Gıda fiyatlarında korkutan tahmin

Euro bölgesinde, ağustosta yıllık enflasyon güç fiyatlarındaki artışın tesiriyle yüzde 9,1 ile kayıtlardaki en yüksek düzeye çıkarken, enflasyonun ana bileşenleri incelendiğinde en yüksek yıllık enflasyonun yüzde 38,3 ile güçte, çabucak gerisinden ise yüzde 10,6 ile besin, alkol ve tütün eserlerinde gerçekleşmesi dikkati çekiyor.

Her ne kadar Birleşmiş Milletler Besin ve Tarım Örgütü (FAO), global besin fiyatlarının ağustosta bir evvelki aya nazaran yüzde 1,9 gerilediğini bildirmiş, böylelikle fiyatlar 5 ay üst üste global ölçekte gerilemiş olsa da Avrupa’da hane halkına besin fiyatlarının yansımasının gelecek periyotta giderek artış tarafında olması bekleniyor.

YOKSUL VE DAR GELİRLİ KESİM DAHA DA ZORLANACAK

Uzmanlara nazaran, bilhassa son periyotta Avrupa’da tesirini giderek artıran sert iklim şartlarının ve çok sıcakların gelecek periyotta tarım alanlarından alınacak toplam mahsulü önemli düzeyde azaltması, bunun da gelecek devirde marketlerdeki besin fiyatlarını daha da artırarak, fakir ve dar gelirli kısmı daha da zorlaması bekleniyor.

Örneğin, Avrupa Birliği (AB) Kurulu tarafından bu yılın ağustos ayında hazırlanan “Avrupa’da Kuraklık 2022” raporunda, AB genelinde hasat kestirimleri yaşanan çok kuraklık nedeniyle şimdiden son beş yıllık ortalamaya kıyasla tahıl ve mısır için yüzde 16, soya fasulyesi için yüzde 15, ayçiçeği için ise yüzde 12 aşağı çekilmiş durumda.

Avrupa ülkelerinde kelam konusu ziraî üretim düşüşünün domino tesiri ile öteki besin eserlerine yayılması (et ve süt ürünleri) market raflarında fiyatların önemli düzeyde artmış olan besin fiyatları üzerindeki enflasyon baskısını artırması bekleniyor.

GIDA FİYATLARINDA BEKLENTİ YÜKSELİŞ YÖNÜNDE

Avrupa Birliği’nin 27 üyesinin bu yılın temmuz ayında besin emtia fiyatları gösterge cetveline bakıldığında, AB genelinde birtakım temel besin eserlerindeki yıllık fiyat artışının global fiyat artışı ile kıyaslandığında epeyce üzerinde olması dikkati çekiyor.

Örneğin, bu yılın temmuz ayı prestijiyle buğdayda yıllık fiyat artışı 23,7 ile AB’de yüzde 68,5’e kadar yükseldi. Makarnalık buğday ise yeniden tıpkı devirde yıllık bazda global ölçekte 31,5 artarken, birlik içerisinde ortalama yıllık yüzde 87,7 artış kaydetti. Mısır ise dünya genelinde temmuz prestijiyle yıllık bazda yüzde 9,8 artarken, AB’de ise yıllık yüzde 24,6 yükseldi.

Yıllık bazda incelendiğinde Avrupa’nın bilhassa birtakım temel besin eserlerinde gelecek periyoda ait önemli telaş verici işaretler verdiğini söylemek mümkün. Tekrar dünya genelinde bu yılın temmuz ayında sığır eti global ölçekte yıllık bazda artışla yüzde 4,6’da kalırken, AB genelinde 27,8’e kadar yükseldi.

Küresel ölçekte katı yağ fiyatı tıpkı devirde yıllık bazda yüzde 24,9 artarken, AB genelinde yıllık bazda yüzde 81,3, peynir fiyatı ise dünyada yıllık bazda yüzde 23,2 yükselirken AB genelinde yıllık yüzde 43,6 artış kaydetti.

Yine AB genelinde bu yılın temmuz ayı için açıklanan besin fiyatları endeksi yıllık bazda ekmek ve mısır gevreği için yüzde 15,3, et eserlerinde 13,5, süt, peynir ve yumurtada ortalama yüzde 17,3, katı ve sıvı yağlarda yüzde 31,6 ve şekerde yüzde 7,7 artış gösterdi.

