Gezi-Gözlem metodu

GeziGözlem metodu Gözlem metodu, her çocukta var olan araştırmaya eğiliminin değerlendirilmesi olarak ortaya çıkmıştır Eğitimöğretimde gözlem, varlık ve olayların kendi tabiî ortamlarında plânlı ve amaçlı olarak incelenmesi demektir Psikoloji bilimi gözlemi, dikkatin dış dünyadaki durum ve varlıklara yönelmesi olarak tanımlamaktadır Gözlem metodu başlıca eğitsel ders gezileri olarak da adlandırılır Çünkü sık sık öğrencileri fabrika, müze, kütüphane, dağıtılmış devlet kurumları, dağ, orman, göl gibi yerlere götürerek oralarda doğrudan gözlem yaptırılarak veri toplanabilir Bunun yanında gözlem sınıflarda da yapılabilir Sınıfa getirilecek bir kuş, bir maden parçası, bir model, bir tablo, film vs incelendikten daha sonra gözlem sonuçları alınabilir Öğretimde daha artı duyuyu etkileyen metod daha iyi olduğuna tarafından, yapılacak gözlemlerin öğrencilerin daha pozitif duyusuna hitap etmesi sağlanmalıdır Bu itibarla metodun adı gözlem olmasına rağmen göz yanına diğer duyularla da bilgi sağlanmaya çalışılmalı; göze, kulağa, koku almaya ve dokunmaya yönelik gözlemlere de siklet vermelidir Daha çok duyuyu etkileyen gözlemin, gözlemcilerin daha artı ilgisini çektiği ve daha daimi öğrenme yaşantısı sağladığı bilinmelidir En sağlam ve unutulmayan bilgilerin doğrudan doğruya nesnelerden ve olaylardan sağlandığı unutulmamalıdır Gözlem aracılığıyla öğrenciler, olay ve nesneleri reel biçimleriyle doğru olarak öğrenirler Gözlem, öğretimi kitaba bağımlılıktan ve sınıf atmosferinden kurtarmakta, daha kalıcı yaşantılar sağlamaktadır Gözleme katılan duyu organlarının fazlalığı nispetinde, öğrenme yaşantısının süreklilik oranı da yüksek olacaktır Gözlem çeşitleri: Gözlemler; tabiî gözlem, kontrollü gözlemolarak iki nesil olarak sınıflanabileceği gibi; aralıksız gözlem, bir defa yapılan gözlem; kolay gözlem, sistemli gözlemgibi farklı alanlara yönlendirilmiş şekillerde sınıflanabilmektedir Süresine, yapıldığı yere, sayısına ve vasıtagereç kullanım ihtiyacına kadar de sınıflandırma yapılabilir Tabiî gözlemde, bir durum nesne veya varlık, kendi ortamında oluşu esnasında incelenir Kontrollü gözlemde ise gözlemcinin müdahalesi sözkonusu olup, buna deneyde denir Aralıksız gözlem, devirli kontroller olarak tanımlanabilir Bir olay ya da varlık belirtilen zamanlarda sürekli olarak izlenmekte ve bundan netice çıkarılmaktadır Meselâ, meteorolojik gözlemler, bitki gelişiminin incelendiği gözlemler bu tasnife girmektedir Bu türde gözlem konusu olan şart hakkında genel yargıya varabilmek için, devirli olarak yapılan kesintisiz gözlemlerden hareket edilmekte, toplanan bu bilgilerin ışığında genel yargıya varılmaktadır Bir kere yapılan gözlemde ise, gözlem konusu olan koşul ya da varlık bir kez incelenmektedir Meselâ, hücrenin yapısını tahlil etmek, fabrika gezisi, baraj incelemesi gibi faaliyetler bu türe özgü gözlemlerdir Bir Takım olaylar sıkça eğilim etmediği için, meselâ bir ay veya güneş tutulması gözlemi de bu gruba girebilir Rastlantılara dayalı, tekrarlanması benzer şartlarda gerçekleşmeyebilen ve standart bir tekniği bulunmayan gözlemler basit gözlemlerdir