Gençlerde madde kullanımı nasıl anlaşılır?

Araştırmalar gösteriyor ki, bilhassa gençlerde husus tasarrufuna başlama yaşı 14’e kadar düştü. Unsur tasarruf riski için en kıymetli dönemse ergenlik. Evlatlar, arkadaş tesiri ya da merak ederek unsur tasarrufuna başlayabiliyor, bunun birinci adımı da sigara oluyor. Üsküdar Üniversitesi NPİstanbul Nöropsikiyatri Hastanesi Amatem Bilirkişisi Dr. Onur Noyan, anne-babalardan evlatlarının davranışlarını bir dedektif üzere izlemelerini önerdi ve unsur kullananlarda görülen 10 işareti anlattı.



Husus bağımlılığı nedir?
Bağımlıların birçok, merak sebebi ve "bir kezden bir şey olmaz" kanısı ile unsur kullanmaya başlarlar. Hiç kimse bağımlı olacağını düşünerek başlamaz. Her devir husus tasarrufunu denetim edeceklerine inanırlar. Ara sıra "keyif" almak için tasarruf hedeflenir. Lakin bir vade sonra tasarruf sıklaşır ve hususun "keyif verici" tesirleri deneyimlenir. Kısa devirde bir zararı hissedilmez. Lakin tasarruf giderek sıklaşır ve daha evvel kullanılmış olan dozlar "keyif" vermez hale gelir. Daha yüksek dozlara gereksinim duyulur. Doz arttıkça her şey berbata sarfiyat. "Bu son kullanımım" diyerek tasarruflar sıklaşır. "Bir daha asla kullanmayacağım" formundaki söylemler daima "son" tasarrufu başlatır. Fakat o son tasarruflar hiç gelmez. "Ben bağımlı değilim, kendimi denetim ediyorum" dendiği anda, unsur arayışları, daha yüksek dozda husus gereksinimi ile artık "bağımlılık" başlamış, iş işten geçmiştir. Uzun bir mühlet sonra kişi unsurun olumsuz tesirlerini görmeye başlar.

Unsur bağımlılığından nasıl kurtulunur?
Maddeyi bırakma isteği ve bunu becerebileceğine karşı inancı kaybolur ve kişi kendisini güçsüz hisseder. Bırakacağım lakin "Bu meret bırakılmaz ki" mütalaası ile hem bırakmak velev hem de tasarrufa devam eder. Bu periyotta algılanan zararlar artarsa bireyde unsur tasarrufundan kurtulma isteği doğabilir. Maddeyi bırakma isteği, maddeyi alma hissinden daha kuvvetli olduğu için kişinin bu aşamada desteklenmesi ve umut verilmesi onun "becerebilirim" inancını destekler. Tedavinin bu devirde çok büyük tesiri olur. Ahir bir mühlet bırakılır. Olumsuz durumlar unutulur. Keyif verici tesirleri ise daima akıldadır. Her şey yolunda giderken birdenbire "Ben kendimi denetim edebiliyorum, bir defadan bir şey olmaz" mütalaası ile tekrar tasarruf olur ve kısır döngü başlar.

Unsur bağımlılığı hangi yaşlarda başlıyor?
Araştırmalarda bağımlılık yapıcı unsura başlama yaşının ortalama 14 olduğu görülüyor, bu nedenle ergenlik devrinin unsur tasarrufu açısından en riskli devir. Ailelerin çocuklarındaki bağımlılığı lakin zararlarının büyük orantıda başladığı 2 yıl sonra fark edebiliyor. Ailelerin evlatları çok düzgün gözlemlemeleri gerekiyor. 2 yıllık müddet içerisinde yapılacak müdahalelerle tahminen de ergeni husus tasarrufundan uzaklaştıracaklar. Bu sebeple ergenlerdeki değişiklikleri uygun takip etmek kıymetli.

Husus bağımlığından şüphelenen ana ve pederler nasıl davranmalı?
Evladınızın son günlerde değişen birçok davranışı varsa ve husus kullandığından şüphelenmeye başladıysanız dikkatli olmalısınız. Haksız konuma onu suçlamamak, dikkatli davranmak gerekiyor. Bu periyotta en erken yapılması gereken davranış ergenle sağlıklı muhabere kurmaya çalışmak. Hocalarına, arkadaşlarına yakın etrafındaki kimselere danışarak gözlemlerini sorabilirsiniz. Var olmayan bir durum ihtimaline karşı çok dikkatli davranmalısınız. Muhaberesi arttırmak için teşebbüslerde bulunmak, husus ya da alkol tasarrufuyla ilgili sağlıklı malumatlar edinmesini sağlamak, farkında olmadan yapılabilecek özendirici konuşmalardan kaçınmak, evladınızın ilgi ortamları hakkında malumat sahibi olmak ve bu sahalarda kendisiyle ortak paylaşımlarda bulunmak yarar sağlayacaktır.

Bu periyotta siz evladınızla alkol/madde/sigara hakkında konuşmaktan kaçınırsanız, sairleri sizden evvel konuşup yanlış bilgilendirebilir. Kısa ve olağan bildiriler vermek her vakit tesirlidir. Değerli olan yaşına ve beklentisine münasebetli haber vermektir. Meraklandıracak, ilgi çekecek halde anlatmaktan kaçınmalısınız. Evlatlarımıza küçük yaşlardan itibaren kendilerini, vücutlarını müdafaayı ve riskli durumlarda hayır demenin gerektiğini öğretmeliyiz.

Unsur kullanan ergenlerde hangi işaretler görülebilir?
1- Unsur kullanmaya başlayan şahıslarda birinci olarak etraflarında yaptıkları değişiklikler görülür. Eski arkadaşların tarafını yeni arkadaşlar alır. Unsura daha rahat ulaşım sağlayabilecek kimselerle yakınlaşır, eski arkadaşları ile görüşmez.
2- His durumu çok çabuk değişiyorsa çok dikkatli olunmalı. Bu müddet içerisinde bazen çok neşeli bazen de çok öfkeli, huzursuz, keyifsiz olabilir.
3- Ders durumunda ani değişiklikler olur. Notları düşmeye başlar, mektebe devamsızlık görülür.
4- Meskende tek başına kalmak istiyorsa ya da arkadaşları ile birlikte dışarıda nerede olduğunu söylemeden buluşmaya başladıysa dikkat.
5- Ailesi ile olan bağlantıları mümkün olduğunca aralıklı tutmaya başlar. Hanede daha az vakit geçirmek velev ki ailesiyle çatışmasın.
6- Kılık-kıyafet ya da görünür bir şey almadığı halde, ziyade para harcamaya başlar.
7- Şahsî bakımı azalmıştır. Giysisine dikkat etmez. Gözleri kızarır, şişer, vücudunda değişiklikler başlar.
8- Sonluluk, gerginlik, kişilerarası bağlarda problemler yaşar, dalgınlık, dikkatsizlik başlar.
9- İçine kapanır. Uyku tertibi değişir. Ya çok uyur ya da çok az uykuya gereksinim duyar.
10- Psikolojisinde karamsarlık, umutsuzluk ya da inançsızlık üzere his durumları olabilir.