FİNANSAL KRİZDEN BU YANA EN SERT ARTIŞ

AB’den ayrılan İngiltere’de ise giderek büyüyen ve iktisadın geleceği açısında risklerin başında görülen iş gücü açığı besin fiyatlarının daha da artmasına neden olan bir başka kıymetli temel öge.

Üstelik gelecek devirde iktisadın tüm kesimlerinde yaklaşık 1,3 milyon düzeyinde olan nitelikli iş gücü açığının tarım ve hayvancılık bölümlerindeki yansımasının üretim ve fiyatlar üzerindeki tesirinin önemli boyutlarda olması bekleniyor.

Geçen yılın son çeyreğinden itibaren yalnızca ağır yük nakliye aracı şoförlerinin talebin altında kalması bile çabucak her dalda domino tesiri yaratarak iktisadın genelini etkileyen önemli tedarik krizine dönüşmüştü.

Geçen yıl Noel devrinde ülkede kesimhane çalışanlarının sayısının yetersiz kalmasıyla, bu yaz periyodunda de hava alanlarında iş gücü açığının önemli boyutlara ulaşmasıyla bir defa daha tecrübelenmiş durumda.

Öte yandan İngiliz hükümetinin AB’den çıkarken oluşabilecek iş gücü açığına karşı öncesinde hazırlık yapmamış, ortadan geçen vakte karşın hala bir tahlil üretememiş olması tarım ve hayvancılık sektörlerince kaygıyla izleniyor.

İngiliz Perakende Konsorsiyumu (BRC) datalarına nazaran, ülkede marketlerdeki besin fiyatları bu yılın ağustos ayında bir evvelki ayda kaydedilen yüzde 4,4’lük yükselişi de geride bırakarak yüzde 5,1 arttı.

Öte yandan ülkede taze besin eserleri tıpkı devirde 2008 finans krizinden bu yana en sert artışını kaydederek yüzde 10,5 yükseldi.

İngiltere Merkez Bankası’nın (BoE) projeksiyonlarına nazaran bu yılın temmuz ayı prestijiyle yüzde 10,1’e yükselerek 40 yılın en yüksek düzeyinde olan enflasyonun gelecek periyotta daha da artması bekleniyor.

Yine temmuz datalarına nazaran, İngiltere’de besin fiyatları 12,7 artarak son 20 yılın en yüksek artışını kaydetti.

Banka ülkede enflasyonun bu yılın sonuna yanlışsız yüzde 13'e ulaşmasını beklerken, niyet kuruluşu Resolution Foundation enflasyonun gelecek yılın başında yüzde 15'e ulaşabileceği öngörüsünde bulunuyor.

İngiltere’de artan besin fiyatları karşısında, ülkenin önde gelen süpermarketleri nisan ayından bu yana kimi temel besin eserlerinde fiyatlarını ya düşürerek ya da yıl sonuna kadar sabitleyerek talebi canlı tutmaya çalışıyor.

İngiliz perakende zinciri Morissons, yaklaşık 500 temel besin eserinde fiyatlarını ortalama yüzde 13 azaltacağını, Asda ise kimi eserlerde fiyatların yıl sonuna kadar sabitleneceğini duyurmuştu.

GIDA BANKALARINDAKİ KUYRUKLARIN ARTMASI BEKLENİYOR

Uzmanlar son devirde güç faturalarında ve besin fiyatlarında yaşanan artış nedeniyle Avrupa genelinde giderek daha fazla fakir ve dar gelirlinin besin bankalarından beslenmek zorunda kalacağı öngörüsünde bulunuyor.

Avrupa Besin Bankaları Federasyonu datalarına nazaran (FEBA), yalnızca 2020 yılında 29 ülkede 335 besin bankası yoluyla yaklaşık 12,8 milyon şahsa 860 bin ton besin yardımı yapıldı.

İngiliz Parlamentosu’nun datalarına nazaran dünyanın en gelişmiş ekonomileri ortasında birinci sıralarda yer alan ülkede 2021 prestijiyle 4,2 milyon hane besin güvenliğinden mahrum olarak tanımlanıyor.

Ülkede bu tarif nüfusun kâfi geliri olmadığı için sistemli öğünlerini yiyemeyen, kâfi beslenemeyen kesim için kullanılıyor. 1.400 besin bankasının bağlı olduğu yardım kuruluşu Trussell ise, 2022 yılında 2,1 milyon şahsa besin yardımında bulundu.

Ülkede besin bankalarına başvurmak zorunda kalanların sayısı ise 5 yıl öncesine kıyasla yüzde 81 artmış durumda.