Geometrinin Gündelik Kullanımına Dair Eski Örneğin 100 Yıldır İstanbul'da Olduğu Ortaya Çıktı

Avustralyalı bir matematikçi, 3 bin 700 yıllık bir kil tablet üzerinde bilinen en eski uygulamalı geometri örneğini keşfetti.




Independent Türkçe'den Çağla Üren'in derlediği habere nazaran, Si.427 diye bilinen ve 100 yılı aşkın müddettir İstanbul'da sergilendiği aktarılan Babil tabletinde kimi yerlerin hudutlarının ölçüldüğü bir arazi planı yer alıyor.

MÖ. 1900 ila 1600'e tarihlenen tablet, birinci sefer 19. yüzyılın sonrlarında bugünkü Irak topraklarında keşfedildi.

Yeni Güney Galler Üniversitesi'nden matematikçi Dr. Daniel Mansfield onu inceleyene dek İstanbul Arkeoloji Müzesi'nde bulunuyordu.



Mansfield 2017'de dünyanın en eski ve en hakikat trigonometrik tablosunu içeren öbür bir Babil tableti de tanımlamıştı. O periyotta Plimton 322 isimli tabletin, muhtemelen inşaat alanında kimi pratik uygulamalara eşlik ettiği kestirim edilmişti.

Bu keşif, matematikçiyi yeni bir arayışa yönlendirdi ve bu sayede Mansfield, İstanbul'daki müzede sergilenen Si.427'yi keşfetti.

Mansfield, tablette yer alan bilgileri, "Si.427, satılmakta olan bir yerle ilgili" diye açıkladı.



Çivi yazısıyla oluşturulan tablet, bataklık alanların yanı sıra bir harman yerini ve yakınlardaki bir kuleyi içeren bir araziyi tanımlıyor.

"Tıpkı bugün olduğu üzere, arazi hudutlarını tanımlamaya çalışan özel şahıslar var" diyen Mansfield, kelamlarını şöyle sürdürdü:

"Ama GPS ekipmanı kullanmak yerine Pisagor üçlülerini kullanıyorlardı."

Pisagor üçlüsü, a2+b2=c2 eşitliğini sağlayan a,b,c tam sayılarına verilen isim diye tanımlanıyor. Bunlar bir dik üçgenin kenarlarını oluşturduğu için Pisagor Teoremi'ne atfen bu isimle isimlendiriliyor.

Plimpton 322 ve Si.427'nin ikisinde de Pisagor üçlüleri kullanılıyor lakin bu tabletler, Yunan matematikçi Pisagor'dan en az bin yıl daha yaşlı.

Si.427 tabletinde üç Pisagor üçlüsünün kullanıldığı göze çarpıyor. Bu üçlüler, 3, 4, 5; 8, 15, 17; ve 5, 12, 13'ten oluşuyor.

Mansfield, "Trigonometrinin, MÖ. 2. yüzyılda geceleri gökyüzünü inceleyen eski Yunanlar tarafından geliştirildiği genel kabul görüyor" diyor:

"Fakat Babilliler, gökyüzü değil, yer ölçümüyle ilgili sıkıntıları çözmek için kendi alternatif 'proto-trigonometrisini' geliştirmiş."