Bu tür gözlemler özellikle sosyal bilimciler kadar sosyolojik araştırmalarda kullanılmaktadır Bu cins gözlemde, gözlemin güvenliği açısından, araştırmacının gözlem yaptığını hissetirmemesi şarttır Huysuz durumda gözlenen olaydaki kişilerin davranışlarında samimi olmamaları ve kenarlı davranma söz konusu olabilmektadir Bu nesil bir gözleme araştırmacının kendinin katılması durumunda, kimliğini gizlemesi veya kendinin katılmaması, dışardan izlemesi gereklidir Sistemli gözlemde standart araçlarla toplanan bilgiler değerlendirilmektedir Bu cins gözlem kolay gözlemden daha geçerli ve güvenilirdir Çünkü gözlemcinin elinde araştırmaya başlamadan hangi noktaları inceleyeceğine dair bir yol gösterici bulunmaktadır Sosyal araştırmalarda kullanılan monografiler sistematik gözlem sayılmaktadır Gözlem ferdî olarak yapılabileceği gibi, küme çalışması veya büyük grup çalışması olarak da yapılabilir Büyük grup çalışması olarak plânlanan gözlemler daha detaylı olup, bir ders gezisi ya da demonstrasyon yöntemiyle birlikte düşünülebilir Ferdî gözlem yapabilecek kişinin bağımsız olarak iş yapabilme gücünün ve plânlı programlı çalışabilme becerisinin olması gerekmektedir Sınıf olarak yapılan bir takım gözlemlere öğretici yolculukde denilmektedir Aslında gözlem, deney, ağırlama, yaparakyaşayarak öğrenme metodları içiçe girmiş bulunmaktadır Gözlem metodunun faydaları Öğrencilerin kapalı kapılar peşinde, sınıfın bıktırıcı havasından kurtuldukları için, sevinerek katıldıkları ve aracısız veri ve tecrübeye ulaştıkları bir eğitim ortamıdır Öğrencinin birçok duyu organı devreye sokulduğu için, daha sağlam ve kalıcı bilgiler oluşturulur Dilekçe alanı fazla geniştir; hemencecik her derste gezi ve gözlem metodu ile işlenecek çoğu konular bulunmaktadır Bu usul kullanıldıkça, okulçevre ilişkisi daha iyi gelişir Çevredeki birçok insan mektep ve öğrencinin faaliyetlerini tanır Okulun öğrencileri da çevrelerini daha iyi gezme, gözleme ve öğrenme fırsatı bulurlar Gözlem metodunun sınırlılıkları Bazı durumlarda gözlem gezisi yapılacak yerler için ilgili makamlardan izin almalıdır Üstelik eğer o bölgede güvenli olmayan durumlar varsa, gerekli güvenlik önlemlerinin de alınması gerekebilir Gözlem yerine gidişgeliş konusunun da önceden ayarlanması gerekir Ara Sıra uzun öğrenci kuyruklarıyla şehir içinde bazı yerlere gidilmesi, istasyonda dolaşılması, kırlara çıkılması, bazı fabrikaların gezilmesi bir dizi önlemin alınmasını gerektirebilir Öğrencilerin gidiş gelişleri ve gözlemleri sırasında curcuna çıkmaması için fazla detaylı bir organizasyonun yapılması gerekir Eğer bu yapılmazsa, faaliyetin pedagojik değeri sıfıra inebilir Gözlem yeteneği, öğrencinin yaşı arttıkça gelişir Gözlemde idrak ve dikkatin gelişmesi çok önemlidir Bunu için yazma, çizme vs Şeklide sürekli alıştırmalar yapılmalı; öğrenciler gözleme bizzat da hazırlanmalıdır Öğretim düzeyi arttıkça gözlem ve gözlemle yapılacak işlerde ayrıntıya gidilebilir, yorumlar yaptırılabilir Gidiş gelişler de vakit alacağı için, bu metodu kullanacak öğretmenin fazla ince bir plânlama yapması, zamanı fazla dikkatli kullanması gerekir Bunun