezzetli pilav aranje etmek oldukça zor bir iştir Çoğunlukla köyümüzde bu işten sorumluluk sahibi ehil millet vardır Düğün pilavı yapılırken; bulgur ve etin dengeli olmasına, yağı ve tuzunun yeterli olmasına uyarı edilir Yemekten sonradan alkol masaları kurulur ve herkes eğlenir Genellikle rakı, bira içecek ikram edilir Akşama değin halaylar çekilir ve düğün şenlenir Nikah başlangıcından gerdek gecesine değin erkek çocuk müsayibinin (sağdıç) evinde kalır


II Gün
İkinci gün nikah alayı kız evine gider Kızın evine düğün alayı yaklaştığı vakit kız tarafından bazı geçler düğün alayının önüne ip tutarlar Buradaki niyet ayak bastı parası ( toprak bastı ) almaktır Gençlerden birisi sözcü seçilir Bu sözcü oğlan tarafının düğündüğün alayı kız evinin önüne kazanç Erkek Çocuk tarafının bayraktarı bayrağı evin çatısına asmak için bekler giderken kız kadar bir kişi evin kapısını kilitleyerek nikah alayını içeri sokmaz Oğlan tarafının nikah kahyası kapıyı kilitleyen kişinin gönlünü razı ederek kapının açılmasını sağlar kahyasından haklarını ister Bundan daha sonra sıkı bir pazarlık başlar, çoğunlukla ya alkol verilir ya da para verilir Gençleri ikna etmek önemlidir Bundan daha sonra


Eğer düğün alayı diğer köyden gelmişse köydekiler onları imece usulü ile ağırlar Herkes evine bir misafir ***ürür Başta kız evinde misafirlere etli bulgur pilavı ikram edilir giderken yemekten önce kız evinin önünde çalan davul ve zurnacıyı susturmak için kız tarafının düğün kahyası onlara bahşiş verir Sıra bayraktarın hakkını vermeye kazanç Bayraktara da para ya da bir hediye verilerek bayrağı evin çatısına asması istenir Bayrağın düğünlerde çok büyük bir önemi vardır Çünkü bayrağı ırk namusları olarak görürler Bundan nedeniyle bayraktarın bayrağı kaptırmaması çok önemlidir


sonradan düğüncüler akşama kadar eğlenir ve halay çekerler Akşam kıza kına yakılır Bu kınaya kapış kınası denir Kapış kınasını baş düğüşü yönlendirir Kına çoğunlukla genç kızlar tarafından hazırlanır ve hazırlanırken maniler söylenir Kına çoğunlukla evin geniş olan uygun yoksa haricen açık alanda yakılır Kız, kınaya ya ablası ya da baş düğüşü göre hazırlanır Kız orta bir yerde iskemleye (sandalye) oturtulur ve başına renkli pullu puşu örtülür Geniş bir tabağa konulan kınanın üstüne mumlar yakılır Kınayı yakacak olan kızlar gelinin civarda bir halka oluşturarak bu kına tabağını dolaştırırlar Bu işlem davul zurna eşliğinde üç defa tekrarlanır Bu sırada kına elden ele geçerek hem maniler söylenir keza de oyunlar oynanır sonra kına tabağı baş düğüşüye verilerek kınayı yakması istenir Gelin kınanın yakılması için elini açmaz Bunun anlamı gelinin hediye beklemesidir Oğlan tarafından birisi kızın avucuna para veya altın koyar *