için, gezi yapılacak yer veya konu hakkında önceden detaylı veri sahibi olunmalı, hattâ evvelden bir kere görülmeli, gözlem sırasında zorunlu ses ve fotograf kayıtları alınmalı, mümkünse numuneler toplanmalı ve bunlar daha sonra sınıfta baştan değerlendirilmelidir Gözlem metodunun daha iyi kullanımı için ilkeler Gözlem yapılırken şunlara uyarı edilmelidir: Gözlenecek varlık ya da olay kendi şartlarında olmalıdır Gözlemin gaye ya da amaçları olmalıdır Gözlem plânlı yapılmalıdır Plânsız gözlemin veri oluşturması çok zordur Büyük bilimsel buluşlarda plânlı gözlemin yeri büyüktür Gözlem plânının öğrencilerle ve hattâ velilerle birlikte yapılması, plâna öğrencinin ve velisinin katkısının sağlanması gereklidir Öğrenci katılımı, öğretmenin ilgisinden çok öğrencilerin ilgilerine yönelmeyi sağlayacak ve öğretmenin değersiz gördüğü ama, öğrenciler için anlamlı olan çoğu ayrıntının ele alınmasına yarayacaktır Gözlemin plânlama aşamasında öğrencilerin gözlem konusuna ilgisinin çekilmesi şarttır Alaka çekmeyen öğrenmelerin kalıcı olmadığı biliniyor Plânlama sırasında, gözlemin hangi aşamasına daha fazla dikkat edileceği belirtilmelidir Öğretmenlerin yapılacak gözlemle ilgili ön incelemeler yapmaları, hattâ öğrencilere yaptırmadan kendilerinin önceden bir defa gözlem yapmaları faydalıdır Bir gözlem plânında; gözlem tarihi ve süresi, gözlem yeri, gözlemin amacı, neyin ya da nelerin gözleneceği, gözlem gezisi ise hangi araç ile gidilipgelineceği, gözleme kimlerin katılacağı ve gözlemin nasıl yapılacağı gibi hususların bulunması gereklidir Gözlemin bir gezi ile birlikte olmasının gerektiği durumlarda, amacın dışına çıkılmaması gereklidir Seyahat içeren gözlemlerde disiplin problemleri olabilir Bu sebeple organizasyonun çok iyi yapılması gereklidir Uzak uzaklık gözlemlerinin maddî külfetinin bulunması da ayrı bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır Bu sebeple geziye dayalı gözlemlerde zamanlama ve plânlama öteki gözlemlerden daha özenli yapılmalıdır Gözlem gezisi için ilk olarak mektep idaresinden izin alarak, velilere o gün yere gözlem gezisine gidileceği bildirilerek, bunun için zorunlu âletedevat ve gerektiğinde giysiler bile hazırlanarak, geziye gidilecek yerdeki yetkililere haber verip onların danışmanlar görevlendirmeleri sağlanarak vs çok sağlam bir şekilde işe başlamalıdır Öğrenciler, gittikleri yerlerde neye dikkat edeceklerini, neyi gözleyeceklerini iyi bilmelidirler Yahut gözlem gezisi alelade bir seyahat, bir zaman kaybı şekline de dönüşebilir Gözlem sonunda gözlem sonuçlarını görmeye yönelik bir değerlendirmenin yapılması esastır Bu yapılırken gözlem sırasında tutulan notlar, toplanan materyaller, alınan fotograf veya filmler, ses kayıtları vs uzun uzadıya değerlendirilmeldir Gözlem esnasında öğrencilere not tutturma alışkanlığı kazandırılmalıdır Böylelikle derslik değerlendirmesinde öğrenci unuttuklarını hatırlar, görmediği hayal unsuru şeyler eklemez Bu değerleme sırasında öğrencilere yolculukgözlemi anlattırma, yazdırma, resmini yaptırma, modelini, haritasını çizme vs yaptırılabilir Ali Özdaş Öğretim Ilke ve Yöntemleri, İstanbul 1997